Malaria to pasożytnicza choroba tropikalna, którą u człowieka może wywołać 5 różnych gatunków zarodźca malarii. Drobnoustroje chorobotwórcze przenoszą się przez ukąszenia zainfekowanych komarów, głównie w Afryce, ale także w Ameryce Łacińskiej, na południu Azji i w Oceanii.
Objawy malarii obejmują gorączkę, dreszcze i nadpotliwość, charakterystycznym symptomem są wycieńczające napady zimna. Aby zapobiegać chorobie, stosuje się leki przeciwmalaryczne oraz profilaktykę nieswoistą, czyli ochronę przed ukąszeniami komarów. W krajach najbardziej zagrożonych malarią wprowadzono też szczepienia ochronne Mosquitix – jak na razie są one niedostępne w Polsce
Malaria co to jest i co wywołuje malarię?
Malaria choroba pasożytnicza, którą wywołuje zarodziec malarii. Dla człowieka groźnych jest pięć gatunków tego pasożyta, przez co można wyróżnić poszczególne rodzaje malarii:
- plasmodium malariae (zarodziec pasmowy) – atakuje wątrobę, zazwyczaj ma najlżejszy przebieg;
- plasmodium vivax (zarodziec ruchliwy) – może pozostawać w organizmie przez lata (bezobjawowo) i wywoływać nawroty malarii;
- plasmodium falciparum (zarodziec sierpowaty) – wywołuje najcięższą postać choroby;
- plasmodium ovale (zarodziec owalny) – rzadko powoduje ciężką chorobę lub śmierć, występuje endemicznie w tropikalnej Afryce Zachodniej;
- plasmodium knowlesi (zarodziec małpi) – atakuje małpy, które mogą zakażać ludzi (malaria odzwierzęca).
Zarodźce malarii wywołują niebezpieczną chorobę, która zagraża szczególnie nieuodpornionym turystom. Aby skutecznie się przed nią chronić trzeba dowiedzieć się, jak zarodziec malarii przedostaje się do organizmu człowieka.
Malaria przyczyny – jak dochodzi do zakażenia człowieka?
Wymienione wyżej zarodźce malarii przenosi komar malaryczny, a dokładniej – samice z rodzaju Anopheles. Tego odkrycia dokonał brytyjski lekarz Sir Ronald Ros w 1897 roku, za co otrzymał Nagrodę Nobla. Pozwoliło to bowiem rozpocząć badania nad profilaktyką malarii.
Cykl rozwojowy zarodźca malarii
Żywiąc się ludzką krwią, zainfekowane komary wtłaczają pasożyty do organizmu człowieka – właśnie tam następuje rozwój zarodźca malarii. Kolejne owady gryzące człowieka będącego nosicielem zakażają się podczas posiłku. Dzięki temu utrwala się cykl rozwojowy zarodźca malarii.
Komary Anopheles gryzą szczególnie od zachodu do wschodu słońca, dlatego profilaktyka przeciwmalaryczna (o której szerzej w dalszej części artykułu) obejmuje m.in. unikanie wychodzenia z domu po zmroku.
Malaria objawy i przebieg choroby – czym grozi zakażenie?
Kiedy pierwotniak malarii przedostanie się do organizmu człowieka, potrzebuje od 7 do 30 dni na rozwój. To tzw. okres wylęgania lub inkubacji, czyli czas, po którym pojawiają się pierwsze symptomy choroby. Jakie?
Początkowe objawy malarii zwanej zimnicą są niespecyficzne. Charakterystyczne są napady zimne co 2-3 dni. Malaria mózgowa, najczęściej wywołana przez P. falciparum, stanowi poważne zagrożenie życia – może doprowadzić do zgonu w ciągu doby.
Malaria objawy choroby:
- ból głowy i mięśni,
- gorączka i dreszcze,
- złe samopoczucie,
- nadpotliwość.
Początkowo objawy malarii mogą być mylone z wieloma innymi chorobami, dlatego wykrywanie choroby jest trudne – ułatwia to diagnostyka malarii, czyli badania krwi pacjenta.
Malaria czy zimnica: drugie z wymienionych określeń choroby odnosi się do charakterystycznych napadów dreszczy i silnego uczucia zimna. Gdy ataki ustępują, chory jest wyczerpany i zlany zimnym potem.
