Meningokoki – kto powinien się na nie zaszczepić?

Meningokoki co to za bakterie i gdzie występują?

Naturalnym środowiskiem meningokoków, zwanych też dwoinkami zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych jest organizm człowieka. Szacuje się, że około 5-10% populacji jest bezobjawowymi nosicielami tych bakterii. Bezobjawowymi, więc trudnymi w identyfikacji – dlatego dane mają charakter orientacyjny. Co ciekawe, najwyższy wskaźnik tego typu nosicielstwa występuje w regionach wysoko rozwiniętych – głównie w Europie Zachodniej i obu Amerykach. 

Do tej pory udało się wyróżnić 12 grup bakterii Neisseria meningitidis. Poszczególne szczepy różnią się głównie budową. Pięć z nich (meningokoki ACWY oraz meningokoki typu B) zostało uznanych za najbardziej niebezpieczne dla człowieka:

• Serogrupa A – przed wprowadzeniem szczepień, meningokoki te powodowały cykliczne epidemie w tzw. „pasie zapalenia opon mózgowych” w Afryce Subsaharyjskiej. Obecnie występuje głównie w Azji i Rosji.
• Meningokoki typu B – odpowiada za większość przypadków inwazyjnej choroby meningokowej (IChM); pojawia się szczególnie w krajach szczepiących się przeciw serogrupie C, a także w Australii, Nowej Zelandii i Ameryce Północnej.
• Szczep C – jest drugą (po B) grupą meningokoków odpowiadającą za zachorowania na IChM; obecnie odpowiada za większość zakażeń w pasie zapalenia opon mózgowych.
• Serogrupy W-135 i Y – w ostatnim czasie odnotowuje się coraz więcej tych infekcji w regionie europejskim. Po wprowadzeniu szczepień w Afryce na meningokoki A, w pasie zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych wzrosła częstotliwość zakażeń W-135.

Chorobę meningokową w Polsce wywołuje najczęściej serogrupa B (~70%). Od 2014 odnotowuje się jednak ponad 5-krotny wzrost odsetka zakażonych przez meningokoki z grupy W-135. Podobne zjawisko zauważono m.in. w Wielkiej Brytanii i Chile.

Polska jest jednym z krajów o najniższej zapadalności na IChM na świecie – co roku odnotowuje się od 100 do 200 przypadków. Dla porównania, w skali globalnej mówi się o 1,2 mln zakażeń i 135 tys. zgonów w wyniku infekcji. Pierwszym krokiem w skutecznej profilaktyce jest świadomość zagrożenia, dlatego warto sprawdzić metody rozprzestrzeniania się patogenów.

Gdzie i jak można zarazić się meningokokami?

Ludzie są jedynym rezerwuarem meningokoków, które gromadzą się głównie na powierzchni błon śluzowych gardła i nosa. Są transmitowane drogą kropelkową – infekcja jest wynikiem kontaktu z nosicielem (a dokładniej: z wydzielinami dróg oddechowych lub śliną). Do zakażenia meningokokowego może więc dojść na przykład podczas:

• pocałunku,
• kaszlu/kichania,
• dzielenia się jedzeniem,
• korzystania z tych samych naczyń/sztućców,
• spania w obiekcie zamieszkania zbiorowego (w akademikach, schroniskach, hotelach),
  
• przebywania w zatłoczonych miejscach (na pielgrzymkach, bazarach czy w świątyniach).

Z racji tego, że meningokoki dostają się do organizmu przez drogi oddechowe, każde ich osłabienie zwiększa szanse na wtargnięcie bakterii do organizmu. Palacze tytoniu (zarówno czynni, jak i bierni) oraz osoby, które niedawno przeszły inną infekcję układu oddechowego to grupy szczególnie narażone na zakażenie meningokokami. 

