Szczepienia na meningokoki – dlaczego warto?

Meningokoki co to jest?

Do tej pory udało się wyróżnić 12 grup meningokoków, czyli bakterii Neisseria meningitidis zwanych też dwoinkami zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Poszczególne szczepy różnią się głównie budową. Pięć z nich (A, B, C, Y oraz W-135) zostało uznanych za najbardziej niebezpieczne dla człowieka:

• Serogrupa A – przed wprowadzeniem szczepień, meningokoki te powodowały cyklicz-ne epidemie w tzw. „pasie zapalenia opon mózgowych” w Afryce Subsaharyjskiej. Obecnie występuje głównie w Azji i Rosji.
• Szczep B – odpowiada za większość przypadków inwazyjnej choroby meningokowej (IChM); pojawia się szczególnie w krajach szczepiących się przeciw serogrupie C, a także w Australii, Nowej Zelandii i Ameryce Północnej.
• Meningokoki grupy C – jest drugą (po B) grupą meningokoków odpowiadającą za za-chorowania na IChM; obecnie odpowiada za większość zakażeń w pasie zapalenia opon mózgowych.
• Serogrupy W-135 i Y – w ostatnim czasie odnotowuje się coraz więcej tych infekcji w regionie europejskim. Po wprowadzeniu szczepień w Afryce na meningokoki A, w pasie zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych wzrosła częstotliwość zakażeń W-135.

Chorobę meningokową w Polsce wywołuje najczęściej serogrupa B (~70%). Od 2014 odnotowuje się jednak ponad 5-krotny wzrost odsetka zakażonych przez meningokoki z grupy W-135. Podobne zjawisko zauważono m.in. w Wielkiej Brytanii i Chile.

Jak można zarazić się meningokokami?

Naturalnym środowiskiem dwoinek zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych jest organizm człowieka. Szacuje się, że około 5-10% populacji jest bezobjawowymi nosicielami tych bakterii. Bezobjawowymi, więc trudnymi w identyfikacji – dlatego dane mają charakter orientacyjny. Co ciekawe, najwyższy wskaźnik tego typu nosicielstwa występuje w regionach wysoko rozwiniętych – głównie w Europie Zachodniej i obu Amerykach. 

Ludzie są jedynym rezerwuarem meningokoków, które gromadzą się głównie na powierzchni błon śluzowych gardła i nosa. Są transmitowane drogą kropelkową – infekcja jest wynikiem kontaktu z nosicielem (a dokładniej: z wydzielinami dróg oddechowych lub śliną). Do zakażenia meningokokowego może więc dojść na przykład podczas:

• pocałunku,
• kaszlu/kichania,
• korzystania z tych samych naczyń/sztućców,
• dzielenia się jedzeniem,
• spania w obiekcie zamieszkania zbiorowego (w akademikach, schroniskach, hotelach),
• przebywania w zatłoczonych miejscach (na pielgrzymkach, bazarach czy w świątyniach).

Z racji tego, że meningokoki dostają się do organizmu przez drogi oddechowe, każde ich osłabienie zwiększa szanse na wtargnięcie bakterii do organizmu. Palacze tytoniu (zarówno czynni, jak i bierni) oraz osoby, które niedawno przeszły inną infekcję układu oddechowego to grupy szczególnie narażone na zakażenie meningokokami. 

Ze względu na ryzyko zakażenia meningokokami w miejscach takich jak m.in. akademiki, zaleca się szczepienia dla studentów. Są one wykonywane obowiązkowo m.in. we Francji czy USA. Ogranicza to rozprzestrzenianie się drobnoustrojów chorobotwórczych.

Jak widać, na prawdopodobieństwo zakażenia meningokokami wpływają zarówno czynniki wewnętrzne (stan zdrowia, odporność), jak i zewnętrzne (miejsce pracy, nauki, zamieszkania czy tymczasowego pobytu). Na częstotliwość zakażeń meningokokami może także wpływać sezon. Przykładowo, w Polsce najwięcej zachorowań odnotowuje się na początku roku.

Meningokoki objawy i powikłania –  czym grozi zakażenie?

