Ospa wietrzna – dlaczego warto rozważyć szczepienie?

Ospa wietrzna u dorosłych i dzieci – co ją wywołuje?

Ospa wietrzna (inaczej wiatrówka) i półpasiec to dwie choroby wywołane przez jednego wirusa. Jego jedynym rezerwuarem są ludzie, co oznacza, że przenosi się z człowieka na człowieka. Główne sposoby transmisji to droga kropelkowa, kontakt z nosicielem oraz rzeczami, które skaził wydzielinami dróg oddechowych. Należy pamiętać, że tzw. wiatrówka jest bardzo zaraźliwa, a osoba zainfekowana roznosi wirusa do 2 dni przed pojawieniem się wysypki.

Ospą wietrzną można zarazić się też od osoby chorej na półpasiec – płyn z pęcherzy wysypkowych jest zakaźny. Przed pojawieniem się lub po przyschnięciu zmian skórnych pacjent nie jest jednak w stanie zarażać kolejnych osób.

Głównymi cechami wirusa VZV (półpaśca i ospy wietrznej) są:

1. Latencja – umiejętność przetrwania w organizmie w postaci utajonej; po przechorowaniu ospy wietrznej, wirus VZV nie jest wydalany. Przy następnym spadku odporności, może wywołać półpaśca.

2. Duża zaraźliwość – szacuje się, że u 90% nieuodpornionych osób, które miały kontakt nosicielem, rozwinie się ospa. Okres zarażania rozpoczyna się 1-2 dni przed wystąpieniem objawów, co zwiększa ryzyko transmisji wirusa. Zagrożenie to mija zazwyczaj dopiero po zastrupieniu się wysypki. Zakaźność półpaśca jest natomiast znikoma – przebywając z chorym, niektóre osoby mogą nabawić się ospy wietrznej. Są to jednak bardzo rzadkie przypadki.

3. Czas wylęgania ospy – może wynosić od 10 do 21 dni, zwykle jest to jednak 14-16 dni. Po tym czasie wirus jest rozwinięty na tyle, że wywołuje pierwsze symptomy choroby. Jak objawiają się oba schorzenia? 

Ospa wietrzna a odra – czym się różnią?

Ospa wietrzna jest często mylona z odrą – obie choroby są wywoływane przez wirusy, które rozprzestrzeniają się w podobny sposób (droga kropelkowa i kontakt z nosicielem). Dla obu schorzeń charakterystyczna jest wysypka – ospa i odra wywołują swędzące, czerwone plamki lub pęcherzyki. To zazwyczaj pierwszy symptom ospy, ułatwiający jej identyfikację.

W przypadku odry, kilka dni przed wysypką następuje tzw. okres nieżytowy, który objawia się m.in. bólem gardła, suchym kaszlem, katarem i gorączką. Drugim elementem odróżniającym odrę od ospy są tzw. plamki Koplika czyli białe krostki w jamie ustnej (najczęściej na błonie śluzowej policzka). Dopiero później pojawia się wysypka na reszcie ciała.

Zasadniczą różnicą między chorobami jest profilaktyka. O ile szczepienie na odrę (MMR, skojarzone) jest obowiązkowe, o tyle w przypadku ospy wietrznej immunizacja jest jedynie zalecana, tj. nierefundowana przez NFZ. Brak tzw. odporności populacyjnej zwiększa natomiast ryzyko infekcji.

Ospa objawy – jak przebiega zakażenie?

Czas wylęgania ospy to około dwa tygodnie – po tym okresie mogą pojawiają się charakterystyczne dolegliwości, po których dość łatwo jest rozpoznać chorobę.

Ospa objawy:

• wysypka – ospa objawia się swędzącymi pęcherzykami, które zastrupiają się podczas gojenia; w łagodniejszej wersji (np. u zaszczepionych) zamiast tego mogą wystąpić czerwone plamki;
• ból głowy i mięśni;
• podwyższona temperatura ciała – to typowy objaw, który świadczy o odpowiedzi organizmu na patogen; 
• złe samopoczucie/zmęczenie.

Ospa wietrzna ile trwa: powyższe objawy utrzymują się zazwyczaj 1-2 tygodnie.

