Jakie szczepienia do Wietnamu są zalecane i ile kosztują?
Wietnam szczepienia – jak spędzić zdrowe wakacje 2025?
Katarzyna Ślusarz |
2022-06-01 (ostatnia aktualizacja: 2025-08-21)
Warto chronić się przed chorobami (np. tropikalnymi) w Wietnamie, wykonując zalecane szczepienia przed wyjazdem. Immunizacja pozwoli uniknąć lub złagodzić przebieg infekcji, a co za tym idzie – wyeliminować/zmniejszyć koszty leczenia i zaoszczędzić czas, który straciłoby się na ciężką chorobę. Nie można też zapominać o zagrożeniu malarią i innymi chorobami, na które nie ma szczepień.
tężec (+ błonica i krztusiec) – pojedyncza dawka przypominająca (od 239 zł) ok. 30 dni przed podróżą
dur brzuszny – szczepienie jednodawkowe (299 zł) lub trzydawkowe doustne w dniach 1, 3 i 5 (299 zł/dawka) minimum 7-10 dni przed podróżą
WZW A – szczepienie dwudawkowe (od 339 zł/dawka) podawane w miesiącu 0 i 6-12 minimum 2-4 tygodnie przed podróżą
WZW B – dwie z trzech dawek szczepienia (od 139 zł/dawka) trzeba przyjąć ok. 30 dni przed podróżą
Wietnam szczepienia selektywne:
denga – szczepienie dwudawkowe w miesiącu 0 i 3 (1049 zł/dawka)
japońskie zapalenie mózgu – szczepienie dwudawkowe w dniu 0 i 28 (699 zł/dawka)
wścieklizna – szczepienie trzydawkowe w dniach 0, 7 i 21 lub 28 (399 zł/dawka) na 14 dni przed podróżą
meningokoki – szczepienie jednodawkowe (279 zł) albo podawane w 2-3 dawkach (399 zł/dawka) ok. 30 dni przed podróżą
Aby zaoszczędzić, można skorzystać z pakietów: Hotelowego za 779 zł lub Azja Południowo-Wschodnia za 1999 zł (sprawdź ofertę)
Czy do Wietnamu trzeba się szczepić?
Od osób odwiedzających Wietnam szczepienia obowiązkowe nie są egzekwowane, co nie zmienia faktu, że kraj ten jest obciążony wieloma chorobami (także tropikalnymi) mogącymi skutecznie zrujnować zarówno wyjazd, jak i zdrowie
Obostrzenia COVID-19: dla odwiedzających Wietnam szczepienia obowiązkowe, testy, kwarantanna czy deklaracje zdrowotne zostały zniesione 16.05.2022 r.[1].
Żeby zadbać o swoje zdrowie w podróży, należy najlepiej 3 miesiące przed wyjazdem odwiedzić TropicalMed. Nie warto rezygnować z wizyty szczepiennej, korzystając z ofert podróży last minute. Niektóre szczepienia (np. dawka przypominająca na tężec) to jednorazowy zastrzyk, a inne (np. na japońskie zapalenie mózgu) można wykonać w schemacie przyspieszonym. Jakie szczepienia do Wietnamu mogą przydać się podróżnym?
Zaplanuj bezpieczne wakacje w Wietnamie.
Zaszczep się przed podróżą!
Na nieuodpornionych turystów w Wietnamie czyhają choroby tropikalne.
Profilaktyka wścieklizny zaniedbana w Wietnamie – łatwiej zarazić się podczas wakacji.
Na terenie kraju występuje WZW A, a mało osób w Polsce jest uodporniona na tę chorobę.
Zalecenia dopasowane do podróży. Wygodna rejestracja online. Skuteczne szczepionki.
W tropikach zagrażają choroby, których nie ma w strefie klimatu umiarkowanego. Są na nie narażeni szczególnie nieuodpornieni turyści. Na rozprzestrzenianie się drobnoustrojów chorobotwórczych wpływa nie tylko klimat, ale także warunki higieniczno-sanitarne czy podejmowane (lub nie) działania profilaktyczne w danym kraju. Jakie szczepienia do Wietnamu są zalecane poszczególnym podróżnym?