Choroba meningokokowa stanowi zagrożenie nie tylko zdrowia, ale często także i życia pacjenta. Tego typu infekcja występuje w dwóch postaciach:

• Inwazyjna (IChM) – niebezpieczna, obejmująca najpoważniejsze objawy, takie jak zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych czy posocznica (znana jako sepsa meningokokowa).
• Nieinwazyjna (niezbyt częsta) – atakuje spojówki, zatoki lub cewkę moczową; jej przebieg jest na tyle niegroźny, że raczej nie zgłasza się tego typu przypadków (dane na ten temat są niekompletne).

Chorobę meningokokową wywołują bakterie Neisseria meningitidis, których jedynymi nosicielami są ludzie. Po przedostaniu się do organizmu człowieka, osadzają się na błonach śluzowych gardła i nosa. Tam namnażają się – trwa to od 1 do 10 dni. Tzw. okres inkubacji wynosi zazwyczaj 3-4 dni. Po tym czasie bakterie wnikają do krwiobiegu. W niektórych przypadkach zakażają krew, wywołując sepsę meningokokową. Następnie przedostają się do płynu mózgowo-rdzeniowego, powodując zapalenie. 

Jak meningokoki atakują organizm?

Błony śluzowe nosa (bezobjawowo, nie zawsze dochodzi do infekcji) → krwioobieg (zakażenie krwi → sepsa meningokokowa) → płyn mózgowo-rdzeniowy (zapalenie opon mózgowych)

„Wędrówce” bakterii po organizmie człowieka towarzyszy wiele symptomów. Początkowo przypominają przeziębienie, co utrudnia wczesną identyfikację choroby.  

Meningokoki objawy w kolejnej fazie (tzw. oponowe):

• nagła, wysoka gorączka,
  
• ból głowy,
  
• sztywność karku,
• wymioty i nudności,
• nadmierna senność,
• wysypka wybroczynowa
• światłowstręt,
• zaburzenia świadomości.

Meningokoki wysypka: najbardziej charakterystyczna przypadłość, wywołana przez meningokoki to wysypka – małe punkciki zlewające się następnie w większe plamy, które nie bledną, kiedy się je naciśnie. 

Jako że meningokoki przedostają się do krwiobiegu, mogą zainfekować każdy narząd. Powikłania po IChM mogą być zarówno trwałe (np. uszkodzenie/utrata słuchu, martwica kończyny, niewydolność nerek), jak i tymczasowe (np. zapalenie płuc czy osierdzia). Choroba może nawet doprowadzić do zgonu. Największy odsetek śmiertelności występuje wśród niemowląt (ok. 18%) i osób starszych (28%). Podsumowując:

Profilaktyka meningokokowa, tj. głównie szczepienia ochronne, minimalizują ryzyko utraty zdrowia lub życia.

Sepsa meningokokowa leczenie

Zakażenie meningokokowe można zwalczać za pomocą chemioprofilaktyki. Jest ona zalecana szczególnie osobom narażonym na kontakt z nosicielem. Ważne jest jednak szybkie podanie odpowiedniego leku – najlepiej do 7 dni po kontakcie z zakażonym. Podczas chemioprofilaktyki pacjent przyjmuje jeden z medykamentów:

• rifampicynę,
• ceftriakson,
• ciprofloksacynę.

Tego typu leki są przyjmowane zazwyczaj jednorazowo lub w ciągu dwudniowej kuracji. To rozwiązanie doraźne, które w przeciwieństwie do szczepienia na meningokoki, nie zapewniają długotrwałej odporności na chorobę spowodowaną tymi bakteriami.

Aby minimalizować ryzyko infekcji, w wielu krajach stosuje się szczepienia przeciw meningokokom.

Meningokoki czy warto się szczepić?

Dla kogo profilaktyka meningokokowa: poważne zakażenie meningokokowe (IChM) najczęściej dotyka niemowlęta, młodzież, osoby z niedoborami odporności (np. nosiciele HIV) oraz ludzi narażających się na styczność z tego typu bakteriami (turyści, pracownicy laboratorium). Grupom tym szczególnie zaleca się przyjęcie szczepionki na meningokoki.