Ze względu na ryzyko zakażenia meningokokami w miejscach takich jak m.in. akademiki, zaleca się szczepienia dla studentów. Są one wykonywane obowiązkowo m.in. we Francji czy USA. Ogranicza to rozprzestrzenianie się drobnoustrojów chorobotwórczych.

Jak widać, na prawdopodobieństwo zakażenia meningokokami wpływają zarówno czynniki wewnętrzne (stan zdrowia, odporność), jak i zewnętrzne (miejsce pracy, nauki, zamieszkania czy tymczasowego pobytu). Na częstotliwość zakażeń meningokokami może także wpływać sezon. Przykładowo, w Polsce najwięcej zachorowań odnotowuje się na początku roku.

Meningokoki objawy i powikłania – czym grozi zakażenie?

W chorobie wywołanej przez meningokoki objawy mogą mieć różny stopień nasilenia. W ciężkich przypadkach występuje zagrożenie nie tylko zdrowia, ale często także i życia pacjenta. Tego typu infekcja może przybrać jedną z dwóch form:

• Inwazyjna (IChM) – niebezpieczna, obejmująca najpoważniejsze objawy, takie jak zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych czy posocznica (znana jako sepsa meningokokowa).
• Nieinwazyjna (niezbyt częsta) – atakuje spojówki, zatoki lub cewkę moczową; jej przebieg jest na tyle niegroźny, że raczej nie zgłasza się tego typu przypadków, więc dane na ten temat są niekompletne.

Chorobę meningokokową wywołują bakterie Neisseria meningitidis, których jedynymi nosicielami są ludzie. Po przedostaniu się do organizmu człowieka, osadzają się na błonach śluzowych gardła i nosa. Tam namnażają się – tzw. okres wylęgania trwa od 1 do 10 dni, jednak zazwyczaj wynosi 3-4 dni. Po tym czasie bakterie wnikają do krwiobiegu. W niektórych przypadkach zakażają krew, wywołując sepsę meningokokową. Następnie przedostają się do płynu mózgowo-rdzeniowego, powodując zapalenie. 

„Wędrówce” bakterii po organizmie człowieka towarzyszy wiele symptomów. Początkowo przypomina przeziębienie, co utrudnia wczesną identyfikację choroby. 

Meningokoki objawy w fazie oponowej:

• nagła, wysoka gorączka,
  
• ból głowy,
  
• sztywność karku,
• wymioty i nudności,
• nadmierna senność,
• wysypka wybroczynowa
• światłowstręt,
• zaburzenia świadomości.

Meningokoki wysypka: najbardziej charakterystyczna przypadłość, wywołana przez meningokoki to wysypka – małe punkciki zlewające się następnie w większe plamy, które nie bledną, kiedy się je naciśnie. 

Należy pamiętać, że wywołana przez meningokoki wysypka jest objawem rozwiniętej choroby, kiedy na skuteczne leczenie może być już za późno. Dlatego ważne jest natychmiastowe zgłoszenie się do lekarza, tuż po rozpoznaniu pierwszych charakterystycznych objawów inwazyjnej choroby.

Meningokoki powikłania

Jako że meningokoki przedostają się do krwiobiegu, mogą zainfekować każdy narząd. Powikłania po IChM mogą być zarówno trwałe (np. uszkodzenie/utrata słuchu, martwica kończyny, niewydolność nerek), jak i tymczasowe (np. zapalenie płuc czy osierdzia). Choroba może nawet doprowadzić do zgonu. Największy odsetek śmiertelności występuje wśród niemowląt (ok. 18%) i osób starszych (28%). Podsumowując:

Sepsa meningokokowa leczenie – jak pomóc osobie z IChM?

Zakażenie meningokokowe można zwalczać za pomocą lekarstw. Jest ona zalecana szczególnie osobom narażonym na kontakt z nosicielem. Ważne jest jednak szybkie podanie odpowiedniego leku – najlepiej do 7 dni po kontakcie z zakażonym. Podczas chemioprofilaktyki pacjent przyjmuje jeden z medykamentów:

• rifampicynę,
• ceftriakson,
• ciprofloksacynę.

