Poliomyelitis szczepienie obowiązkowe w Polsce i na świecie

Co to jest polio choroba i jak się rozprzestrzenia? 

Poliomyelitis co to jest: polio, choroba Heinego-Medina, porażenie dziecięce, lub z łaciny poliomyelitis. Wszystkie te określenia odnoszą się do jednej dolegliwości. Wywołuje ją ludzki enterowirus, który może zaatakować organizm człowieka na dwa sposoby.

Jak dochodzi do zakażenia: wirus jest transmitowany drogą pokarmową i kropelkową, jest niezwykle zaraźliwy. Oznacza to, że można zachorować przez kontakt z nosicielem (i rzeczami, których używał) oraz spożywanie skażonej wody lub pokarmu. Warto pamiętać, że osoba zainfekowana wydala drobnoustroje jeszcze przez kilka tygodni po chorobie – nawet jeśli jej przebieg był bardzo łagodny. Nosiciel może być także niemal bezobjawowy – taka osoba w równym stopniu zakaża innych. Poliowirusa można także dostarczyć do swojego organizmu brudnymi rękami, dlatego tak ważne jest zachowanie higieny.

Po przedostaniu się do organizmu, następuje tzw. okres inkubacji (w przewodzie pokarmowym). W przypadku polio, zwykle wynosi on około 7-14 dni. W tym czasie wirus „zagnieżdża się” i namnaża, by następnie zaatakować. W zależności od tego, jak długo inkubuje, przebieg choroby jest mniej lub bardziej poważny. Jeśli okres wylęgania jest krótki (około 3-6 dni), objawy są łagodniejsze. Długotrwały rozwój (około 7-21 dni) oznacza bardziej inwazyjny przebieg choroby – m.in. paraliż.

Kiedy wirus polio namnoży się w jelitach, atakuje tkankę limfatyczną, by przedostać się do krwiobiegu. Stamtąd „wędruje” do ośrodkowego układu nerwowego, by niszczyć neurony i spowodować charakterystyczny dla polio paraliż. 

Poliomyelitis objawy – czym grozi zakażenie wirusem polio?

Polio szczepienia obowiązkowe w wielu krajach znacznie osłabiły enterowirusa, co przekłada się na nieinwazyjny przebieg choroby. U większości zarażonych (około 90%) nie obserwuje się żadnych objawów lub są one bardzo łagodne.

Polio objawy zakażenia o łagodnym przebiegu:

• delikatny ból gardła,
• niska gorączka,
• złe samopoczucie,
• ból brzucha,
• mdłości i/lub wymioty.

Wymienione wyżej dolegliwości zazwyczaj ustępują samoczynnie po tygodniu. Nie oznacza to jednak, że należy lekceważyć polio – to choroba niezwykle zaraźliwa. Dlatego nawet pojedynczy potwierdzony przypadek jest uznawany przez WHO za dowód epidemii. Dzieje się tak dlatego, że bezobjawowi nosiciele mogą rozprzestrzeniać wirusa nieświadomie. Kiedy informacja o jednym chorym wychodzi na jaw, prawdopodobnie setki innych ludzi jest już zainfekowana.

Poliomyelitis objawy inwazyjnej choroby:

• ból głowy,
• sztywność karku,
• wymioty,
• parestezje,
• porażenia – najczęściej kończyn (ostry paraliż wiotki),
• niewydolność oddechowa (polio opuszkowe).

Wymienione wyżej objawy choroby Heinego Medina, zagrażają życiu pacjenta – według WHO umiera do 10% sparaliżowanych. Choroba może też prowadzić do trwałych powikłań (u około 1 na 200 zakażonych).

Jak polio atakuje organizm: występuje w organizmie człowieka (i jego wydzielinach) oraz skażonej przez nosiciela wodzie i pokarmie → przedostaje się do organizmu → dociera do przewodu pokarmowego → atakuje tkankę limfatyczną → trafia do krwiobiegu → poraża neurony (powoduje paraliż)

Poliomyelitis co to jest "grupa ryzyka" – o osobach szczególnie wrażliwych na zakażenie i powikłania

Obecnie bardzo mały odsetek infekcji prowadzi do paraliżu. Istnieje jednak kilka czynników, mogących wpływać na inwazyjny przebieg choroby. Są to:

• niewykształcona odporność (stąd obowiązkowe szczepienia na polio – najwyższa zachorowalność występuje u dzieci poniżej 5 roku życia),
• uszkodzenie/osłabienie ciała (np. przez wypadek, zbyt intensywne treningi),
• osłabienie układu immunologicznego (np. przez usunięcie migdałków),
• ciąża.