Napady dreszczy i zimna mogą powtarzać się co drugi lub trzeci dzień, dlatego malaria zimnica jest bardzo wyniszczająca dla organizmu człowieka. Najpoważniejsze powikłania choroby obejmują ciężką anemię, niewydolność oddechową lub uszkodzenie układu nerwowego (malaria mózgowa).
Malaria objawy choroby ciężkiej: zaburzenia świadomości, skrajne wycieńczenie, śpiączka, drgawki; bardziej obrazowy opis choroby, jaką jest malaria mózgowa, można przeczytać w reportażu Ryszarda Kapuścińskiego pt. "Heban" (rozdział: Wewnątrz góry lodowej).
Jak widać, malaria (zimnica) może mieć naprawdę ciężki przebieg. Nieleczona może doprowadzić do zgonu nawet w ciągu 24 godzin. To jedna z najgroźniejszych chorób, na którą według raportów WHO choruje średnio 240 milionów osób rocznie. W ostatnich latach liczba zgonów wynosi średnio 600 tys. rocznie.
Malaria występowanie – gdzie przydaje się profilaktyka przeciwmalaryczna?
Malaria występuje przede wszystkim w krajach afrykańskich, rzadziej w Ameryce Łacińskiej i na południu Azji. W Polsce/Europie odnotowuje się wyłącznie zakażenia zawleczone z podróży.
W niektórych krajach, jak np. Benin, Niger, Gwinea czy Mozambik, zarodziec malaryczny i przenoszące go komary występują wszędzie. W innych, jak np. Papua-Nowa Gwinea, Peru czy Indie, tereny malaryczne nie występują w całym kraju, tylko w wyznaczonych częściach. Prawdopodobieństwo zakażenia zwiększa się w zależności od:
- pory roku – największe ryzyko występuje pod koniec pory deszczowej lub bezpośrednio po niej;
- temperatury – malaria rozprzestrzenia się głównie w klimacie tropikalnym;
- wysokości nad poziomem morza – im wyżej, tym mniejsze ryzyko zakażenia;
- profilaktyki – jest ona szczególnie ważna dla nieuodpornionych turystów.
Na naszym blogu można znaleźć wiele wpisów na temat krajów, w których zarodziec malaryczny występuje powszechnie. Śledzenie sytuacji epidemiologicznej w poszczególnych krajach umożliwia m.in. amerykańska organizacja CDC.
Główne przyczyny malarii w Afryce, Azji i Ameryce Łacińskiej to klimat sprzyjający rozwojowi i wzmożonej aktywności komarów, a także znikomy wkład w profilaktykę choroby. Według statystyk WHO, w regionie afrykańskim odnotowuje się niemal 97% wszystkich zgonów w wyniku malarii. A jak wygląda sytuacja w Europie?
Malaria w Europie i w Polsce
Malaria w Europie to w zdecydowanej większości przypadków zachorowania zawleczone z podróży; według najnowszego raportu ECDC, odnotowano tylko kilka infekcji nabytych "na miejscu" – we Francji i w Grecji.
Malaria w Polsce stanowiła zagrożenie zdrowia publicznego do połowy XX wieku – na terenie kraju występowały nawet epidemie. Akcja profilaktyczna doprowadziła do całkowitego wyeliminowania malarii rodzimej, co w 1967 roku zostało oficjalnie potwierdzone certyfikatem WHO. Obecnie malaria w Polsce występuje wyłącznie wtedy, gdy zostanie zawleczona z podróży; odnotowuje się średnio kilkanaście takich przypadków rocznie.
Malaria szczepienie – czy jest dostępne na polskim rynku?
Jak na razie nie ma w Polsce szczepionek na malarię. Są za to leki (Arechin, Malarone i Doxycyclinum), które mają działanie lecznicze oraz zapobiegawcze/profilaktyczne.
Malaria szczepionka Mosquitix przeszła III fazę badań klinicznych, potwierdzających skuteczność i bezpieczeństwo preparatu. Ustalono, że immunizacja redukuje epizody malarii i zmniejsza ryzyko najcięższego przebiegu choroby, wymagającego hospitalizacji.
