Co to są meningokoki?
Meningokoki, dwoinki zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych albo bakterie Neisseria meningitidis – wszystkie te określenia dotyczą tych samych drobnoustrojów chorobotwórczych, będących główną przyczyną zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i posocznicy (sepsy).
Pneumokoki a meningokoki
Meningokoki (Neisseria meningitidis) i pneumokoki (Streptococcus pneumoniae, zwane dwoinkami zapalenia płuc) to dwie różne bakterie o podobnej nazwie. Inwazyjna choroba meningokokowa charakteryzuje się szybszym rozwojem objawów i częściej wywołuje zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych u osób młodych i bez schorzeń współistniejących. Tym, co łączy pneumokoki a meningokoki, jest rezerwuar (wyłącznie człowiek).
Jak już wspomniano, jedynym naturalnym środowiskiem, tj. rezerwuarem meningokoków jest organizm ludzki. Szacuje się, że do 20% populacji (szczególnie w przedziale wiekowym 15-24 lata) stanowią bezobjawowi nosiciele tych bakterii. W obiektach przebywania/zamieszkania zbiorowego, jak akademiki, przedszkola, koszary czy więzienia, odsetek ten sięga nawet 70%[1].
Jakie są rodzaje meningokoków i gdzie występują?
Kiedy co nieco wiadomo już, co to są meningokoki, warto zapoznać się z ich rodzajami i zasięgiem występowania. Do tej pory udało się wyróżnić 12 grup bakterii Neisseria meningitidis. Poszczególne szczepy różnią się głównie budową. Pięć z nich (meningokoki ACWY oraz meningokoki typu B) zostało uznanych za najbardziej niebezpieczne dla człowieka.
Meningokoki na świecieMeningokoki typu A
Przed wprowadzeniem szczepień, meningokoki te powodowały cykliczne epidemie w tzw. „pasie zapalenia opon mózgowych” w Afryce Subsaharyjskiej. Obecnie występuje głównie w Azji; zagraża m.in. osobom wybierającym się na Hadżdż[2].
Meningokoki typu B
Jeśli chodzi o te meningokoki statystyki ECDC mówią, że są one główną przyczyną inwazyjnej choroby w Europie (ponad 60% przypadków)[3]. Pojawia się szczególnie w krajach szczepiących się przeciw serogrupie C, a także w Australii, Nowej Zelandii i Ameryce Północnej.
Meningokoki typu C
Są drugą (po B) grupą meningokoków odpowiadającą za zachorowania na IChM w Polsce; odznaczają się większą zjadliwością[4]. Obecnie meningokoki typu C odpowiadają też za większość zakażeń w pasie zapalenia opon mózgowych – szczególnie w porze suchej trwającej średnio od grudnia do czerwca.
Meningokoki typu W-135 i Y
W ostatnim czasie odnotowuje się coraz więcej tych infekcji w regionie europejskim, szczególnie wśród osób w wieku 65+[5]. Po wprowadzeniu szczepień w Afryce na meningokoki A, w pasie zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych wzrosła częstotliwość zakażeń W-135 oraz Y
Meningokoki statystyki: w Polsce odnotowuje się średnio 100-200 zakażeń rocznie. Dla porównania, w skali globalnej mówi się o 1,2 mln przypadków i 135 tys. zgonów w wyniku infekcji.
Pierwszym krokiem w skutecznej profilaktyce jest świadomość zagrożenia, dlatego warto sprawdzić metody rozprzestrzeniania się meningokoków z człowieka na człowieka.
Meningokoki jak się można zarazić i komu to zagraża?
Jak już wspomniano, ludzie są jedynym rezerwuarem meningokoków, które gromadzą się głównie na powierzchni błon śluzowych gardła i nosa. Są transmitowane drogą kropelkową – infekcja jest wynikiem kontaktu z nosicielem (a dokładniej: z wydzielinami dróg oddechowych lub śliną). Do zakażenia meningokokowego może więc dojść na przykład podczas:
- pocałunku,
- kaszlu/kichania,
- dzielenia się jedzeniem,
- korzystania z tych samych naczyń/sztućców,
- spania w obiekcie zamieszkania zbiorowego (w akademikach, schroniskach, hotelach),
- przebywania w zatłoczonych miejscach (na pielgrzymkach, bazarach, pubach czy w świątyniach),
- pracy jako personel medyczny, zajmujący się opieką nad chorymi na inwazyjną chorobę meningokokową.