W niektórych przypadkach zamiast paraliżu, występuje porażenie opon mózgowo-rdzeniowych. Objawia się on bólem lub sztywnością szyi, pleców i kończyn dolnych, wymiotami oraz bólem głowy.

Zmiany wywołane najbardziej inwazyjną odmianą polio są często nieodwracalne. Nawet w przypadku całkowitego wyzdrowienia należy liczyć się z powikłaniami, które mogą wystąpić nawet do 40 lat po infekcji. Obejmują one postępujące osłabienie i ból mięśni i stawów oraz silne zmęczenie. Jest to tzw. zespół postpolio. 

Poliomyelitis szczepionka – jak powstała?

Niektóre źródła sugerują, że choroba Heinego-Medina (znana w Polsce jako polio lub porażenie dziecięce) istnieje już od starożytności. Nad tym, co to jest polio zaczęto zastanawiać się już w XVIII wieku, kiedy podjęto pierwszą próbę opisania choroby. Nieco później niemiecki lekarz, Jacob von Heine, przeprowadził pierwsze systematyczne badanie, które umożliwiło postawienie tezy o jej zaraźliwości. Karl Oskar Medin sklasyfikował polio jako chorobę zakaźną. Naukowcy ci stworzyli solidne podwaliny pod dalsze badania. Ich wkład w naukę został uhonorowany – stąd nazwa utworzona od dwóch nazwisk lekarzy. 

Gwałtowne wybuchy epidemii polio na początku XX wieku zmotywowały do jeszcze intensywniejszych badań nad wirusem. W tym czasie co roku odnotowywano tysiące przypadków śmiertelnych, a u kilkunastu tysięcy dzieci stwierdzano trwałe porażenie mięśni. Fundacje i organizacje non-profit postawiły więc sobie za cel sfinansowanie (a w konsekwencji przyśpieszenie) prac badawczych. Dzięki temu w 1931 roku udało się wyodrębnić trzy typy poliowirusa (1, 2 i 3), a kilkanaście lat później – wyhodować go na żywych komórkach. Szczepionka przeciwko polio (IPV) została wynaleziona w 1955 roku.

Od tamtej pory podjęto działania na skalę globalną, mające na celu zaszczepienie dzieci na całym świecie. Na 41. Światowym Zgromadzeniu Zdrowia (1988 rok) podjęto decyzję o całkowitej eliminacji wirusa za pomocą szczepionek. W tym celu powołano Światową Inicjatywę na rzecz Eradykacji Polio (GPEI) kierowaną przez najważniejsze organizacje, takie jak WHO, UNICEF czy Rotary International. Współpraca zaowocowała wyeliminowaniem dwóch z trzech szczepów tzw. dzikiego wirusa.

Obecnie polio typu 1 występuje tylko w dwóch krajach – w Afganistanie i Pakistanie. Dzięki globalnym szczepieniom na polio częstotliwość zachorowań spadła o 99%. 

Poliomyelitis szczepienie przed podróżą – gdzie występuje zagrożenie chorobą?

Tzw. dziki wirus polio, który siał największe spustoszenie w XX wieku, został niemal całkowicie wyeliminowany dzięki powszechnemu obowiązkowi szczepień przeciwko polio. Z trzech szczepów został już tylko jeden (typ 1), który obecnie występuje endemicznie jedynie w dwóch krajach – Afganistanie i Pakistanie. Dla porównania, przed wprowadzeniem szczepionki na polio, dziki wirus szalał w ponad 125 krajach na całym świecie. Program eradykacji jest na tyle skuteczny, że w ciągu zaledwie 30 lat udało się wyeliminować 99% przypadków. 

Polio OPV szczepionka nie jest stosowana w Polsce, jednak w wielu krajach nadal jest używana do uodparniania populacji na wirusa polio. Przykładowo, na Ukrainie 4 ostatnie obowiązkowe dawki (od 6. miesiąca do 14. roku życia) to właśnie preparaty doustne.

