Tężec – co to za choroba i jak jej zapobiegać?

Tężec co to jest i jak można się zarazić?

Tężec jest chorobą zakaźną, wywoływaną przez bakterie Clostridium tetani, a dokładniej – przez toksyny wytwarzane przez te drobnoustroje. Przedostają się one do organizmu człowieka przez wszelkiego rodzaju rany, np.:

• Tłuczone: urazy i otarcia skóry powstałe np. podczas wypadku na rowerze;
• Kłute: ukąszenia owadów, zastrzyki domięśniowe, dożylne zażywanie narkotyków;
• Szarpane: ugryzienia przez zwierzęta;
• Cięte: rany pooperacyjne lub po zabiegach (np. stomatologicznych);
• Postrzałowe;
• Termiczne: poparzenia.

Zakażenie pojawia się najczęściej wtedy, gdy rany są zanieczyszczone, a organizm ma słabą odporność na toksynę (przez unikanie przypominającego szczepienia przeciw tężcowi). Taka osoba wymaga natychmiastowej pomocy lekarza – szybka reakcja może zminimalizować ostry przebieg choroby. Tężec to choroba zakaźna, jednak nie jest przenoszona z człowieka na człowieka. Dlatego osobie udzielającej pomocy nie grozi ryzyko zarażenia się od poszkodowanego.  

Ryzyko zachorowania dotyczy każdego, szczególnie osób z niską odpornością. Dlatego często można spotkać się z tężcem u noworodków, których system immunologiczny jest jeszcze nierozwinięty. Główną przyczyną zakażeń na świecie są zaniedbania higieniczne podczas porodu – zagrażają one nie tylko dziecku, ale także matce (tężec okołoporodowy). Zadaniem lekarzy i położnych jest zadbanie o zdrowie i życie pacjentów zarówno podczas porodu, jak i tuż po nim – chodzi m.in. o odcinanie, podwiązywanie i opatrywanie pępowiny. Zabieg wykonany niesterylnymi narzędziami niesie duże ryzyko zachorowania. Dlatego w krajach objętych obowiązkowym programem szczepień, przyszłe mamy przyjmują szczepionki przeciw tężcowi, aby płód zdobył tzw. ochronną odporność bierną. 

Tężec choroba bakteryjna czy wirusowa?

Tężec to choroba, której można nabawić się w każdym zakątku świata. Bakteria Clostridium tetani bytuje głównie w glebie, popiele i odchodach. Dlatego tak ważne jest zachowanie zasad BHP podczas pracy fizycznej. Laseczki tężca mogą także występować w przewodzie pokarmowym zwierząt – dlatego ugryzienia bywają tak niebezpieczne. Gleba i zwierzęta (ich układ pokarmowy) to główny rezerwuar drobnoustrojów chorobotwórczych.

Mimo że laseczki tężca występują powszechnie, w niektórych rejonach świata zachorowalność jest dużo większa. Wiąże się to z zaniedbaniem profilaktyki, jakim jest regularne szczepienie na tężca. To duży problem w państwach rozwijających się, które znajdują się głównie w Afryce, Azji i Ameryce Południowej. Jako że pierwszym krokiem skutecznej profilaktyki jest zapoznanie się z zagrożeniem, warto dowiedzieć się, jak rozpoznać tężec oraz jak udziela się pomocy osobie zakażonej.

Tężec objawy i powikłania – jaki jest przebieg choroby?

Laseczki tężca przedostają się do organizmu głównie przez zanieczyszczone rany. Po zainfekowaniu choroba rozwija się przez około 3-21 dni – to tzw. okres wylęgania/inkubacji, czyli czas od zakażenia do momentu, kiedy pojawiają się pierwsze objawy tężca. Zależy on od ilość patogenu i miejsce zranienia.

Jeśli uraz znajduje się blisko ośrodkowego układu nerwowego (czyli w okolicach głowy i kręgosłupa), okres inkubacji jest znacznie krótszy. Toksyna tężcowa ma wówczas bardziej wyniszczający charakter – może nawet doprowadzić do zgonu. Im dalej od ośrodkowego układu nerwowego, tym łagodniejszy przebieg choroby i większe szanse na przeżycie.