Z racji tego, że meningokoki dostają się do organizmu przez drogi oddechowe, każde ich osłabienie zwiększa szanse na wtargnięcie bakterii do organizmu. Palacze tytoniu (zarówno czynni, jak i bierni) oraz osoby, które niedawno przeszły inną infekcję układu oddechowego to grupy szczególnie narażone na zakażenie meningokokami. Bezobjawowi nosiciele mogą zachorować przy spadku odporności, podobnie jak seniorzy, u których układ immunologiczny z wiekiem słabnie.
Ze względu na ryzyko zakażenia w miejscach takich jak m.in. akademiki, na meningokoki szczepienie wykonuje się obowiązkowo wśród studentów, m.in. we Francji czy USA. Ogranicza to rozprzestrzenianie się drobnoustrojów chorobotwórczych w zamkniętych społecznościach.
Jak widać, na prawdopodobieństwo zakażenia wpływają zarówno czynniki wewnętrzne (stan zdrowia, odporność), jak i zewnętrzne (miejsce pracy, nauki, zamieszkania czy tymczasowego pobytu). Nie chcąc narazić się na meningokoki jak się można zarazić jest pytaniem równie ważnym co kiedy jest czas wzmożonych zachorowań. Przykładowo, w Polsce najwięcej przypadków odnotowuje się na początku roku.
Meningokoki objawy i powikłania – czym grozi zakażenie?
Zakażenie meningokokami może być bezobjawowe, przybrać łagodną formę zapalenia spojówek czy cewki moczowej albo wywołać inwazyjną chorobę (IchM).
Po przedostaniu się do organizmu człowieka, meningokoki osadzają się na błonach śluzowych gardła i nosa. Tam namnażają się – tzw. okres wylęgania trwa od 2 do 10 dni. Po tym czasie bakterie wnikają do krwiobiegu, gdzie wywołują posocznicę (20-30% przypadków). Następnie przedostają się do płynu mózgowo-rdzeniowego, powodując zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (30-60% przypadków)[6].
Meningokoki objawy u dzieci i dorosłych: według ECDC, najwyższa zapadalność na inwazyjną chorobę meningokokową występuje u małych dzieci (do 5. roku życia) oraz nastolatków i młodych dorosłych (w wieku 15-24 lata)[7]. Wzmożone ryzyko występuje też u ludzi po 65. roku życia.
„Wędrówce” bakterii po organizmie człowieka towarzyszy wiele symptomów. Początkowo przypomina przeziębienie, co utrudnia wczesną identyfikację choroby.
Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
Przy zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych wywołanych przez meningokoki objawy u dorosłych i dzieci mogą się nieco różnić. Najczęściej pojawiające się symptomy to:
- ból głowy,
- sztywność karku,
- wymioty i nudności,
- nagła, wysoka gorączka,
- nadwrażliwość na światło,
- dezorientacja, zaburzenia świadomości.
Meningokoki objawy u dzieci: oznaką zapalenia opon mózgowych u najmłodszych może być też drażliwość i nadmierny płacz i odginanie głowy do tyłu czy wypukłe, pulsujące ciemiączko.
Sepsa meningokokowa
Przy zakażeniu krwi (posocznicy) wywołanym przez meningokoki objawy u dorosłych i dzieci są dość podobne. Są to przede wszystkim:
- przyspieszony oddech,
- ekstremalne zmęczenie,
- nudności (z wymiotami lub bez),
- ból mięśni, stawów i klatki piersiowej,
- wysoka gorączka z dreszczami, którym towarzyszą zimne dłonie i stopy,
- wysypka wybroczynowa (pojawiająca się z reguły na późniejszym etapie choroby).
