Czy różyczka jest groźna?

Różyczka – co to za choroba?

Różyczka to choroba zakaźna wywołana przez wirusy. Jedynym znanym rezerwuarem jest człowiek, co oznacza, że patogeny te nie występują w naturze poza organizmem ludzkim. Do zakażenia może więc dojść wyłącznie w wyniku kontaktu z nosicielem. Wirus różyczki rozprzestrzenia się głównie drogą kropelkową (np. przy mówieniu, kaszleniu) oraz wertykalną – tj. z chorej matki na płód. 

Po wniknięciu do organizmu człowieka, patogeny namnażają się. W zależności od odporności i wieku osoby, wywołują różne dolegliwości. Od zakażenia do pojawienia się objawów mija od 2 do 3 tygodni.

Jakie są objawy przy różyczce?

U dzieci infekcja często (według PZH, w 25-50% przypadków) przebiega bezobjawowo, a jeśli symptomy się pojawią, to obejmują zazwyczaj:

• obrzęk węzłów chłonnych w obrębie głowy,
• kaszel i nieżyt nosa,
• gorączkę (maksymalnie do 39 °C),
• złe samopoczucie,
• wysypkę (zazwyczaj pojawia się na końcu – najpierw na twarzy i szyi, później na całym ciele).

Wysypka to coś, czym charakteryzuje się różyczka – ile trwa? Czerwone plamki trzymują się na ciele przez około 3 dni, po czym samoistnie znikają. U starszych pacjentów (młodzieży i dorosłych) odnotowuje się dodatkowo nieswoiste objawy choroby, takie jak np.:

• zapalenie spojówek,
• wysoka gorączka,
• ból głowy i kończyn.

Wśród powikłań po różyczce jednym z częstszych (występujących u ~70% zakażonych) jest zapalenie stawów, które dotyka szczególnie kobiety. Pozostałe to zapalenie spojówek oraz (bardzo rzadko) małopłytkowość i zapalenie mózgu. Infekcja ma jednak najpoważniejsze konsekwencje dla przyszłych mam – dlaczego?

Różyczka w ciąży

Jak wspomniano wcześniej, wirus różyczki jest w stanie przenieść się z chorej matki na płód. To bardzo niebezpieczne – grozi poronieniem lub poważnymi zaburzeniami rozwoju dziecka. Tzw. zespół różyczki wrodzonej (ang. CRS) to schorzenie mogące objawiać się na różne sposoby – są to np.:

• częściowa lub całkowita utrata słuchu,
• wady wzroku (najczęściej zaćma),
• zaburzenia układu krążenia (w tym serca),
• upośledzenie umysłowe,
• problemy z rozwojem mowy,
• uszkodzenia wątroby i śledziony,
• niska waga dziecka po urodzeniu.

To tylko niektóre wady wrodzone, które mogą rozwinąć się u dziecka zakażonego wirusem różyczki w macicy. Trzy pierwsze występują najczęściej i często są nazywane zespołem Gregga. 

Największe prawdopodobieństwo zakażenia wertykalnego zachodzi we wczesnym okresie ciąży, tj. w pierwszym trymestrze – ryzyko poronienia lub ciężkich wad wrodzonych u dziecka jest wówczas najwyższe (~85% przypadków). Dla porównania, w późniejszych etapach ciąży (pod koniec drugiego trymestru), zespół różyczki wrodzonej występuje już „tylko” u około ¼ zakażonych noworodków.

Więcej na temat profilaktyki zespołu Gregga i innych niebezpiecznych dolegliwości można przeczytać tutaj: szczepienia zalecane w ciąży.

Jak zapobiegać różyczce – szczepienia ochronne

Przed wprowadzeniem masowych szczepień ochronnych w 1988 roku, w Polsce występowały cykliczne epidemie różyczki (co 5-6 lat). Przykładowo, w 1986 roku odnotowano ponad 450 tys. zakażeń. Dla porównania, w 2020 chorowało 96 ludzi. To znaczny spadek, potwierdzający wysoką skuteczność szczepionek, szacowaną na minimum 95% po pierwszej dawce i 99% po drugiej. 