W regionach, gdzie stosuje się OPV i dochodzi do pogorszenia warunków sanitarnych, mogą pojawiać się ogniska zakażeń/epidemie. Ludzie zarażają się bowiem wirusem polio znajdującym się w kale osoby zaszczepionej. Dzieje się tak szczególnie tam, gdzie wskaźnik szczepień jest niski i społeczności nie dysponują tzw. odpornością populacyjną. 

Poliomyelitis szczepienie przed podróżą warto rozważyć, wybierając się m.in.:

• do Nigerii,
• do Jemenu,
• do Indonezji,
• do Algierii,
• na Madagaskar.

Pełną listę państw, w których odnotowuje się przypadki zakażeń cVDPV można znaleźć tutaj:

Turyści powinni mieć na względzie sezonowy charakter infekcji w klimacie umiarkowanym – szczyt zachorowań przypada tam w miesiącach letnich. W klimacie tropikalnym należy być ostrożnym przez cały czas – wirus polio atakuje bez względu na porę roku (nie odnotowuje się sezonowych wzorców).

Przedstawiona wyżej mapa wskazuje miejsca, gdzie ryzyko infekcji jest szczególnie wysokie. Całkowite wyeliminowanie tego problemu zależy od zaangażowania społeczności w immunizację. Osoby podróżujące często zastanawiają się, czy szczepienie na polio jest obowiązkowe przed wyjazdem. Pojedyncza dawka przypominająca jest bardzo zalecana podróżującym do krajów zagrożonych transmisją wirusa, jednak zazwyczaj nie ma wymogu wyrabiania certyfikatu szczepienia – szczególnie w przypadku krótkich pobytów, tj. do 4 tygodni.

Polio szczepienie obowiązkowe – jak wygląda schemat szczepienia dzieci w Polsce?

Szczepionki przeciw polio występują w dwóch formach:

• IPV (inaktywowanej, podskórnej/domięśniowej) – zawierającej zabite poliowirusy; to szczepionka powszechnie stosowana w Polsce.
• polio OPV (krople podawane doustnie) – zawierającej żywe, lecz osłabione szczepy dzikiego wirusa polio; tańsza, wynaleziona jako druga.

Polio szczepienie obowiązkowe w Polsce: aby uzyskać pełną ochronę immunologiczną, w Polsce podaje się łącznie cztery dawki szczepionki IPV.

Według polskiego Programu Szczepień Ochronnych (PSO), trzy pierwsze dawki podaje się niemowlętom i małym dzieciom, zazwyczaj w odstępach 6-8 tygodni. Jak wygląda schemat?

Polio szczepionka kiedy:

• pierwsza dawka: 3-4 miesiąc życia,
• druga dawka: 5-6 miesiąc życia,
• trzecia dawka: 6-18 miesiąc życia.

Ostatnią, przypominającą dawkę podaje się dziecku w wieku 6 lat. W zależności od wieku małego pacjenta, zastrzyk robi się w nogę lub ramię.

Na polskim rynku farmaceutycznym zarejestrowano już mnóstwo preparatów ochronnych – są to szczepionki:

• pojedyncze – Imovax Polio
• skojarzone, np. Boostrix Polio/Adacel Polio (szczepienie błonica tężec krztusiec polio).

Jak widać, oferta preparatów chroniących przed więcej niż jedną chorobą jest dużo szersza.

Polio kiedy szczepienie skojarzone: Adacel Polio i Boostrix Polio to preparaty, które można podawać dopiero od 3. roku życia pacjenta. Ich zaletą jest jednak szybkie i wygodne dawkowanie – wystarczy jeden zastrzyk (0,5 ml).

Imovax Polio jest zazwyczaj stosowany w obowiązkowym cyklu szczepień – jest odpowiedni dla niemowląt.

Szczepionka polio powikłania – jakie jest ryzyko związane z immunizacją?

Szczepionka na Heinego Medina jest jedną z najbezpieczniejszych – można ją stosować nawet u niemowląt oraz osób z niedoborami odporności (np. nosicielom HIV). 