Test szklanki meningokoki
Wywołana przez meningokoki wysypka nie blednie pod naciskiem. Można więc wykorzystać szklankę (lub inny przezroczysty przedmiot), by ucisnąć plamkę/i i sprawdzić, czy następuje odbarwienie. Jeśli nie, jest to najprawdopodobniej zakażenie meningokokami.
Wywołana przez meningokoki wysypka ma najczęściej formę ciemnofioletowych punkcików, które mogą z czasem zlewać się w większe plamy. Należy pamiętać, że jest ona objawem rozwiniętej choroby, kiedy na skuteczne leczenie może być już za późno. Dlatego ważne jest natychmiastowe zgłoszenie się do lekarza, tuż po rozpoznaniu pierwszych charakterystycznych objawów inwazyjnej choroby.
Meningokoki powikłania
Jako że meningokoki przedostają się do krwiobiegu, mogą zainfekować każdy narząd. Powikłania po IChM mogą być zarówno trwałe (np. uszkodzenie mózgu, utrata słuchu, martwica kończyny, niewydolność nerek), jak i tymczasowe (np. zapalenie płuc).
Choroba może też doprowadzić do zgonu; współczynnik śmiertelności waha się od 10 do 15%, nawet jeśli szybko podejmie się leczenie[8]. Podsumowując...
Meningokoki – co to za choroba?
Meningokoki to bakterie, które przenoszą się z człowieka na człowieka drogą kropelkową, szczególnie w zatłoczonych miejscach – m.in. w akademikach, szkołach czy hotelach. Zakażenie meningokokami grozi inwazyjną chorobą, występującą głównie pod postacią zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych; rzadziej (u około 30% chorych) pojawia się sepsa. Wyróżnia się 12 serotypów, z czego pięć (meningokoki ACWY oraz B) jest najgroźniejszych dla człowieka.
Meningokoki leczenie – jak pomóc osobie z IChM?
Ostrzeżenie dotyczące samoleczenia
W przypadku podejrzenia choroby meningokokowej należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem, który dokona diagnozy, a następnie dopasuje leczenie do potrzeb i indywidualnych predyspozycji zdrowotnych pacjenta (m.in. alergii). Informacje na niniejszej stronie mają charakter informacyjny i ogólny – nie mogą zastąpić spersonalizowanej porady lekarskiej.
Test szklanki meningokoki to raczej domowy sposób rozpoznania choroby. W profesjonalnej diagnostyce przeprowadza się wywiad lekarski oraz badanie próbek krwi i/ub płynu mózgowo-rdzeniowego. Jeśli testy wykażą obecność bakterii, niezbędna jest odpowiednia interwencja lekarska.
Zakażenie meningokokami można zwalczać za pomocą lekarstw. Bywają one zalecane także osobom narażonym na kontakt z nosicielem. Ważne jest jednak szybkie podanie odpowiedniego leku – najlepiej do 7 dni po kontakcie z zakażonym. Podczas chemioprofilaktyki/leczenia pacjent przyjmuje jeden z medykamentów:
Profilaktyka poekspozycyjna meningokoki: leki o działaniu profilaktycznym są przyjmowane zazwyczaj jednorazowo lub w ciągu dwudniowej kuracji[12]. To rozwiązanie doraźne, które w przeciwieństwie do szczepienia na meningokoki, nie zapewnia długotrwałej odporności na chorobę spowodowaną tymi bakteriami.
Jak już wspomniano, przy chorobie wywołanej przez meningokoki leczenie może nie przynieść oczekiwanych rezultatów. Zakażenie może zakończyć się zgonem nawet przy odpowiedniej i szybkiej interwencji lekarskiej. Z tego względu profilaktyka, tj. unikanie przebywania w zbyt zatłoczonych miejscach oraz szczepienia ochronne, jest zdecydowanie bezpieczniejszą metodą dbania o zdrowie.
Jakie są rodzaje szczepionek na meningokoki?
W Polsce dostępne są preparaty poli- lub monowalentne, czyli chroniące przed pojedynczym lub więcej niż jednym typem meningokoków. Żaden z nich nie jest szczepionką "żywą", co wpływa na ich bezpieczeństwo.