Obowiązkowe, a więc refundowane szczepienia na różyczkę rozpoczęły się w 1988 roku (tylko dla dziewczynek w 14. roku życia). Dopiero w 2004 wprowadzono dwudawkowy schemat preparatem skojarzonym MMR, czyli uodparniającym na trzy choroby: różyczkę, świnkę i odrę. Od 2004 roku zaczęto też szczepić dzieci obu płci.

Obecnie stosuje się wyłącznie preparaty skojarzone, takie jak Priorix czy MMR (M-M-RVAXPRO). Substancją czynną w obu preparatach są żywe, osłabione wirusy różyczki, świnki i odry.

Bezpieczeństwo immunizacji potwierdziły badania, mimo to prowadzi się ciągły nadzór. Wśród najczęściej zgłaszanych NOP (niepożądanych odczynów poszczepiennych) wyróżnia się:

• zaczerwienienie oraz ból/pieczenie w miejscu podania zastrzyku,
• łagodna gorączka,
• wysypka skórna,
• niewielki obrzęk węzłów chłonnych (głównie u dzieci),
• ból/zapalenie stawów (znacznie łagodniejsze niż po infekcji; zwykle u kobiet).

Objawy te ustępują samoistnie w ciągu kilku dni. 

Kiedy wiadomo już wszystko na temat skuteczności i bezpieczeństwa szczepionek, przychodzi czas na informacje dotyczące sposobu ich stosowania.

Szczepienie na różyczkę – w jakim wieku?

Do masowych, tj. refundowanych szczepień wykorzystuje się M-M-RVAXPRO. Jest on stosowany w schemacie dwudawkowym. Pierwszy zastrzyk podaje się maluchom w 13. lub 14. miesiącu życia, natomiast drugi – w wieku 6 lat. 

W polskim Kalendarzu Szczepień Ochronnych zachodziły modyfikacje – np. w 2019 roku przełożono drugą dawkę MMR z dziesiątego na szósty rok życia. Aby każde dziecko przeszło pełny, dwudawkowy cykl, drugi zastrzyk jest podawany:

• w 6. roku życia dla większości dzieci urodzonych w 2013 roku i młodszych;
• w 10. roku życia dzieciom starszym, tj. w wieku 7-9 lat.

Jako że szczepienia na różyczkę wprowadzono w 1988 roku (tylko dla dziewczynek), a drugą dawkę dla wszystkich dopiero w 2004 roku, spora część populacji nie została uodporniona na tę chorobę. Młodzież jest chroniona wyłącznie jedną dawką. Zaleca się więc wykonanie lub uzupełnienie szczepienia, w szczególności:

• osobom, które nie chorowały na różyczkę w przeszłości,
• młodym kobietom (tym bardziej, jeśli pracują z dziećmi),
• podróżującym (szczególnie tam, gdzie występuje więcej zachorowań),
• kobietom planującym ciążę.

W ostatnim z wymienionych przypadków immunizację należy zaplanować minimum miesiąc wcześniej, ponieważ nie można szczepić się w trakcie ciąży. Dla skuteczniejszej ochrony mamy i dziecka, szczepienia zaleca się też partnerowi kobiety i innym osobom z jej otoczenia.

Osoby podróżujące mogą śledzić sytuację epidemiologiczną w poszczególnych krajach na stronie organizacji Measles & Rubella Initiative. Na interaktywnej mapie są zaznaczone ogniska różyczki oraz odry. Trzecia z chorób, przed którą chronią szczepionki skojarzone (tj. świnka) niestety nie jest monitorowana przez tę instytucję. 

UWAGA! Zalecane szczepienia na różyczkę dla dorosłych nie są refundowane. Preparatem, który służy do uodparniania dorosłych jest najczęściej Priorix – cena w TropicalMed to 179 zł.

Priorix to preparat o nieco „czystszym” składzie. Ponadto, można go stosować zarówno u osób, które zaszczepiły się wcześniej MMR jak i u tych, którzy przyjęli szczepionkę monowalentną (tylko na różyczkę). 

Dlaczego warto szczepić się na różyczkę?