Po okresie inkubacji następują pierwsze objawy tężca. Są to najczęściej skurcze w obrębie głowy:

• szczękościsk,
• sztywność szyi,
• trudności z połykaniem.

Skurcze mogą wystąpić także w obrębie innych partii ciała – głównie mięśni brzucha, kończyn i tułowia. Są one zazwyczaj bardzo bolesne, „zmuszają” ciało do wyprężania się. Toksyna tężcowa sprawia, że chorzy często wyginają się w charakterystyczny łuk. Podczas konwulsji jakie wywołuje tężec objawy obejmują także:

• przyspieszone tętno,
• podwyższone ciśnienie krwi,
• nadmierna potliwość,
• niepokój.

Takie napady choroby mogą potrwać nawet do 4 tygodni. Proces leczenia tężca jest jeszcze dłuższy – bywa, że trwa miesiącami. Nieoczekiwane, silne konwulsje w różnych partiach ciała, mogą prowadzić do niebezpiecznych urazów (np. głowy) i złamań. Skurcze mięśni oddechowych mogą prowadzić do duszności. Utrzymujące się zaburzenia pracy układu nerwowego mogą doprowadzić do arytmii i nadciśnienia.

Jak atakuje tężec: zakażenie (przedostanie się do organizmu) → rozwój (czas inkubacji) → objawy (zakłócenie pracy układu nerwowego wywołane toksyną tężcową) → powikłania (skutki tych nieprawidłowości)

W najgorszym przypadku tężec może doprowadzić do śmierci. Według szacunków WHO, co roku na świecie 213-293 tys. osób umiera w wyniku zakażenia. Dla porównania, w Polsce odnotowuje się zaledwie kilka przypadków. To zasługa obowiązkowego szczepienia błonica tężec krztusiec oraz łatwego dostępu do profilaktyki poekspozycyjnej. Podsumowując...

Tężec leczenie – jak pomóc osobie poszkodowanej?

Kiedy wiadomo już, jak rozpoznać tężec, warto sprawdzić, jak pomaga się osobie zakażonej. W przypadku nieprzyjęcia szczepionki, ryzyko poważnego przebiegu choroby wzrasta. Każde zanieczyszczone skaleczenie może skończyć się zakażeniem. W takim przypadku niezbędna jest szybka interwencja lekarza. Leczenie tężca obejmuje:

• intensywną pielęgnację rany,
• domięśniowy zastrzyk z immunoglobuliny (przeciwciał), tzw. TIG,
• podanie leków zwiotczających mięśnie (w przypadku silnych konwulsji),
• antybiotykoterapię,
• tężec szczepionki (pojedynczy zastrzyk przeciw tężcowi po zranieniu należy podać do 24 godzin od zakażenia) 

Zgodnie ze starą i sprawdzoną zasadą „lepiej zapobiegać niż leczyć”, warto przestrzegać zasad profilaktyki. Dzięki temu można uniknąć zakażenia, lub przynajmniej zminimalizować wyniszczający wpływ choroby na organizm.

Czy szczepienia przeciw tężcowi są bezpieczne?

Pierwsze wzmianki o objawach tężca pojawiły się już w starożytności, jednak dopiero w XIX wieku udało się wywołać kontrolowane zakażenie u zwierzęcia. Odkryto, że podanie mu specyficznego przeciwciała zapobiega rozwojowi choroby. Dzięki tym eksperymentom udało się wynaleźć toksoid tężcowy (czyli anatoksynę tężcową) w 1924 roku. Skład szczepionki na tężec stosowanej współcześnie także zawiera tę substancję w różnych proporcjach (w zależności od preparatu).

Badania trwające ponad wiek doprowadziły do maksymalnego zwiększenia bezpieczeństwa preparatów i złagodzenia skutków ubocznych. U zdecydowanej większości pacjentów nie występują żadne działania niepożądane.

Szczepienie na tężec skutki uboczne: w niektórych przypadkach może występować delikatny obrzęk w miejscu zastrzyku, gorączka i nudności – dolegliwości najczęściej ustępują samoczynnie. 