- NeisVac-C – na meningokoki szczepionka monowalentna (typ C);
- Bexsero, Trumenba – szczepionki monowalentne na meningokoki typu B;
- Nimenrix, Menveo, MenQuadfi – szczepionki czterowalentne na meningokoki ACWY.
Aby dowiedzieć się więcej o poszczególnych szczepionkach poliwalentnych, należy kliknąć odpowiedni odnośnik. Wymienione wyżej preparaty zaznaczone wytłuszczeniem (a więc wszystkie poliwalentne i jeden na meningokoki typu B) są dostępne w ofercie TropicalMed.
Meningokoki szczepienie w TropicalMedW skutecznej profilaktyce ważny jest nie tylko wybór preparatu, ale i terminu immunizacji. Kiedy szczepić na meningokoki, żeby cieszyć się zdrowiem i nie narażać na inwazyjną chorobę?
Szczepionka na meningokoki kiedy i dla kogo?
Poszczególne preparaty można stosować u młodszych lub starszych pacjentów. Należy jednak pamiętać, że na wizytę szczepienną w TropicalMed można zapisywać wyłącznie pacjentów, którzy ukończyli 3. rok życia.
Szczepionka na meningokoki kiedy
Immunizacja przed rozpoczęciem pracy w służbie zdrowia, podjęciem służby wojskowej, podróżą do regionów powszechnego występowania meningokoków, zamieszkaniem w akademiku czy przed zbliżającym się sezonem zakażeń, jest dostępne w różnym wieku. Kiedy szczepić na meningokoki poszczególnymi preparatami?
- Bexsero – stosowana od 2. miesiąca życia;
- Trumenba – dla osób powyżej 10. roku życia;
- Nimenrix – podawana już od 6. tygodnia życia;
- Menveo – przeznaczona dla osób powyżej 2. roku życia;
- MenQuadfi – dostępna dla pacjentów od 12. miesiąca życia;
- NeisVac-C – można ją podawać pacjentom od 2. miesiąca życia.
Wizytę należy zaplanować z minimum miesięcznym wyprzedzeniem. Bez względu na to, jaka szczepionka na meningokoki została wybrana, organizm potrzebuje bowiem około 30 dni na wytworzenie ochronnego poziomu przeciwciał. Warto o tym pamiętać przed podróżą lub przed sezonem wzmożonych zachorowań w Polsce.
Szczepienie meningokoki kalendarz dawkowania
Wspomniane 30 dni na wytworzenie odporności liczy się oczywiście od ostatniej dawki. O tym, kiedy szczepić na meningokoki po raz pierwszy, żeby zdążyć się uodpornić na czas, decyduje schemat immunizacji dla każdego preparatu ochronnego.
Szczepienie meningokoki kalendarz:
- Menveo – jednodawkowe szczepienie (0,5 ml) zapewnia ochronę dzieciom, młodzieży i dorosłym.
- Bexsero – szczepienie pierwotne obejmuje najczęściej 2 dawki podawane w minimum 2-miesięcznym odstępie.
- NeisVac-C – najmłodsi (2-4 miesiąc) otrzymują dwie dawki (miesiąc 0-2) natomiast od 4. miesiąca podaje się jeden zastrzyk.
- MenQuadfi – każdy pacjent od 12. miesiąca życia otrzymuje pojedynczą zastrzyk (0,5 ml); preparat może być stosowany jako dawka przypominająca.
- Nimenrix – do 6 miesięcy stosuje się 2 dawki (miesiąc 0-2), natomiast dla ponad półrocznych dzieci, młodzieży i dorosłych przewidziany jest jeden zastrzyk.
- Trumenba – podawana w schemacie 2- lub 3-dawkowym, w zależności od zaleceń (6-miesięczny odstęp w dwudawkowym i 4-miesięczny w trzydawkowym).
Dorosłym chcącym uodpornić się na meningokoki szczepionka jest zazwyczaj podawana w schemacie jednodawkowym, co jest wygodnym i szybkim rozwiązaniem
Czy warto szczepić na meningokoki?