Tego typu leki są przyjmowane zazwyczaj jednorazowo lub w ciągu dwudniowej kuracji. To rozwiązanie doraźne, które w przeciwieństwie do szczepienia na meningokoki, nie zapewnia długotrwałej odporności na chorobę spowodowaną tymi bakteriami.

Profilaktyka meningokokowa, tj. unikanie przebywania w zbyt zatłoczonych miejscach oraz szczepienia ochronne, jest zdecydowanie skuteczniejszą metodą zapobiegania groźnej chorobie.

Czy warto szczepić na meningokoki?

W niektórych grupach ryzyko wystąpienia inwazyjnej choroby jest zdecydowanie większe niż u pozostałych Z tego powodu profilaktyka meningokokowa jest szczególnie ważna dla

• niemowląt,
• młodzieży,
• osób z niedoborami odporności (np. nosicieli HIV),
• ludzi narażających się na styczność z tego typu bakteriami (turyści, pracownicy laboratorium).

Grupom tym szczególnie zaleca się immunizację. To skuteczne narzędzie w walce z inwazyjną chorobą. Kraje, w których zaleca się szczepienie przeciw meningokokom (np. Niemcy, Polska) lub jest ono obowiązkowe (np. Francja), odnotowują stały spadek występowania IChM. Jest to zauważalne szczególnie w Europie – ryzyko na zachorowanie i poważny przebieg choroby jest bardzo małe.

Jak wynika z powyższej mapy, turyści to jedna z grup ryzyka szczególnie podatnych na infekcję. W różnych krajach występują odmienne szczepy meningokoków, które mogą zagrażać nieprzystosowanym organizmom przyjezdnych. Śpiąc w obiektach zamieszkania zbiorowego (np. hotelach) czy przebywając w zatłoczonych miejscach (np. przy największych atrakcjach), mają większą szansę na kontakt z potencjalnym nosicielem i zakażenie. Biorąc pod uwagę ograniczony dostęp do opieki medycznej w wielu krajach oraz to, jak groźna może być IChM, warto rozważyć szczepienie ochronne.

Osoby, które nie posiadają certyfikatu szczepienia na meningokoki, mogą spotkać się z:

• zakazem wjazdu do kraju,
• przymusowym szczepieniem na granicy,
• kwarantanną.

Dwa ostatnie rozwiązania odbywają się oczywiście na koszt podróżującego.

Na koniec warto wspomnieć, że immunizacja może uratować nie tylko zdrowie, ale i życie, m.in. podczas podróży. W niektórych krajach zakażenie meningokokami jest bowiem dużo powszechniejsze, a śmiertelność choroby wynosi około 10-15%. 

Jakie są rodzaje szczepionek na meningokoki dostępne na rynku?

W Polsce dostępne są szczepionki poli- lub monowalentne, czyli chroniące przed pojedynczym lub więcej niż jednym szczepem bakterii Neisseria meningitidis są to:

• NeisVac-C – na meningokoki szczepionka monowalentna (typ C);
• Bexsero, Trumenba – monowalentne, na meningokoki typu B;
• Nimenrix, Menveo – czterowalentne, na meningokoki ACWY.

Aby dowiedzieć się więcej o poszczególnych szczepionkach poliwalentnych, należy kliknąć odpowiedni odnośnik. W skutecznej profilaktyce ważny jest nie tylko wybór preparatu, ale i terminu immunizacji. Kiedy szczepić na meningokoki, żeby cieszyć się zdrowiem i nie narażać na inwazyjną chorobę?

Szczepionka na meningokoki kiedy i dla kogo?

Poszczególne preparaty można stosować u młodszych lub starszych pacjentów. Należy jednak pamiętać, że na wizytę szczepienną w TropicalMed można zapisywać wyłącznie pacjentów, którzy ukończyli 3. rok życia. 