Wietnam jakie szczepienia na pobyt w hotelu/podróż biznesową
Wietnam jakie szczepienia na wycieczkę objazdową
błonica, tężec, krztusiec
WZW typu A i B
dur brzuszny
meningokoki
denga
błonica, tężec, krztusiec
WZW typu A i B
dur brzuszny
japońskie zapalenie mózgu
wścieklizna
+ profilaktyka malarii
Jak widać, zalecenia są wydawane indywidualnie, w zależności od specyfiki konkretnej wycieczki: terminu, trasy i planowanych aktywności. Przykładowo, szczepienia do Wietnamu na wściekliznę jest ważne dla dzieci, które mają większą ufność do zwierząt. Na WZW typu A częściej i ciężej zapadają natomiast dorośli.
Duże znaczenie mają też indywidualne predyspozycje pacjenta: stan zdrowia, historia szczepień, alergie, wiek. Warto więc zgłosić się do ośrodka po własny wykaz zalecanych szczepionek i zasad profilaktyki chorób na wakacjach. Przykładowo, chcąc szybko odwiedzić Wietnam szczepienia na JZM można wykonać w schemacie przyspieszonym, ale tylko będąc w przedziale wiekowym 18-65 lat.
Przypominające szczepienia Wietnam
Każda podróż powinna być poprzedzona sprawdzeniem swojej książeczki szczepień i uzupełnienie ewentualnych braków, np. dawki przypominającej na błonicę, tężec i krztusiec. Immunizacja na wszystkie trzy choroby jest wykonywana obowiązkowo według PSO (Programu Szczepień Ochronnych), daje jednak tylko 10-letnią odporność. W razie potrzeby, tj. wygaśnięcia ochrony przed podróżą do Wietnamu, zaleca siępojedyncze szczepienie przypominające.
To ważne, gdyż zadrapanie i zakażenie rany tężcemjest bardzo łatwe i może prowadzić do poważnej, bakteryjnej choroby układu nerwowego z napadami bolesnych skurczy mięśni (także oddechowych).
Zakażenie błonicą i krztuścem (drogą kropelkową) i nabawienie się infekcji układu oddechowego jest mniej prawdopodobne, jednak warto skorzystać z ochrony, jaką dają preparaty 3w1.
Wirusowe zapalenie wątroby
Wirusowe zapalenie wątroby (WZW) to ostra infekcja z żółtaczką, odbarwionym stolcem, ciemnym zabarwieniem moczu oraz dolegliwościami ze strony układu pokarmowego (m.in. wzdęciami, nudnościami). Występuje w kilku wariantach, przy czym WZW typu B może prowadzić do przewlekłej infekcji wątroby, prowadzącej do marskości lub nowotworu. Jak może dojść do zakażenia?
WZW A rozprzestrzenia się głównie drogą fekalno-oralną: brudnymi rękami oraz przez skażoną żywność i wodę. Chcąc odwiedzić Wietnam zalecane szczepienia (tj. nieobowiązkowe w Polsce) należy wykonać na własną rękę.
WZW B rozprzestrzenia się przez skażoną krew i drogą płciową. O tym, czy do Wietnamu trzeba się szczepić, decyduje rok urodzenia pacjenta; od 1994-96 roku (zależnie od województwa) immunizacja w Polsce jest obowiązkowa i nie wymaga dawek przypominających.
Skojarzone szczepienia Wietnam: dla osób, które nie zostały obowiązkowo zaszczepione na WZW B w dzieciństwie, dobrą opcją jest preparat skojarzony na oba typy WZW (A + B). Jest on podawany w cyklu trzydawkowym (miesiąc 0-1-6).
W zapobieganiu WZW ważną rolę odgrywają nie tylko szczepienia, ale też też działania profilaktyczne. Przed wariantem A chroni uzdatnianie wody, mycie rąk i warzyw/owoców przed jedzeniem, natomiast przed B – stosowanie środków barierowych podczas stosunków i unikanie kontaktu z krwią.
To infekcja bakteryjna, której można nabawić się brudnymi rękami oraz drogą pokarmową: spożywając jedzenie/pijąc wodę skażone wydalinami nosiciela. Grozi to szczególnie osobom podróżującym na prowincję i/lub odwiedzającym rodzinę i znajomych, chociaż zakażenia hotelowe także się zdarzają.