WHO przyznało Mosquitix wstępną kwalifikację, co jest niezbędnym krokiem do wprowadzenia preparatu do krajów o wysokim i umiarkowanym ryzyku przenoszenia zarodźców. Obecnie malaria szczepionka jest dostępna m.in. w Ghanie, Kenii i Malawi. Zarodziec malaryczny plasmodium falciparum stanowi tam bowiem ogromne zagrożenie dla zdrowia publicznego.
Malaria szczepienie jest jak na razie niedostępne w Polsce, dlatego należy polegać na pozostałych zasadach profilaktyki. Pierwszym z nich są leki przeciwmalaryczne.
Malaria leczenie – jakie leki przeciwmalaryczne stosuje się w Polsce?
O ile szczepienie nie jest jeszcze dostępne, o tyle leki przeciwmalaryczne już są. Działają one profilaktycznie i/lub leczniczo. Oznacza to, że mogą zarówno zapobiegać infekcji, jak i pomóc choremu, kiedy już nastąpi rozwój zarodźca malarii w organizmie.
Malaria leczenie w Polsce: według danych GIS, w Polsce istnieją trzy główne ośrodki, w których malaria tropikalna jest badana i leczona. Są to Krajowy Ośrodek Medycyny Tropikalnej Międzywydziałowego Instytutu Medycyny Morskiej i Tropikalnej AMG w Gdyni, Akademia Medyczna w Poznaniu oraz Akademia Medyczna w Warszawie.
W przypadku zachorowania za granicą, nie można zwlekać z konsultacją medyczną – szybka diagnostyka malarii i podjęcie odpowiedniego leczenia jest kluczowe w szybkim powrocie do zdrowia. Przygotowanie do podróży powinno więc obejmować przygotowanie listy lokalnych szpitali oraz numerów alarmowych, aby wiedzieć, gdzie zgłosić się w razie wystąpienia objawów. Warto też sprawdzić, jak wyposażone są lokalne apteki, jednak najlepiej jest wziąć odpowiednie tabletki przeciwmalaryczne z Polski.
W awaryjnych przypadkach, tj. kiedy interwencja medyczna jest niemożliwa, można podjąć próbę samodzielnego leczenia malarii (SBET – Stand-by emergency treatment) według wcześniejszych zaleceń polskiego lekarza. W tym celu stosuje się inne tabletki przeciwmalaryczne, niż te stosowane w ramach profilaktyki. Leczenie tym samym preparatem bywa bowiem nieskuteczne. W SBET kluczowe jest stosowanie się do wytycznych otrzymanych od specjalisty.
Malaria objawy i przebieg bywają zagrożeniem zdrowia i życia, toteż w miarę możliwości lepiej zapobiegać niż leczyć. Jakie leki antymalaryczne są dostępne na polskim rynku?
- Arechin (chlorochina) – przyjmuje się po posiłkach według zaleceń lekarza. Preparat można stosować zapobiegawczo, tj. tydzień przed i w trakcie pobytu w kraju endemicznym, albo po zachorowaniu, w celu złagodzenia objawów i szybszego powrotu do zdrowia (3-dniowa kuracja). Ten lek na malarię jest przeznaczony dla pacjentów powyżej 14. roku życia.
- Malarone (atowakwon i proguanil) – dawkowanie zależy od masy ciała pacjenta (> 40 kg dla dorosłych) i przeznaczenia preparatu. Profilaktycznie – jedna tabletka na dobę, 1-2 dni przed wyjazdem do strefy endemicznej, w trakcie pobytu i 7 dni po powrocie. Leczniczo – trzydniowa kuracja. Ten lek przeciwmalaryczny także przyjmuje się podczas posiłku (najlepiej zawierającym produkty mleczne).
- Doxycyclinum (doksycyklina) – ma wyłącznie zastosowanie profilaktyczne (nie lecznicze); przyjmowanie preparatu (1 kapsułka dziennie) należy zacząć dzień lub dwa przed planowaną podróżą oraz kontynuować przez 4 tygodnie po powrocie z regionu zagrożonego malarią.