W niektórych grupach ryzyko wystąpienia inwazyjnej choroby jest zdecydowanie większe niż u pozostałych Z tego powodu profilaktyka meningokokowa jest szczególnie ważna dla niemowląt, młodzieży i młodych dorosłych, osób z niedoborami odporności (np. nosicieli HIV) czy ludzi narażających się na styczność z tego typu bakteriami (jak turyści czy pracownicy laboratorium). Poniżej przedstawiamy korzyści płynące z immunizacji.
Skuteczność szczepień
Kraje, w których zaleca się szczepienie przeciw meningokokom (np. Niemcy, Polska) lub jest ono obowiązkowe (np. Francja), odnotowują stały spadek występowania IChM. Jest to zauważalne szczególnie w Europie – ryzyko zachorowania i poważnego przebiegu choroby jest niskie.
Poszczególne rodzaje szczepionek na meningokoki dostępnych w TropicalMed dają 4-10 lat ochrony przed meningokokami i związaną z nimi inwazyjną chorobą.
Menveo, MenQuadfi oraz Nimenrix to najbardziej kompleksowe preparaty, które chronią aż przed czterema szczepami Neisseria meningitidis. Trumenba też dobrze uodparnia młodzież i osoby dorosłe – to ważne szczególnie dla pracowników medycznych czy osób mieszkających w dużych skupiskach ludzi (np. w akademikach) na terenie Polski/Europy.
Ochrona zdrowia w podróży
Immunizacja może uratować nie tylko zdrowie, ale i życie, m.in. podczas podróży. W niektórych krajach zakażenie meningokokami jest bowiem dużo powszechniejsze, a współczynnik śmiertelność choroby wyższy.
Czy warto szczepić na meningokoki przed podróżą?
Jak wynika z powyższej mapy, turyści to jedna z grup ryzyka szczególnie podatnych na infekcję. W różnych krajach występują odmienne szczepy meningokoków, które mogą zagrażać nieprzystosowanym organizmom przyjezdnych.
Śpiąc w obiektach zamieszkania zbiorowego (np. hotelach) czy przebywając w zatłoczonych miejscach (np. przy największych atrakcjach), mają większą szansę na kontakt z potencjalnym nosicielem i zakażenie. Biorąc pod uwagę ograniczony dostęp do opieki medycznej w wielu krajach oraz to, jak groźna może być IChM, warto rozważyć szczepienie ochronne.
Spełnienie wymogów wjazdowych
W krajach takich jak np. Arabia Saudyjska, szczepienie przeciwko meningokokom może być wymagane w określonych przypadkach (np. pielgrzymka)[13]. Więcej szczegółów w: żółta książeczka.
Osoby, które nie posiadają certyfikatu szczepienia na meningokoki, mogą spotkać się z:
- przymusowym szczepieniem na granicy,
- zakazem wjazdu do kraju,
- kwarantanną.
Koszt szczepienia na meningokoki i/lub kwarantanny jest oczywiście pokrywany przez podróżnego. Immunizacja przed podróżą chroni więc nie tylko portfel, ale i zdrowie. Jedyną kwestią, która może zniechęcać, są potencjalne powikłania po szczepieniu na meningokoki. Czy słusznie?
Bezpieczeństwo szczepień
Jeśli jakiś preparat został dopuszczony do obrotu, to z pewnością przeszedł szereg testów skuteczności i bezpieczeństwa. Mimo to nadzór trwa przez cały czas, a ewentualne powikłania po szczepieniu na meningokoki są zgłaszane i analizowane przez specjalistów. Które były najczęstsze?
- zmęczenie,
- bóle mięśni i głowy,
- ból i rumień w miejscu wstrzyknięcia,
- gorączka po szczepieniu na meningokoki,
- drażliwość i senność (głównie u niemowląt).
Wymienione objawy dotyczą wszystkich rodzajów szczepionek. Według raportów pacjentów, dolegliwości ustępowały samoczynnie, maksymalnie po 3 dniach. Jeśli chodzi o stopień nasilenia, zostały opisane jako łagodne lub umiarkowane.