Najważniejszym argumentem przemawiającym za szczepieniami ochronnymi jest zapobieganie poważnym powikłaniom – głównie zespołowi różyczki wrodzonej, ale także małopłytkowości czy zapaleniu mózgu. Pełna, dwudawkowa immunizacja zapobiega 99-100% infekcji, a w pozostałych przypadkach znacznie łagodzi ich przebieg. 

Drugim argumentem, połączonym nieco z pierwszym, jest zapobieganie transmisji wirusa. Jako że pierwotnie szczepiło się tylko dziewczynki, w 2013 roku wybuchła epidemia (38,5 tys. zachorowań), która dotknęła głównie chłopców i mężczyzn. Szczepienia pozwalają wypracować tzw. odporność populacyjną, która chroni osoby szczególnie wrażliwe na wirusa różyczki. Zdarza się bowiem, że ciąża nie jest planowana, a co za tym idzie – nie ma szans zaszczepić się z odpowiednim wyprzedzeniem. Każdy nosiciel (objawowy czy nie) stanowi wówczas realne zagrożenie dla zdrowia i życia nienarodzonego dziecka.

Trzeci argument dotyczy braku możliwości leczenia różyczki. Nie ma remedium na tę chorobę, można tylko łagodzić jej objawy. Aby lepiej poradzić sobie z infekcją, zaleca się dużą dawkę odpoczynku, a w przypadku wysokiej gorączki – leki takie jak np. paracetamol. 

Na końcu warto wspomnieć o niezwykłej zakaźności wirusa różyczki, szczególnie późną zimą i wczesną wiosną. Sprawę komplikuje fakt, że nawet przy bezobjawowej infekcji (25-50% przypadków), nosiciel jest w stanie zarażać innych różyczką – ile trwa transmisja zarazków? Szacuje się, że około tydzień przed i dwa tygodnie po pojawieniu się wysypki. Aby zapobiegać nieświadomemu roznoszeniu zarazków, ciężkiej infekcji i poważnym powikłaniom, zaleca się szczepienia ochronne.

Szczepienia na różyczkę w TropicalMed

Jak widać, szczepienie na różyczkę jest naprawdę ważne. Można je wykonać w TropicalMed. To miejsce, gdzie nie tylko szybko i wygodnie uodpornisz się na tę chorobę, ale także otrzymasz profesjonalną poradę medyczną.

Zachęcamy do szczepień przed wyjazdem na wakacje zagraniczne. Osłabiony podróżą organizm jest bowiem bardziej podatny na różnego rodzaju infekcje – nie tylko różyczkę, ale np. choroby tropikalne. 

Serdecznie zapraszamy na wizytę! 

FAQ - często zadawane pytania

Jakie są objawy różyczki?

Najbardziej charakterystycznym objawem różyczki jest wysypka, która najpierw pojawia się na twarzy. Najczęściej towarzyszą jej symptomy takie jak łagodna gorączka, katar, kaszel oraz obrzęk węzłów chłonnych. U dorosłych przed pojawieniem się wysypki może pojawić się ból głowy i ogólne złe samopoczucie.

Czy różyczka jest groźna?

Do powikłań tej choroby można zaliczyć zapalenie stawów (zwłaszcza u kobiet) czy spojówek oraz dużo rzadziej problemy ze strony układu nerwowego i krwionośnego (np. małopłytkowość czy zapalenie mózgu). Różyczka jest najgroźniejsza dla kobiet w ciąży – prowadzi do poronień lub wad wrodzonych u dziecka. Dlatego osobom planującym powiększenie rodziny bardzo zaleca się szczepienie na różyczkę.

Czy w czasie różyczki można wychodzić na zewnątrz?

Różyczka jest bardzo zaraźliwa, toteż choremu zaleca się samoizolację w domu. Taka osoba nie powinna wychodzić na zewnątrz, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się różyczki. Poza tym leżenie w łóżku pomaga szybciej wrócić do zdrowia.

Jak wyleczyć różyczkę?

Nie ma specyficznego lekarstwa zwalczającego wirusa różyczki, dlatego kuracja polega na łagodzeniu objawów. W razie potrzeby stosuje się leki przeciwgorączkowe, a choremu zaleca się dużą dawkę odpoczynku.