Za bezpieczeństwo szczepionki przeciw tężcowi odpowiadają nie tylko specjaliści, ale także pacjenci, którzy przyjęli preparat. O ewentualnych działaniach niepożądanych mogą informować na bieżąco. Każdy, kto w jakikolwiek sposób poczuł się źle wykonując szczepienie na tężec skutki uboczne może zgłosić lekarzowi, który sporządzi raport dla odpowiedniej instytucji (np. Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej). Sztab specjalistów bada związek zgłoszonych objawów z przyjęciem preparatu.

Szczepienie tężec od kiedy obowiązkowe w Polsce?

Na tężec szczepienia obowiązkowe w Polsce działają od 1954 roku. Przed tą datą śmiertelność wśród zakażonych była ogromna (300 na 400 przypadków). W ciągu 50 lat odporność populacji wzrosła na tyle, że odnotowuje się nie więcej niż 20 zakażeń rocznie – są to najczęściej osoby starsze, które nie przyjęły przypominającej szczepionki przeciw tężcowi. Szczepienie tężec od kiedy obowiązkowe w Polsce, skutecznie zapobiega zakażeniom okołoporodowym – obecnie nie ma żadnych przypadków wśród noworodków.

Kiedy wykonuje się szczepienie na tężec?

Według obowiązującego kalendarza, immunizacja obejmuje serię szczepień:

• podstawowych: 4 dawki w okresie niemowlęcym (w odstępach 6-8 tygodni),
• trzech przypominających: w wieku 6, 14 i 19 lat.

Należy pamiętać, że pełna immunizacja jest w Polsce obowiązkowa. Nie oznacza to jednak, że dożywotnio chroni przed tężcem. Po pewnym czasie ilość przeciwciał spada, a co za tym idzie – zmniejsza się odporność na chorobę. Organizm „zapomina”, jak bronić się przed tężcem.

Szczepienie na tężec ile jest ważne?

• Szczepienie na tężec jak często: obowiązkowa seria szczepień przeciw tężcowi, a także każda dodatkowa dawka dają około 10-letnią ochronę. Od około 30 lat ostatni refundowany przez NFZ zastrzyk przyjmuje się w 19. roku życia, co oznacza, że kolejne (kupione już samodzielnie) powinno się przyjmować w wieku 29, 39, (…) lat. Przed każdymi „okrągłymi” urodzinami warto zaszczepić się na tężec, by zapobiegać niebezpiecznej infekcji.
• Obowiązkowe szczepienie na tężec ile jest ważne: warto sprawdzić datę swojej ostatniej dawki, bo kalendarz szczepień nie zawsze wyglądał tak samo. W przeszłości ostatnią dawkę podawało się dzieciom/młodzieży w wieku 20, 18, a nawet 7 lat. O tym, kiedy należy przyjąć kolejny zastrzyk, decyduje data poprzedniego.

Przypominające szczepionki przeciw tężcowi są szczególnie ważne dla osób wyjeżdżających za granicę – organizm osłabiony podróżą jest szczególnie narażony na infekcję, a dostęp do profilaktyki poekspozycyjnej w razie zakażenia rany może być ograniczony. Choroba na wczasach, szczególnie w krajach słabiej rozwiniętych, jest nie tylko niczym przyjemnym, ale także niebezpiecznym. Szczepionka na tężec figuruje na liście jako zalecana przed wylotem do wszystkich krajów świata.

Tężec szczepionki – jakie preparaty są dostępne w TropicalMed?

Specjaliści opracowali wiele różnych preparatów, aby umożliwić ogólnodostępną profilaktykę tężca. Jeśli na rynku istniałby jeden typ szczepionki, osoby z przeciwwskazaniami (np. reakcją alergiczną, dokuczliwymi skutkami ubocznymi) nie miałyby szansy na ochronę przed chorobą. Duży wybór preparatów na polskim rynku farmaceutycznym oraz w ofercie TropicalMed umożliwia zminimalizowanie ryzyka nieprzyjemnych dolegliwości.