Typowe symptomy to m.in. wysoka gorączka, zaparcia/biegunka, wymioty czy nudności. Zaburzona w ten sposób gospodarka wodno-elektrolitowa wymaga natychmiastowego przywrócenia do normy – w przeciwnym razie pacjentowi grozi odwodnienie. Bakterie mogą też uszkadzać narządy wewnętrzne chorego.
Jakie szczepionki do Wietnamu: w TropicalMed można wybrać albo pojedynczy preparat w formie zastrzyku albo doustną, trzydawkową szczepionkę podawaną w pięciodniowym cyklu (dzień 1-3-5).
Podobnie jak w przypadku WZW typu A, w profilaktyce duru brzusznego ważną rolę odgrywa też przestrzeganie zasad higieny osobistej i żywienia.
To choroba wirusowa przenoszona przez komary, typowa dla regionu Azji Południowo-Wschodniej. W Wietnamie występuje przez cały rok, ze szczytem zachorowań przypadającym od maja do października[2]. Zagraża głównie osobom planującym dłuższy pobyt i wypoczynek na łonie natury, dlatego dla osób odwiedzających Wietnam zalecane szczepienia zależą od terminu i specyfiki wycieczki
Gdy choroba przebiega łagodnie, występują gorączka i ból głowy. Poważniejsze objawy obejmują dodatkowo sztywność karku, zaburzenia neurologiczne i psychiatryczne, niedowłady, a także stan zapalny mózgu. Choroba może doprowadzić do śpiączki, a nawet śmierci (do 30% przypadków klinicznych)[3].
Profilaktyka JZM obejmuje ochronę przed ukąszeniami komarów oraz dwudawkową immunizację (dzień 0 i 28).
Dla odwiedzających Wietnam denga to kolejne zagrożenie dla zdrowia spowodowane przez ukąszenia komarów[4]. Do zakażeń dochodzi najczęściej w regionach miejskich lub podmiejskich[5], stąd mniejsze (ale nie zerowe) zagrożenie dla osób planujących wycieczkę objazdową po prowincji.
Choroba może mieć łagodniejszy (grypopodobny) przebieg lub ostry, z gorączką krwotoczną zagrażającą życiu pacjenta. Aby jej zapobiegać, zaleca się solidną ochronę przed ukąszeniami komarów. Chcąc jeszcze bezpieczniej zwiedzać Wietnam denga powinna być zapobiegana za pomocą dwudawkowego szczepienia podawanego dwudawkowo w miesiącu 0 i 3.
Tej śmiertelnej, neurologicznej choroby w Wietnamie można nabawić się po ugryzieniu przez zainfekowane zwierzę. Szczepienia pupili i dzikiej zwierzyny w Polsce wyeliminowały przypadki choroby wśród ludzi, jednak w Wietnamie problem ten wciąż istnieje[6].
Biorąc pod uwagę poziom opieki zdrowotnej, warto rozważyć tzw. profilaktykę przed ekspozycją, czyli szczepienia do Wietnamu. Z racji na niskie prawdopodobieństwo interakcji z jakimikolwiek zwierzętami w hotelach i popularnych kurortach, dwudawkowe szczepienie (w dniu 0 i 7) zaleca się głównie osobom planującym wypoczynek na łonie natury.
Wietnam to jedna z najpopularniejszych turystycznych destynacji, jeśli chodzi o kontynent azjatycki. Zatłoczone uliczne bazary, obłożone obiekty noclegowe czy największe atrakcje kraju to miejsca, gdzie kontakt z potencjalnym nosicielem meningokoków jest bardziej prawdopodobny. Tego typu infekcja bywa bezobjawowa, co utrudnia lokalizację (oraz unikanie) osoby zarażającej. Na domiar złego, bakterie bardzo łatworozprzestrzeniają siędrogą kropelkową.
Szczepienia na meningokoki są skuteczną metodą profilaktyki inwazyjnej choroby z sepsą czy zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych. Preparaty dostępne w TropicalMed są dostępne w wariancie jednodawkowym (meningokoki ACWY) albo podawanym w 2-3 dawkach (meningokoki typu B). Lekarz najlepiej doradzi, jakie szczepionki do Wietnamu będą najodpowiedniejsze dla osób planujących odwiedzać zatłoczone miejsca.
Wietnam choroby na Phu Quoc: jak im zapobiegać?