Szczepionka na meningokoki kiedy:

• NeisVac-C – można ją podawać pacjentom od 2. miesiąca życia;
• Bexsero – stosowana od 2. miesiąca życia; 
• Menveo – przeznaczona dla osób powyżej 2. roku życia.
• Trumenba – dla osób powyżej 10. roku życia;
• Nimenrix – podawana już od 6. tygodnia życia.

Na chorobę wywołaną przez meningokoki szczepienie w TropicalMed wykonuje się z wykorzystaniem trzech ostatnich preparatów ochronnych. Wizytę należy zaplanować z minimum miesięcznym wyprzedzeniem. Bez względu na wybrany preparat (na meningokoki ACWY czy B), organizm potrzebuje bowiem około 30 dni na wytworzenie ochronnego poziomu przeciwciał. Warto o tym pamiętać przed podróżą lub przed sezonem wzmożonych zachorowań w Polsce.

Szczepienie meningokoki kalendarz dawkowania

Wspomniane 30 dni na wytworzenie odporności liczy się oczywiście od ostatniej dawki. O tym, kiedy szczepić na meningokoki po raz pierwszy, żeby zdążyć się uodpornić, decyduje schemat immunizacji dla każdego preparatu ochronnego. 

Szczepienie meningokoki kalendarz:

• NeisVac-C – najmłodsi (2-4 miesiąc) otrzymują dwie dawki (miesiąc 0-2) natomiast od 4. miesiąca podaje się jeden zastrzyk.
• Menveo – jednodawkowe szczepienie (0,5 ml) zapewnia ochronę dzieciom, młodzieży i dorosłym.
• Bexsero – szczepienie pierwotne obejmuje najczęściej 2 dawki podawane w minimum 2-miesięcznym odstępie.
• Nimenrix – do 6 miesięcy stosuje się 2 dawki (miesiąc 0-2), natomiast dla ponad półrocznych dzieci, młodzieży i dorosłych przewidziany jest jeden zastrzyk.
• Trumenba – podawana w schemacie 2- lub 3-dawkowym, w zależności od zaleceń (6-miesięczny odstęp w dwudawkowym i 4-miesięczny w trzydawkowym).

Dorosłym chcącym uodpornić się na meningokoki szczepionka jest zazwyczaj podawana w schemacie jednodawkowym, co jest wygodnym i szybkim rozwiązaniem

Meningokoki szczepionka skutki uboczne

Jeśli szczepionka została dopuszczona do obrotu, to z pewnością przeszła szereg testów skuteczności i bezpieczeństwa. Mimo to nadzór trwa przez cały czas, a ewentualne działania niepożądane są zgłaszane i analizowane przez specjalistów. Które były najczęstsze?

Meningokoki szczepionka skutki uboczne:

• ból i rumień w miejscu wstrzyknięcia,
• bóle mięśni i głowy oraz zmęczenie,
• drażliwość i senność (u niemowląt).

Wymienione objawy dotyczą wszystkich rodzajów szczepionek. Według raportów pacjentów, dolegliwości ustępowały samoczynnie, maksymalnie po 3 dniach. Jeśli chodzi o stopień nasilenia, zostały opisane jako łagodne lub w umiarkowanym stopniu utrudniające funkcjonowanie.

Zważywszy na ryzyko wystąpienia inwazyjnej choroby, która odznacza się dość wysoką śmiertelnością, wymienione wyżej NOP (niepożądane odczyny poszczepienne) to niewielka cena za uzyskaną ochronę. Jeśli mowa o cenach, warto zapoznać się z ofertą TropicalMed.

Szczepienia meningokoki cena: ile kosztuje uodpornienie w TropicalMed?