Powikłania po ospie

Najczęstsza w Polsce jest ospa u dzieci do 9. roku życia. Jej przebieg jest często łagodny, przez co bywa bagatelizowana. Okazuje się jednak, że choroba może rozwinąć się w nieprzewidywalny sposób i wywołać groźne powikłania po ospie: np. stany zapalne płuc czy ośrodkowego układu nerwowego (np. mózgu czy opon mózgowo-rdzeniowych), a także zmiany skórne czy małopłytkowość.

Ponadto, nawet łagodne przebycie ospy wietrznej niesie ze sobą ryzyko rozwinięcia się półpaśca w późniejszym czasie. Więcej na temat choroby, jej objawów i powikłań można znaleźć tutaj: półpasiec.

Ospa u dorosłych

Objawy ospy wietrznej są podobne w każdej grupie wiekowej z tą różnicą, że u dorosłych przebieg choroby jest z reguły cięższy i obarczony wyższym ryzykiem powikłań wymienionych wyżej.

Infekcja pozostawia po sobie trwałą odporność na ospę (ale nie na półpaśca), a panuje błędne przekonanie, że każdy chorował w dzieciństwie. To nieprawda, a dodatkowo czasami (bardzo rzadko) zdarza się powtórne zakażenie. Osobom nieszczepionym i tym, którzy nie przeszli ospy w dzieciństwie, zaleca się immunizację.

Podsumowując...

Gdzie występuje ospa wietrzna i komu zaleca się szczepienie?

Wirus ospy wietrznej i półpaśca występuje powszechnie, jednak infekcja przebiega w różny sposób, m.in. w zależności od uwarunkowań geograficznych. 

Szczepienie na ospę przed podróżą

W klimacie umiarkowanym ryzyko zakażenia jest wysokie szczególnie u dzieci, ale infekcja zazwyczaj przebiega łagodnie. Ospa ma też sezonowy charakter – przykładowo, najwięcej przypadków w Polsce odnotowuje się zimą i wczesną wiosną (średnio 180 tys. zakażeń rocznie).

W klimacie tropikalnym częstsza jest ospa u dorosłych i młodzieży; w tej grupie infekcja ma cięższy przebieg i niesie większe ryzyko powikłań. Bez względu na lokalizację, szczepienia na ospę dla dorosłych jest najlepszą metodą zapobiegania tej chorobie. Na zakażenie są narażeni szczególnie ci, którzy nie chorowali na ospę w dzieciństwie i/lub nie zostali zaszczepieni.

Szczepienie na ospę a wykonywany zawód

Choroba jest bardzo zaraźliwa, toteż pracownicy szkół, przedszkoli i żłobków powinni rozważyć immunizację. Pomaga to eliminować problem, jakim jest ospa u dzieci.

Szczepionka na ospę po kontakcie z chorym

Profilaktyka poekspozycyjna pozwala uchronić przed infekcją nawet po narażeniu na czynnik zakaźny. Szczepionka na ospę po kontakcie z chorym powinna być jednak podana w ciągu 3-5 dni po kontakcie z chorym. Należy pamiętać, że wiatrówka rozprzestrzenia się jeszcze przed wystąpieniem pierwszych objawów, co utrudnia zlokalizowanie nosiciela i uodpornienie się na czas. Za immunizację w takim przypadku także płaci się z własnej kieszeni.

Jak zdiagnozować chorobę i czy jest lek na ospę?

Ospa wietrzna jest łatwa w zdiagnozowaniu, toteż zazwyczaj wystarczą oględziny ciała i wywiad z pacjentem. Raczej rzadko pobiera się płyn z pęcherzyków w celu izolacji wirusa metodą PCR.

W Polsce szczególnie wśród najmłodszych zagrożeniem jest ospa – jak ulżyć dziecku, które przechodzi chorobę ciężej? Leczenie obejmuje najczęściej łagodzenie uciążliwych objawów. Zbyt wysoką gorączkę najlepiej zbijać lekami z paracetamolem – odradza się stosowania środków z kwasem acetylosalicylowym (aspiryną), gdyż wiąże się to z ryzykiem wystąpienia groźnych powikłań (tzw. zespół Reye'a). Według niektórych źródeł, preparaty z ibuprofenem w leczeniu ospy wietrznej mogą wywołać infekcje skóry.