Phu Quoc, największa wyspa Wietnamu zlokalizowana w Zatoce Tajlandzkiej, jest popularną destynacją turystyczną. Podróżują tam fani plażowania i nurkowania, a także trekkingu po parku narodowym Phu Quoc czy poznawania odmiennych kuchni i kultur (np. w fabryce pieprzu, sosu rybnego czy farmie pereł). Planując podróż w to miejsce, trzeba mieć na uwadze kilka kwestii. Jakich?
Malaria w Wietnamie jest rzadka w regionie Delty Mekongu, jednak na wyspie Phu Quoc występuje dużo obszarów rolniczych, w których lubują się komary. Od maja do października na Phu Quoc trwa pora deszczowa, a większa wilgotność powietrza sprzyja owadom. Oznacza to także wzmożone zagrożenie dengą i japońskim zapaleniem mózgu.
Phu Quoc to popularna destynacja dla fanów kulinarnych podróży. Bardzo często serwuje się tam owoce morza, które mogą być przyczyną choroby brudnych rąk– nie tylko duru brzusznego i WZW A, ale także biegunek podróżnych o różnym pochodzeniu.
Jak wspomniano wcześniej, sporą część wyspy stanowi park narodowy oraz tereny wiejskie. Ryzyko kontaktu z dzikimi/bezpańskimi zwierzętami, a co za tym idzie, zakażenia wścieklizną, jest więc wyższe.
Jak widać, od specyfiki i trasy danego wyjazdu zależy, jakie szczepienia do Wietnamu przydadzą się podróżnym. Na podstawie planu wycieczki lekarz wydaje listę zalecanych preparatów ochronnych. Ile kosztują one w ośrodku medycyny podróży TropicalMed?
Wietnam szczepienia koszt: jak możesz zaoszczędzić?
Szczepienia do Wietnamu są z reguły pełnopłatne i trzeba zakupić je na własną rękę (na receptę) a następnie dostarczyć do wybranego punktu. W TropicalMed nie trzeba sobie zaprzątać tym głowy – kwalifikacja medyczna (za 70 zł) i szczepienia (sprawdź cennik) odbywa się jednego dnia, a preparaty są dostępne na miejscu.
Wietnam szczepienia koszt w pakiecie: aby zaoszczędzić, można wybrać któryś z pakietów TropicalMed. Na wyjazd służbowy przyda się Pakiet Hotelowy za 779 zł, natomiast na wycieczkę objazdową Pakiet Azja Południowo-Wschodnia w cenie 1999 zł.
Dla osób planujących swoje szczepienia Wietnam jest bezpieczniejszą destynacją. Podróżny musi bowiem zmierzyć się z długim lotem (średnio ponad 20h) i gwałtowną zmianą strefy czasowej i klimatycznej. Wszystko to bywa obciążeniem dla organizmu, który w takich sytuacjach gorzej radzi sobie ze zwalczaniem ewentualnych infekcji.
Wietnam zalecane szczepienia wzmacniają odporność
Szczepienia pozwalają uniknąć choroby w Wietnamie, a co za tym idzie – zaoszczędzić na leczeniu za granicą i uniknąć zrujnowanych wakacji. Należy pamiętać, że immunizacja nie chroni przed wszystkimi zagrożeniami zdrowotnymi. Co warto wiedzieć w tej kwestii?
Jakie inne zagrożenia zdrowotne czyhają w Wietnamie?
W ośrodku medycyny podróży TropicalMed można uzyskać informacje o zasadach profilaktyki. To ważne w przypadku chorób, na które nie ma szczepień. Dla odwiedzających Wietnam malaria i zika przenoszone przez komary, choroby brudnych rąk, poparzenia słoneczne i choroba wysokościowa to naprawdę poważne zagrożenia. Jak ich uniknąć?
Wietnam komary
Choroby przenoszone przez komary zagrażają turystom odwiedzającym Wietnam – o ile na JZM i dengę jest dostępne szczepienie, o tyle na malarię i zikęjak na razie nie ma preparatów ochronnych.
Wietnam malaria: największe prawdopodobieństwo zakażenia występuje na wsiach, szczególnie w południowych prowincjach krajów. Według CDC, niewielkie ryzyko zachorowania na malarię występuje też w delcie Rzeki Czerwonej i Mekongu[7]. Sprawdź: profilaktyka malarii.