Zważywszy na ryzyko związane z inwazyjną chorobą (potencjalnie śmiertelną), bóle mięśniowe czy gorączka po szczepieniu na meningokoki to niewielka cena za uzyskaną ochronę. Jeśli mowa o cenach, warto zapoznać się z ofertą TropicalMed.
Szczepienia meningokoki cena – jak zaoszczędzić w TropicalMed?
Chcąc uzyskać szczepienia meningokoki cena wynosi 100%, bo polski NFZ nie oferuje refundacji. Mimo to, wyjeżdżając do któregoś z krajów z wysokim wskaźnikiem zachorowalności na IChM, profilaktyka meningokokowa jest warta rozważenia.
Koszt immunizacji zależy od tego, jaka szczepionka na meningokoki zostanie zaaplikowana oraz w jakim schemacie. Jak prezentuje się oferta TropicalMed?
Szczepionka na meningokoki cena za dawkę:
- Nimenrix: 279 zł,
- Trumenba: 449 zł,
- Menveo: 279 zł,
- MenQuadfi: 279 zł
Przed każdym zastrzykiem odbywa się kwalifikacja lekarska mająca na celu maksymalizację komfortu i bezpieczeństwa pacjenta. Za tego typu badanie w TropicalMed należy zapłacić 70 zł. Całkowity koszt szczepienia na meningokoki można obliczyć według wzoru: cena za dawkę × liczba dawek + kwalifikacja lekarska na każdej wizycie.
Szczepionka na meningokoki cena w pakiecie: w ofercie TropicalMed znajduje się też pakiet dla planujących podróż do afrykańskiego pasa zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Pakiet Afryka Centralna i Zachodnia za 1599 zł zawiera preparat na meningokoki ACWY, WZW typu A, cholerę, dur brzuszny i żółtą febrę (wraz z certyfikatem szczepienia).
Podróżując do krajów z tzw. pasa zapalenia opon mózgowych, do popularnych turystycznie miejsc w szczycie sezonu czy do krajów, gdzie zagęszczenie ludności jest duże, warto wykonać szczepienie na meningokoki. Immunizacja przydaje się też osobom zostającym w Polsce, chcącym przygotować się przed sezonem wzmożonych zachorowań.
Serdecznie zapraszamy na szczepienia przeciw meningokokom!
FAQ - często zadawane pytania
Przed czym chroni szczepionka na meningokoki?
Meningokoki to inna nazwa bakterii Neisseria meningitidis. Szczepionka na meningokoki chroni przed rozwojem ciężkich powikłań zakażenia tymi bakteriami, czyli najczęściej sepsy oraz zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych. Oprócz nich występują inne, m.in. niewydolność nerek czy wątroby. Wszystkie mogą prowadzić do poważnej utraty zdrowia, a nawet życia. Warto się szczepić!
Ile dawek ma szczepionka na meningokoki?
To zależy od wieku i wybranego preparatu (jest kilka dostępnych szczepionek). NeisVac-C – najmłodsi (2-4 miesiąc)-dwie dawki, a od 4 miesiąca-jeden zastrzyk. Bexsero-dwie dawki w dwumiesięcznym odstępie; Trumenba –2- lub 3-dawki, w zależności od zaleceń; Nimenrix–do 6 m.ż-2 dawki, natomiast dla starszych dzieci, młodzieży i dorosłych przewidziany jest jeden zastrzyk.
W jakim wieku szczepić dziecko na meningokoki?
Szczepionkę przeciwko meningokokom należy wykonać możliwie jak najwcześniej. Aktualne wytyczne podają:NeisVac-C – można ją podawać pacjentom od 2. miesiąca życia;Bexsero – stosowana od 2. miesiąca życia;Trumenba – dla osób powyżej 10. roku życia;Nimenrix – podawana już od 6. tygodnia życia.
Czy szczepionka na meningokoki boli?
Szczepionka na meningokoki może dawać pewne skutki uboczne, jednak korzyść z przyjęcia jej i bycia chronionym zdecydowanie je przewyższa. Wśród łagodnych odczynów wymienia się obrzęk, niepokój i ból w miejscu wkłucia. Może on występować w różnym nasileniu, jednak przeważnie nie obserwuje się jego wzmożonego nasilenia.