Inwazyjnej chorobie meningokowej (IChM) można zapobiec dzięki profilaktyce. Kraje, w których zaleca się szczepienie przeciw meningokokom (np. Niemcy, Polska) lub jest ono obowiązkowe (np. Francja), odnotowują stały spadek występowania IChM. Jest to zauważalne szczególnie w Europie – ryzyko na zachorowanie i poważny przebieg choroby jest bardzo małe. Przykładowo, w Polsce odnotowuje się 150-200 przypadków IChM rocznie.  

Jak wynika z powyższej mapy, turyści to jedna z grup ryzyka szczególnie podatnych na infekcję. Śpiąc w obiektach zamieszkania zbiorowego (np. hotelach) czy przebywając w zatłoczonych miejscach (np. przy największych atrakcjach), mają większą szansę na kontakt z potencjalnym nosicielem i zakażenie. Biorąc pod uwagę ograniczony dostęp do opieki medycznej w wielu krajach oraz to, jak groźna może być IChM, warto rozważyć szczepienie ochronne.

Immunizacja może uratować nie tylko zdrowie, ale i życie podczas podróży. W niektórych krajach zakażenie meningokokami jest bowiem dużo powszechniejsze, a śmiertelność choroby wynosi około 10-15%. 

Jakie szczepionki na meningokoki są dostępne na rynku?

Najskuteczniejszym sposobem zapobiegania IChM jest profilaktyka, czyli szczepienie przeciw meningokokom. W Polsce dostępne są szczepionki poli- lub monowalentne: 

• monowalentna – na meningokoki C (NeisVac-C);
• monowalentne – na meningokoki B (Bexsero, Trumenba); 
• czterowalentne – na meningokoki ACWY (Nimenrix, Menveo).

Meningokoki szczepienie – dla kogo?

• NeisVac-C – można ją podawać pacjentom od 2. miesiąca życia;
• Menveo – przeznaczona dla osób powyżej 2. roku życia.
• Bexsero – stosowana od 2. miesiąca życia; 
• Trumenba – dla osób powyżej 10. roku życia;
• Nimenrix – podawana już od 6. tygodnia życia;

Meningokoki szczepienie – ile dawek?

• NeisVac-C – najmłodsi (2-4 miesiąc) otrzymują dwie dawki, natomiast od 4. miesiąca podaje się jeden zastrzyk.
• Menveo – jednodawkowe szczepienie (0,5 ml) zapewnia ochronę dzieciom, młodzieży i dorosłym.
• Bexsero – szczepienie pierwotne obejmuje najczęściej 2 dawki podawane w minimum 2-miesięcznym odstępie;
• Trumenba – podaje się ją w schemacie 2- lub 3-dawkowym, w zależności od zaleceń;
• Nimenrix – do 6 miesięcy stosuje się 2 dawki, natomiast dla ponad półrocznych dzieci, młodzieży i dorosłych przewidziany jest jeden zastrzyk.

Meningokoki szczepionka skutki uboczne – czy immunizacja jest bezpieczna?

Jeśli szczepionka została dopuszczona do obrotu, to z pewnością przeszła szereg testów skuteczności i bezpieczeństwa. Mimo to nadzór trwa przez cały czas, a ewentualne działania niepożądane są zgłaszane i analizowane przez specjalistów. Które były najczęstsze?

Meningokoki szczepionka skutki uboczne:

• ból i rumień w miejscu wstrzyknięcia,
• bóle mięśni i głowy oraz zmęczenie,
• drażliwość i senność (u niemowląt).

Wymienione objawy dotyczą wszystkich rodzajów szczepionek. Według raportów pacjentów, dolegliwości ustępowały samoczynnie, maksymalnie po 3 dniach. Jeśli chodzi o stopień nasilenia, zostały opisane jako łagodne lub w umiarkowanym stopniu utrudniające funkcjonowanie.

Meningokoki szczepionka cena – ile kosztuje w TropicalMed?