Malaria Wietnam [mapa]
Dla odwiedzających Wietnam komary są naprawdę dużym zagrożeniem, dlatego ważna jest ochrona przed ukąszeniami. W tym celu służą:
repelenty,
moskitiery,
odzież ochronna,
chemioprofilaktyka (leki na malarię).
Powyższe środki ochrony minimalizują ryzyko chorób takich jak zika i malaria – Wietnam jest bezpieczniejszą destynacją turystyczną, kiedy zadba się o swoje zdrowie przed wyjazdem.
Poparzenia słoneczne
Duże nasłonecznienie oraz wysokie temperatury, szczególnie w pierwszej połowie roku, mogą negatywnie wpływać na zdrowie skóry oraz doprowadzić do udaru cieplnego. Dlatego bardzo ważna jest ochrona przed słońcem w postaci kremów z filtrem, nakrycia głowy oraz przewiewnej, zakrywającej ciało odzieży.
Choroba wysokościowa
Osoby planujące zdobyć Fansipan lub inne szczyty znajdujące się powyżej 2500 m n.p.m. powinny pamiętać o przygotowaniu sprawnościowym i kondycyjnym, stopniowym pokonywaniu przewyższeń oraz odpowiednim nawodnieniu. To bardzo pomocne w zapobieganiu chorobie wysokościowej.
Wietnam choroby brudnych rąk
Warunki higieniczno-sanitarne w Wietnamie odbiegają od europejskich standardów, toteż dużo łatwiej o tzw. choroby brudnych rąk, wywołane przez bakterie (np. leptospiroza) czy pasożyty (np. giardioza).
Wietnam choroby brudnych rąk – pamiętaj o profilaktyce!
Z racji braku szczepionek warto znać pozostałe zasady profilaktyki i ich przestrzegać. Ważne jest dbanie o higienę osobistą i żywienia, czyli myjcie i gotowanie produktów przed spożyciem czy uzdatnianie wody do picia.
Pamiętając o profilaktyce chorób, dobrze jest też mieć ze sobą odpowiednio wyposażoną apteczkę podróżną, w której powinny się znaleźć m.in. odpowiednie leki przeciwmalaryczne czy przeciwbiegunkowe.
Solidna profilaktyka pozwoli uniknąć niepotrzebnego stresu i niemałych kosztów związanych z leczeniem za granicą. Według MSZ, poziom tamtejszego systemu opieki zdrowotnej może odbiegać od europejskich standardów, a koszty leczenia w prywatnych (lepiej wyposażonych) placówkach są wysokie[8]. Co jeszcze warto wiedzieć, jeśli chodzi o kwestie organizacyjne?
Praktyczny poradnik: Wietnam jak się przygotować do podróży?
Podróż do Wietnamu może być naprawdę wspaniałym przeżyciem. Aby w pełni cieszyć się urokami Dalekiego Wschodu, warto dobrze zaplanować swój wyjazd. Poniżej prezentujemy ciekawostki i praktyczne informacje dotyczące bezpieczeństwa, logistyki i zasad wjazdu.
Wietnam ciekawostki
Wietnam – co warto wiedzieć
Stolica: Hanoi – Cytadela Cesarska w Thăng Long (to dawna nazwa stolicy) jest wpisana na światową listę UNESCO.
Język: wietnamski, jednak w miejscach turystycznych ludzie znają podstawowe zwroty po angielsku.
Waluta: dong (VND); jest w Polsce trudno dostępny, dlatego zaleca się zabranie ze sobą dolarów amerykańskich i wymianę pieniędzy na miejscu.
Klimat: tropikalny, zwrotnikowy i monsunowy; od maja do października jest tam najbardziej deszczowo.
Flora i fauna: najstarszy park narodowy w Wietnamie to Cuc Phuong, który najlepiej zwiedza się w porze suchej.
Transport: w Wietnamie działa kolej i jeżdżą autobusy; wynajem samochodu lub skutera może być problematyczne, gdyż nie uznaje się tam polskiego, a często i międzynarodowego prawa jazdy.
Kuchnia: tradycyjne wietnamskie dania to m.in. naleśniki z nadzieniem Bánh xèo czy odpowiednik rosołu: zupa Pho – warto spróbować miejscowych smaków, pamiętając o zasadach higieny żywienia.