Szczepionka polio powikłania: czasami zdarzają się łagodne skutki uboczne immunizacji, takie jak zaczerwienienie i bolący obrzęk w miejscu ukłucia, które znikają w 1-2 dni. Jeszcze rzadziej występują objawy takie jak ból głowy, wymioty i biegunka – one też ustępują samoistnie.

To naprawdę niewielka cena za ochronę przed niebezpiecznym paraliżem wywołanym przez wirusa polio.

Poliomyelitis szczepionka cena – ile kosztuje uodpornienie na wirusa polio?

Szczepienie przeciwko polio jest w Polsce obowiązkowe, co oznacza 100% refundacji od NFZ. Jest tak od 1959 roku, co oznacza, że większość populacji jest wyszczepiona. Dofinansowanie nie dotyczy jednak osób dorosłych, które chcą odświeżyć swoje szczepienie ochronne. Zazwyczaj nie jest ono wymagane, gdyż pełna immunizacja w dzieciństwie daje długotrwałą (często dożywotnią) ochronę przed wirusem polio.

Szczepienie polio dla dorosłych jest jednak zalecane osobom podróżującym do krajów zagrożonych transmisją wirusa (np. Afganistanu, Pakistanu) – nie ma wówczas dofinansowania.

Szczepionka na polio cena w TropicalMed:

• Imovax Polio cena: 159 zł;
• Adacel Polio koszt: 199 zł;
• szczepionka Boostrix Polio cena: 199zł.

TropicalMed zwalnia z obowiązku samodzielnego zakupu i dostarczenia preparatu w odpowiednich warunkach. Immunizacja jest wygodna i bezpieczna, a szczepionki polio zawsze dostępne. 

Polio kiedy szczepienie dla podróżnych w TropicalMed?

Aby chronić się przed infekcją, warto zaplanować szczepienie przeciwko polio przed podróżą. Wybierając się do krajów, w których ryzyko zakażenia jest wyższe, zaleca się immunizację w odpowiednim terminie.

Polio szczepionka kiedy przed podróżą: nie później niż 4 tygodnie i nie wcześniej niż 12 miesięcy przed planowaną datą wyjazdu.

Warto to zrobić nie tylko ze względów bezpieczeństwa, ale także organizacji podróży. Brak dowodu szczepienia w Międzynarodowej Książeczce Szczepień może mieć nieprzyjemne skutki dla turysty wyjeżdżającego na dłużej niż miesiąc. Władze niektórych państw mogą zażądać wykonania szczepienia na miejscu przed opuszczeniem ich kraju. Zamiast narażać się na dodatkowe koszty i stratę czasu, lepiej zaplanować szczepienie na chorobę Heinego-Medina przed podróżą.

Podróżujesz do krajów wymienionych przez GPEI? Skorzystaj z naszej oferty szczepień ochronnych dla turystów!

FAQ - często zadawane pytania

Jakie są objawy polio?

Polio może mieć łagodny lub ciężki przebieg, w zależności od czasu wylęgania – im dłuższy, tym poważniejsza choroba. Ból głowy i gardła, gorączka, czy złe samopoczucie to objawy charakterystyczne dla łagodnej odmiany choroby, natomiast zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych czy porażenia (najczęściej kończyn) to cięższy przypadek polio.

Czy szczepienie na polio jest obowiązkowe?

Obowiązkowe szczepienia na polio w Polsce obejmują łącznie 4 dawki: trzy podstawowe dla dzieci do 2. roku życia oraz jedną uzupełniającą w 6. roku życia. Szczepienie przypominające dla dorosłych, którzy np. planują podróż do krajów zagrożonych polio, jest nieobowiązkowe, a więc nierefundowane. Można wykonać je szybko i wygodnie w TropicalMed.

Czy polio jest uleczalne?

Nie ma swoistych leków, które zwalczałyby wirusa polio, dlatego kuracja ma charakter objawowy. Pomoc choremu polega na łagodzeniu dolegliwości, np. poprzez podawanie leków przeciwbólowych.

Czy dorosły może zachorować na polio?

Mimo że polio jest powszechnie uważane za chorobę wieku dziecięcego, to zachorowania wśród dorosłych także się zdarzają. Osoby szczególnie narażone na zakażenie to m.in. podróżujący do krajów zagrożonych transmisją wirusa polio.