Tężec szczepienia [preparaty dostępne w TropicalMed]:

• Tetana – monowalentne szczepienie na tężca (bez ograniczeń wiekowych);
• Clodivac – preparat dwuskładnikowy, na tężca i błonicę (dla pacjentów od 7. roku życia);
• Adacel, Boostrix – preparat skojarzony, szczepienia błonica tężec krztusiec (odpowiednio od 5. lub 4. roku życia);
• Adacel Polio, Boostrix Polio – preparat 4w1, szczepienia błonica tężec krztusiec + polio (dostępne od 3. roku życia).

Chcąc sprawdzić skład szczepionki na tężec, przeciwwskazania i inne ważne informacje, należy kliknąć dopasowany do niej odnośnik. Wszystkie szczepienia przeciw tężcowi, czy to monowalentne czy skojarzone (tj. na więcej niż jedną chorobę), zaczynają działać po około miesiącu od ukończenia immunizacji. Więcej informacji na temat chorób, którym zapobiegają wieloskładnikowe preparaty, można znaleźć tutaj: 

• błonica, 
• krztusiec,
• polio.

Szczepionka na tężec cena – ile kosztują poszczególne preparaty w TropicalMed?

Każdą wizytę rozpoczyna kwalifikacja lekarska, podczas której lekarz ocenia bezpieczeństwo immunizacji konkretnego pacjenta. Za badanie płaci się 70 zł. Za szczepienie na tężec cena całkowita zależy od tego, jaki preparat ochronny zostanie zastosowany.

Szczepionka na tężec cena [za dawkę]:

• Tetana: 129 zł;
• Clodivac: 149 zł;
• Boostrix w cenie 189 zł lub Adacel w cenie 199 zł;
• Boostrix Polio za 199 zł i Adacel Polio za 229 zł.

Szczepienie na tężec cena w pakiecie: w ofercie TropicalMed znajdują się profilowane zestawy szczepień "Miłośnik przyrody i działkowiec" oraz "Pakiet Hotelowy", które zawierają m.in. preparaty 3w1 przeciw tężcowi, błonicy i krztuścowi. Sprawdź cennik i wybierz najlepszą ofertę dla siebie.

Wszystkie wymienione wyżej szczepionki są dostępne w TropicalMed. Pojedyncze szczepienie przypominające co 10 lat to najlepszy sposób na ochronę swojego zdrowia i życia. 

Serdecznie zapraszamy na wizytę!

FAQ - często zadawane pytania

W jaki sposób można zarazić się tężcem?

Zakażenie tężcem następuje wskutek przedostania się bakterii Clostridium tetani do rany. Patogeny występują głównie w glebie, popiele i odchodach zwierząt. Tężec nie przenosi się z człowieka na człowieka.

Czy tężec jest groźny?

Według danych PZH, toksyna tężcowa jest 80 mln razy bardziej toksyczna niż cyjanek. Zakażenie jest więc poważnym zagrożeniem dla zdrowia i życia. Na szczęście powszechne szczepienia zminimalizowały rozprzestrzenianie się choroby – obecnie w Polsce odnotowuje się średnio kilkanaście przypadków rocznie.

Ile razy szczepi się na tężec?

Powszechne szczepienia na tężec dzieci i młodzieży do 19. roku życia (łącznie 6 dawek) znacznie ograniczyły rozprzestrzenianie się choroby. Należy jednak pamiętać, że uzyskana w ten sposób odporność utrzymuje się tylko przez 10 lat i co dekadę potrzebna jest pojedyncza dawka. Obecnie zakażenia tężcem w Polsce odnotowuje się głównie u seniorów, którzy zbagatelizowali szczepienia przypominające.

Gdzie się zaszczepić na tężec?

Obowiązkowe szczepienia na tężec dla dzieci i młodzieży są refundowane przez NFZ, jednak dawki przypominające dla dorosłych już nie. W ośrodkach TropicalMed można wygodnie i bezpiecznie zaszczepić się przeciw tężcowi, by zachować ciągłość odporności i cieszyć się zdrowiem.