Lek na ospę zawierający acyklowir (np. Heviran) pomaga w zwalczaniu drobnoustrojów chorobotwórczych. Przed podaniem go choremu, należy zapoznać się z zasadami dawkowania i przeciwwskazaniami do stosowania – informacji tych warto szukać w ulotce.

Drobnoustroje wywołujące ospę wietrzną mogą przetrwać w organizmie i w późniejszym czasie wywołać półpaśca. Można go leczyć preparatami zawierającymi acyklowir, walacyklowir lub famcyklowir. Niektóre z nich można kupić bez recepty.

Jakie są szczepienia na ospę i ile kosztują?

W myśl zasady "lepiej zapobiegać niż leczyć", warto rozważyć szczepienia na ospę. To najskuteczniejszy sposób zapobiegania chorobie. Cena różni się w zależności od rodzaju preparatu (Varilrix lub Varivax) i marży ustalonej w określonym punkcie. 

W TropicalMed jest dostępna szczepionka na ospę Varilrix (cena za dawkę: 359 zł). Ten dwudawkowy preparat można stosować już od 9. miesiąca życia.

Niewątpliwym atutem immunizacji jest zapobieganie/łagodzenie infekcji wywołanej wirusem ospy wietrznej i półpaśca. Jakie inne korzyści wynikają ze szczepienia na ospę?

Dlaczego warto zaszczepić się przeciw ospie wietrznej?

Szczepionki na ospę i półpasiec zmniejszają ryzyko infekcji lub łagodzą jej przebieg i zapobiegają wystąpieniu niebezpiecznych powikłań. Ich skuteczność przekracza 95%, a pamięć immunologiczna, jaką dają, utrzymuje się przez wiele lat – często dożywotnio. 

Czy szczepienie na ospę chroni przed półpaścem: według szacunków CDC, u jednej trzeciej osób, które przechorowały ospę wietrzną, w późniejszym czasie rozwinie się półpasiec; dorośli przechodzą tego typu infekcję dużo ciężej. Zapobiegając infekcji pierwotnej (tj. ospie) za pomocą szczepień, eliminuje się ryzyko wystąpienia półpaśca w przyszłości.

Ochrona przed ospą wietrzną u dorosłych jest ważna szczególnie w przypadku planowania powiększenie swojej rodziny. Infekcja w czasie ciąży jest szczególnie niebezpieczna dla płodu. Może wywoływać poronienia lub poważne wady wrodzone. Sprawdź: szczepienia zalecane w ciąży.

Szczepienia w TropicalMed są bezpieczne i wygodne. Preparaty są dostępne na miejscu – aby skutecznie i łatwo się uodpornić, wystarczy umówić się na wizytę.

Serdecznie zapraszamy!

FAQ - często zadawane pytania

Jak sprawdzić czy to ospa?

Pierwsze objawy ospy, tj. ból głowy, gorączka czy złe samopoczucie są trudne do przyporządkowania do konkretnej choroby. Pęcherzykowata wysypka, która pojawia się później, jest już bardziej charakterystyczna i to na jej podstawie diagnozuje się ospę. Najskuteczniejszą metodą wykrycia wirusa ospy wietrznej i półpaśca są badania, jednak wykonuje się je bardzo rzadko.

Czy można zarazić się ospą drugi raz?

Powtórne zakażenie wirusem ospy wietrznej i półpaśca są bardzo rzadkie, jednak nie niemożliwe. Dodatkowo należy pamiętać, że po przechorowaniu ospy patogeny pozostają w organizmie człowieka w formie utajonej i nawet po wielu latach mogą reaktywować się w formie półpaśca.

Kto może zachorować na ospę?

Mimo że ospa wietrzna jest uważana za chorobę wieku dziecięcego, to u dorosłych choroba także może wystąpić. Wprawdzie większość przypadków zakażeń w Polsce odnotowuje się u dzieci, jednak to dorośli są narażeni na cięższy przebieg choroby i poważne powikłania.

Dlaczego warto zaszczepić się na ospę?

Szczepienie na ospę wietrzną chroni nie tylko przed samą ospą, ale także przed półpaścem, który pojawia się w wyniku reaktywacji wirusa w organizmie. Poza tym, ospa jest obarczona ryzykiem poważnych powikłań, takich jak zapalenie mózgu czy małopłytkowość. Lepiej zadbać o swoje zdrowie i pomyśleć o immunizacji.