W niektórych krajach, takich jak Hiszpania czy Holandia, szczepienia na meningokoki są finansowane przez krajowy system służby zdrowia. Polski NFZ nie oferuje refundacji. Oznacza to, że dla osób, które interesują szczepienia meningokoki cena wynosi 100%. Mimo to, wyjeżdżając do któregoś z krajów z wysokim wskaźnikiem zachorowalności na IChM, profilaktyka meningokokowa jest warta rozważenia. Koszt szczepienia na meningokoki zależy od rodzaju preparatu oraz ilości zalecanych dawek. Jak prezentuje się oferta TropicalMed?

Szczepionka na meningokoki cena za dawkę:

• Nimenrix cena: 279 zł,
• Trumenba cena: 449 zł,
• Menveo koszt: 279 zł.

Przed każdym zastrzykiem odbywa się kwalifikacja lekarska mająca na celu maksymalizację komfortu i bezpieczeństwa pacjenta. Tego typu badanie kosztuje w TropicalMed 70 zł.

Całkowity koszt immunizacji można obliczyć według wzoru: szczepionka na meningokoki cena × liczba dawek + kwalifikacja lekarska na każdej wizycie.

Menveo oraz Nimenrix w opinii ekspertów to najbardziej kompleksowe preparaty, które chronią aż przed czterema szczepami Neisseria meningitidis. Trumenba też dobrze uodparnia młodzież i osoby dorosłe – to ważne szczególnie dla podróżnych, pracowników medycznych czy osób mieszkających w dużych skupiskach ludzi (np. w akademikach).

Podróżując do krajów z tzw. pasa zapalenia opon mózgowych, należy mieć na uwadze szczepienie na meningokoki. W wielu krajach afrykańskich (takich jak np. Nigeria, Mali, Kenia, Etiopia) jest ono zalecane, szczególnie dla osób znajdujących się w grupie podwyższonego ryzyka. Przed podróżą w sezonie turystycznym lub w miejsca, gdzie zagęszczenie ludności jest duże, warto wykonać szczepienie na meningokoki.

Serdecznie zapraszamy na szczepienia przeciw meningokokom!

FAQ - często zadawane pytania

Przed czym chroni szczepionka na meningokoki?

Meningokoki to inna nazwa bakterii Neisseria meningitidis. Szczepionka na meningokoki chroni przed rozwojem ciężkich powikłań zakażenia tymi bakteriami, czyli najczęściej sepsy oraz zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych. Oprócz nich występują inne, m.in. niewydolność nerek czy wątroby. Wszystkie mogą prowadzić do poważnej utraty zdrowia, a nawet życia. Warto się szczepić!

Ile dawek ma szczepionka na meningokoki?

To zależy od wieku i wybranego preparatu (jest kilka dostępnych szczepionek). NeisVac-C – najmłodsi (2-4 miesiąc)-dwie dawki, a od 4 miesiąca-jeden zastrzyk. Bexsero-dwie dawki w dwumiesięcznym odstępie; Trumenba –2- lub 3-dawki, w zależności od zaleceń; Nimenrix–do 6 m.ż-2 dawki, natomiast dla starszych dzieci, młodzieży i dorosłych przewidziany jest jeden zastrzyk.

W jakim wieku szczepić dziecko na meningokoki?

Szczepionkę przeciwko meningokokom należy wykonać możliwie jak najwcześniej. Aktualne wytyczne podają:NeisVac-C – można ją podawać pacjentom od 2. miesiąca życia;Bexsero – stosowana od 2. miesiąca życia;Trumenba – dla osób powyżej 10. roku życia;Nimenrix – podawana już od 6. tygodnia życia.

Czy szczepionka na meningokoki boli?

Szczepionka na meningokoki może dawać pewne skutki uboczne, jednak korzyść z przyjęcia jej i bycia chronionym zdecydowanie je przewyższa. Wśród łagodnych odczynów wymienia się obrzęk, niepokój i ból w miejscu wkłucia. Może on występować w różnym nasileniu, jednak przeważnie nie obserwuje się jego wzmożonego nasilenia.