Wietnam zasady wjazdu
Chcąc podróżować do Wietnamu na ponad 45 dni, trzeba wyrobić wizę; można to zrobić przez Internet. Wyjazdy w celach turystycznych poniżej tego okresu nie są już obarczone obowiązkiem wizowym; zniesiono go w sierpniu 2025 roku[9].
Wietnam bezpieczeństwo
Dla odwiedzających Wietnam bezpieczeństwo zapewnia stosowanie się do kilku zasad. Po pierwsze, zalecana jest rejestracja w systemie Odyseusz, który ostrzega przed bieżącymi zagrożeniami w miejscu podróży. Dzięki temu można otrzymać powiadomienie o tajfunach (sezon trwa od kwietnia do grudnia) czy powodziach/osuwiskach, które zagrażają w szczycie pory deszczowej, tj. w sierpniu.
Po drugie, trzeba wystrzegać się kieszonkowców i złodziei, którzy grasują szczególnie w stolicy i Ho Chi Minh (dawnym Sajgonie). W takich miejscach warto też zrezygnować z podróżowania jednośladem, gdyż chaotyczny ruch drogowy prowadzi do częstych wypadków. Piesi powinni uważać na potrącenia.
Po trzecie, warto wiedzieć, czego nie można robić w Wietnamie. Poruszanie się bez paszportu (kopia nie wystarczy), przebywanie na terytoriach z ograniczonym dostępem (np. górskich czy wojskowych) może mieć bowiem naprawdę nieprzyjemne konsekwencje.
Po czwarte, ze względu na duże koszty leczenia, ważna jest też solidne ubezpieczenie turystyczne, które pokryje koszty ewentualnego leczenia w razie choroby czy wypadku w górach.
Zanim odwiedzisz Wietnam bezpieczeństwo zdrowotne powierz lekarzom wykwalifikowanym w medycynie tropikalnej. Po wszystkie niezbędne szczepienia przed wyjazdem, a także profesjonalną poradę dotyczącą immunizacji i innych środków ochrony, warto udać się do TropicalMed.
Serdecznie zapraszamy!
FAQ - często zadawane pytania
Jakie szczepienia przed wyjazdem do Wietnamu?
Długa podróż do Wietnamu może znacząco obciążyć organizm. Tropikalny klimat tego miejsca sprzyja rozwojowi chorób. Należy więc pamiętać o szczepieniach zalecanych przed wyjazdem. Mowa m.in. o durze brzusznym, japońskim zapaleniu mózgu, WZW A oraz wściekliźnie. Trzeba też się zastanowić, czy mamy dalej odporność na tężec, bowiem szczepienie należy powtarzać co 10 lat.
Jaki jest poziom opieki zdrowotnej w Wietnamie?
Poziom opieki zdrowotnej w Wietnamie może odbiegać od europejskiego, a koszty prywatnego leczenia są wysokie. Dużo lepiej jest więc uodpornić się na najczęściej występujące tam choroby. Dzięki temu podróż będzie mniej stresująca, co pozwoli na pełniejsze korzystanie z uroków wycieczki. Zaszczep się przeciwko wściekliźnie i japońskiemu zapaleniu mózgu.
Jakie choroby mogą czekać turystów w Wietnamie?
Na rozprzestrzenianie się chorób wpływa nie tylko klimat, ale także warunki higieniczno-sanitarne czy podejmowane (lub nie) działania profilaktyczne w danym kraju. Podróż do Wietnamu wiąże się ze zwiększonym ryzykiem chorób takich jak: wścieklizna, wirusowe zapalenie wątroby typu A i B, oraz japońskie zapalenie mózgu.
Gdzie można w Krakowie zaszczepić się do Wietnamu?
Odpowiednio dobrana profilaktyka zdrowotna może przesądzić o całym przebiegu wycieczki. Zafunduj sobie bezpieczny wyjazd dzięki konsultacji z lekarzem medycyny podróży TropicalMed pod adresem Wrocławska 53D, 30-011 Kraków,
Czy trzeba przygotować się przed wizytą?
Gdy udajesz się do TropicalMed w celu otrzymania szczepionki doustnej, np. na dur brzuszny, należy powstrzymać się od spożywania pokarmów, napojów oraz leków przez godzinę przed wizytą. Jeśli chodzi o iniekcje, warto wybrać luźne ubranie, które ułatwi ekspresowe odsłonięcie ramienia do podania leku.