W profilaktyce choroby wykorzystuje się jeszcze jeden lek przeciwmalaryczny, zawierający meflokinę (Lariam). Niestety, jest on bardzo słabo dostępny na polskim rynku farmaceutycznym.
Leki na malarię cena
Należy pamiętać, że chcąc kupić konkretny lek przeciwmalaryczny, niezbędna jest uprzednia konsultacja z lekarzem w celu otrzymania recepty.
Poniżej zaprezentowano stawki zgodnie ze stanem z dnia 25.04.2023 r.Leki na malarię cena:
- Malarone (12 tabletek) od 162,91 zł
- Arechin (30 tabletek) od 16,40 zł
- Doxycyclinum (10 tabletek) od 8,36 zł
Należy pamiętać, że ceny preparatów mogą się różnić w poszczególnych aptekach. Dlatego dostępność i stawki można znaleźć na wyszukiwarkach takich jak ktomalek czy gdziepolek.
Wśród najczęściej zgłaszanych działań niepożądanych u osób stosujących leki antymalaryczne można wyróżnić dolegliwości ze strony układu pokarmowego (tj. wymioty i/lub nudności, ból brzucha, biegunka) oraz ból głowy. W większości przypadków są one łagodne i przemijają samoistnie.
Więcej informacji na temat chemioprofilaktyki można znaleźć na naszym blogu. Sprawdź: lek na malarię.
Malaria co to jest profilaktyka nieswoista i jak ją stosować?
Leki na malarię nie zapewniają 100% ochrony, dlatego ważne jest podjęcie dodatkowych działań profilaktycznych. Polegają one na ochronie przed ukąszeniami – m.in. za pomocą moskitier czy środków odstraszających komary.
Malaria tropikalna występuje głównie w ciepłych krajach, dlatego turyści przybywający z Europy nie są w ogóle uodpornieni na tego typu pasożyty. Ich układ odpornościowy drobnoustrojów, które wywołują różne rodzaje malarii, a w konsekwencji nie radzi sobie z ich zwalczaniem. Dlatego równie ważna co leki przeciwmalaryczne jest profilaktyka nieswoista.
Polega ona na zapobieganiu temu, co wywołuje malarię, czyli ukąszeniom komarów potencjalnie zakażonych zarodźcami. W tym celu przydają się:
- moskitiery – montowane na oknach i/lub nad łóżkiem i impregnowane insektycydem; w ten sposób można zmniejszyć ryzyko zachorowania na malarię nawet o 50%;
- repelenty (środki odstraszające owady) – chemiczne (np. DEET, ikarydyna czy permentyna) lub naturalne (olejki eteryczne, np. z kocimiętki); mogą mieć formę spreju, elektronicznego rozpylacza, świec czy spiral (więcej szczegółów w jakie repelenty?);
- chłodzenie pomieszczeń za pomocą wiatraka lub klimatyzacji. Przyczyny malarii w Afryce i innych regionach tropikalnych to ciepły klimat sprzyjający komarom; przebywanie w wychłodzonych pomieszczeniach zmniejsza ryzyko ukąszeń tych owadów.
- przewiewna, jasna odzież zakrywająca ciało – mechaniczna bariera jest kolejnym sposobem na ochronę przed ukłuciami komarów.
Jak przygotować się do podróży w TropicalMed?
ABCD to angielski skrót ułatwiający zapamiętanie zasad profilaktyki malarii. Są to: świadomość zagrożenia, ochrona przed ukąszeniami, chemioprofilaktyka oraz diagnostyka i leczenie.
Wykwalifikowany personel TropicalMed dysponuje wiedzą, jak wygląda skuteczne zapobieganie malarii w poszczególnych zakątkach świata. Należy mieć bowiem na uwadze, że po pierwsze: zarodźce wykształcają odporność na niektóre leki, a po drugie: występowanie poszczególnych rodzajów pasożytów jest różne w zależności od regionu. Przykładowo, Plasmodium malariae występuje m.in. w Mali czy Kenii, natomiast na Dominikanie już nie – za zakażenia odpowiada wyłącznie Plasmodium falciparum.
Lekarze w TropicalMed oferują kompleksowe przygotowanie pacjenta do podróży w miejsca, gdzie występuje pierwotniak malarii. Można to streścić za pomocą czterech pierwszych liter alfabetu.