W niektórych krajach, takich jak Hiszpania czy Holandia, szczepienia na meningokoki są finansowane przez krajowy system służby zdrowia. Polski NFZ nie oferuje refundacji. Oznacza to szczepienie na meningokoki w cenie 100%. Mimo to, wyjeżdżając do któregoś z krajów z wysokim wskaźnikiem zachorowalności na IChM, profilaktyka meningokokowa jest warta rozważenia.

Koszt szczepienia na meningokoki zależy od rodzaju preparatu oraz ilości zalecanych dawek. Jak prezentuje się oferta TropicalMed?

Meningokoki szczepionka cena:

• Szczepionka Nimenrix cena: 269 zł/dawka
• Trumenba cena: 379 zł/dawka
• Menveo koszt: 269 zł.

Przed każdym zastrzykiem odbywa się kwalifikacja lekarska mająca na celu maksymalizację komfortu i bezpieczeństwa pacjenta. Tego typu badanie kosztuje w TropicalMed 60 zł.

Menveo oraz Nimenrix w opinii ekspertów to najbardziej kompleksowe preparaty, które chronią aż przed czterema szczepami Neisseria meningitidis. Trumenba też dobrze uodparnia młodzież i osoby dorosłe – to ważne szczególnie dla podróżnych, pracowników medycznych czy osób mieszkających w dużych skupiskach ludzi (np. w akademikach).

Informacje dla podróżnych na temat meningokoków

Podróżując do krajów z tzw. pasa zapalenia opon mózgowych, należy mieć na uwadze szczepienie na meningokoki. W wielu krajach afrykańskich (takich jak np. Nigeria, Mali, Kenia, Etiopia) jest ono zalecane, szczególnie dla osób znajdujących się w grupie podwyższonego ryzyka. 

Przed podróżą w sezonie turystycznym lub w miejsca, gdzie zagęszczenie ludności jest duże, warto wykonać szczepienie na meningokoki. W różnych krajach występują odmienne szczepy meningokoków, które mogą zagrażać nieprzystosowanym organizmom przyjezdnych.

Serdecznie zapraszamy na szczepienia przeciw meningokokom!

FAQ - często zadawane pytania

Przed czym chroni szczepionka na meningokoki?

Meningokoki to inna nazwa bakterii Neisseria meningitidis. Szczepionka na meningokoki chroni przed rozwojem ciężkich powikłań zakażenia tymi bakteriami, czyli najczęściej sepsy oraz zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych. Oprócz nich występują inne, m.in. niewydolność nerek czy wątroby. Wszystkie mogą prowadzić do poważnej utraty zdrowia, a nawet życia. Warto się szczepić!

Ile dawek ma szczepionka na meningokoki?

To zależy od wieku i wybranego preparatu (jest kilka dostępnych szczepionek). NeisVac-C – najmłodsi (2-4 miesiąc)-dwie dawki, a od 4 miesiąca-jeden zastrzyk. Bexsero-dwie dawki w dwumiesięcznym odstępie; Trumenba –2- lub 3-dawki, w zależności od zaleceń; Nimenrix–do 6 m.ż-2 dawki, natomiast dla starszych dzieci, młodzieży i dorosłych przewidziany jest jeden zastrzyk.

W jakim wieku szczepić dziecko na meningokoki?

Szczepionkę przeciwko meningokokom należy wykonać możliwie jak najwcześniej. Aktualne wytyczne podają:NeisVac-C – można ją podawać pacjentom od 2. miesiąca życia;Bexsero – stosowana od 2. miesiąca życia;Trumenba – dla osób powyżej 10. roku życia;Nimenrix – podawana już od 6. tygodnia życia.

Czy szczepionka na meningokoki boli?

Szczepionka na meningokoki może dawać pewne skutki uboczne, jednak korzyść z przyjęcia jej i bycia chronionym zdecydowanie je przewyższa. Wśród łagodnych odczynów wymienia się obrzęk, niepokój i ból w miejscu wkłucia. Może on występować w różnym nasileniu, jednak przeważnie nie obserwuje się jego wzmożonego nasilenia.