Zapobieganie malarii – zasada ABCD:
- be Aware of the risk (tj. świadomość zagrożenia) – specjalista informuje pacjenta o tym, jakie rodzaje malarii zagrażają w danym regionie oraz które leki są tam nieskuteczne;
- avoid being Bitten by mosquitoes (tj. ochrona przed ukąszeniami) – lekarz doradza, który repelent wybrać, w jaki sposób się ubierać i jakie aktywości podejmować, aby zapobiegać ukąszeniom komarów w danym kraju;
- Chemoprophylaxis (tj. chemioprofilaktyka) – na podstawie wywiadu z pacjentem oraz wiedzy na temat lekoodporności w danym kraju/regionie, lekarz wydaje receptę na odpowiednie leki przeciwmalaryczne;
- Diagnosis and treatment (tj. diagnostyka i leczenie) – to ostatni komponent zasady ABCD, który zazwyczaj następuje po powrocie z podróży; lekarz TropicalMed może jednak wydać zalecenia dotyczące awaryjnego leczenia (SBET) w razie braku możliwości leczenia podczas pobytu za granicą.
Ubezpieczenie na wypadek chorób tropikalnych: leczenie i diagnostyka malarii za granicą mogą być naprawdę kosztowne, dlatego wybierając się w regiony najbardziej zagrożone (głównie do Afryki), zaleca się wykupienie odpowiedniej polisy. Wybierając ubezpieczenie, trzeba dokładnie zapoznać się z jego warunkami (tzw. OWU).
Drobnoustroje chorobotwórcze są szczególnie niebezpieczne dla osłabionego organizmu. Długa, wyczerpująca podróż oraz gwałtowna zmiana klimatu i/lub strefy czasowej negatywnie wpływa na kondycję. W regionach tropikalnych czyha mnóstwo innych chorób, takich jak m.in. żółta gorączka czy dur brzuszny. Walka z wieloma nowymi, nieznanymi drobnoustrojami chorobotwórczymi to nie lada wyzwanie dla organizmu. Immunizacja pozwala znacznie odciążyć układ odpornościowy, a co za tym idzie – zapobiegać malarii. Sprawdź cennik TropicalMed.
Zapisz się na wizytę, aby cieszyć się zdrowymi i bezpiecznymi wakacjami. Serdecznie zapraszamy!
FAQ - często zadawane pytania
Gdzie występuje malaria?
Malaria to choroba, która kojarzy się głównie z kontynentem Afrykańskim. Słusznie, gdyż pasożyty (zarodźce malarii) są tam najbardziej rozpowszechnione. O odpowiedniej profilaktyce należy też jednak pamiętać przed podróżą na południe Azji oraz do Ameryki Łacińskiej, gdyż tam też łatwo o groźne zakażenie.
Czy malaria jest śmiertelna?
Malaria należy do „wielkiej trójki” najgroźniejszych chorób zakaźnych. Według szacunków WHO, w 2021 roku ponad 600 tys. osób na świecie zginęło w wyniku tej infekcji. Najcięższe powikłania malarii obejmują śpiączkę, niedokrwistość czy ostrą niewydolność oddechową. Bez odpowiedniej kuracji zakażony może umrzeć nawet w ciągu 24 godzin.
W jaki sposób można zarazić się malarią?
Malaria to choroba przenoszona przez zainfekowane komary. Każde ukąszenie w regionie występowania choroby niesie ryzyko przedostania się zarodźców malarii do organizmu człowieka, dlatego tak ważna jest odpowiednia chemioprofilaktyka oraz ochrona przed komarami – służą do tego m.in. moskitiery i repelenty.
Jakie leki na malarię?
Leki na malarię, takie jak m.in. Arechin czy Malarone działają zarówno profilaktycznie (zapobiegawczo), jak i leczniczo – tj. już po zakażeniu. Należy pamiętać, że w różnych zakątkach świata zarodźce malarii wykształciły odporność na różne substancje. Dlatego chemioprofilaktyka powinna być skonsultowana z wykwalifikowanym lekarzem, który na podstawie wiedzy o celu podróży, wyda recepty na odpowiednie lekarstwa.