Krztusiec szczepienia i profilaktyka – co musisz wiedzieć?

Krztusiec co to za choroba i jak się przenosi?

Krztusiec (dawniej koklusz) to ostra infekcja układu oddechowego, wywołana przez bakteri Bordetella pertussis, zwane powszechnie pałeczkami krztuśca. Jej jedynym rezerwuarem są ludzie, co oznacza, że choroba przenosi się (drogą kropelkową) z człowieka na człowieka. Długotrwały kontakt z nosicielem, ekspozycja na wydzieliny układu oddechowego (np. podczas kichania, kaszlu, rozmowy), dzielenie przestrzeni powietrznej – to czynniki nasilające ryzyko zakażenia. 

Kiedy patogenom uda się wniknąć do organizmu człowieka, osiadają na pęcherzykach płucnych i tam się namnażają. Tzw. okres inkubacji trwa 5-10 dni. Po tym czasie można zaobserwować pierwsze symptomy choroby – jakie?

Krztusiec objawy – jak przebiega zakażenie?

Po wniknięciu do organizmu człowieka, pałeczki krztuśca wywołują infekcję podobną do przeziębienia. W tzw. okresie nieżytowym krztuśca trudno go szybko zdiagnozować, a co za tym idzie – podjąć odpowiednie środki zaradcze. U chorych na krztusiec objawy początkowe obejmują:

• katar i kichanie,
• lekką gorączkę,
• łagodny kaszel,
• nierówny oddech (bezdech) u niemowląt.

Powyższe symptomy są z reguły łagodne, toteż bywają bagatelizowane. Po 1-2 tygodniach od wystąpienia pierwszych objawów koklusz przechodzi w drugie, poważniejsze stadium. Wynika to z faktu, że toksyny uwalniane przez bakterie uszkadzają pęcherzyki płucne i wywołują obrzęk dróg oddechowych.

Dla drugiej fazy krztuśca charakterystyczne są uporczywe ataki kaszlu, podczas których wykrztusza się gęstą, lepką wydzielinę, a oddychanie jest znacznie utrudnione. Nabieraniu powietrza towarzyszy wówczas charakterystyczne pianie. Tego typu napady są na tyle długie, że mogą skutkować uduszeniem. Atak kaszlu często kończy się wymiotami czy krwotokami z nosa i jest wyczerpujący dla pacjenta.

Krztusiec objawy u dorosłych

Chociaż przebieg choroby jest z reguły lżejszy u osób dorosłych, niektórzy są narażeni na ciężką infrekcję. Są to przede wszystkim:

• seniorzy,
• osoby otyłe,
• palacze papierosów,
• osoby cierpiące na inne schorzenia, takie jak POChP (przewlekła obturacyjna choroba płuc czy cukrzyca).

Krztusiec objawy u dorosłych rzadziej obejmują napadowe ataki kaszlu opisane powyżej. Zazwyczaj jest to raczej przewlekły, trwający średnio 100 dni kaszel, który może utrzymać się jeszcze dłużej, jeśli uszkodzenia wywołane przez toksynę są znaczne. 

U dorosłych koklusz może skutkować problemami z trzymaniem moczu oraz złamaniami żeber w wyniku napadów kaszlu. W tej grupie częstszym powikłaniem jest zapalenie oskrzeli niż zapalenie płuc.

Krztusiec u dzieci

Krztusiec u dzieci (szczególnie niemowląt) jest wyjątkowo niebezpieczny, gdyż przebieg choroby jest zazwyczaj cięższy, a powikłania – częstsze. Można wśród nich wyróżnić:

• drgawki,
• bezdech,
  
• zapalenie płuc,
• encefalopatię, czyli trwałe uszkodzenia mózgu.

Z tego powodu bardzo zaleca się szczepienie na krztusiec w ciąży, dzięki któremu część przeciwciał jest przekazywana z organizmu matki do płodu. Jest to także tzw. strategia kokonowa, mająca na celu ochronę noworodków do czasu otrzymania pierwszej dawki w ramach PSO (Programu Szczepień Ochronnych). Przypada ona dopiero w 2. miesiącu życia, a immunizacja rodziców i innych osób z otoczenia malucha pozwala uniknąć zarażenia podczas zajmowania się nim.

Więcej informacji na ten temat można znaleźć we wpisie: szczepienie na krztusiec w ciąży.

Krztusiec leczenie, czyli co pomaga na krztusiec?

Okres nieżytowy krztuśca bardzo łatwo pomylić ze zwykłym przeziębieniem, co utrudnia prawidłową diagnozę i skuteczną kurację. W tej fazie, czyli przez pierwszy tydzień lub dwa, jest ona najskuteczniejsza. W przypadku szybkiego zdiagnozowania choroby, jaką jest krztusiec leczenie antybiotykami takimi jak erytromycyna, azytromycyna czy klarytromycyna może pomóc pozbyć się uporczywego kaszlu.

Co pomaga na krztusiec: leczenie objawowe polegające na nawilżaniu powietrza i unikaniu drażniącego dymu papierosowego czy smogu, przynosi niemałą ulgę. Jako że napady kaszlu bywają naprawdę męczące, konieczne jest także odpowiednie nawodnienie, lekkostrawna dieta i duża dawka odpoczynku.

W późniejszych etapach choroby u osoby cierpiącej na krztusiec leczenie skraca jedynie okres zaraźliwości, lecz nie ma wpływu na przebieg infekcji. Z powodu ograniczonych możliwości łagodzenia infekcji środkami farmakologicznymi, bardzo ważna jest immunizacja.

Czy szczepienie na krztusiec jest obowiązkowe w Polsce?

Przed wynalezieniem szczepionki, krztusiec u dzieci był jednym z najczęstszych przyczyn zgonów. Po wynalezieniu szczepionki w 1926 roku sytuacja uległa znacznej poprawie. W Polsce powszechne, obowiązkowe szczepienia ruszyły w 1961 roku, co oznacza, że większość populacji jest chroniona przed tą chorobą. Koklusz u dzieci eliminuje się za pomocą skojarzonego szczepienia błonica tężec krztusiec.

W PSO (Programie Szczepień Ochronnych) obowiązującym w Polsce, jest ono oznaczone literami D, T i P, które odnoszą się do angielskich nazw: Diphtheria (błonica), Tetanus (tężec) oraz Pertussis (koklusz). 

Jak widać na powyższej grafice, szczepienie w 19. roku życia jest pozbawione składnika krztuścowego, co oznacza, że ostatnia dawka jest podawana dzieciom w wieku 14 lat. Schemat obowiązkowego szczepienia na krztusiec u dzieci został rozpisany poniżej.

Kiedy szczepienie na krztusiec dla dzieci:
– 4-dawkowe szczepienie podstawowe: 2 (I), 3-4 (II), 5-6 (III) i 16-18 (IV) miesiąc życia;
– dwa szczepienia uzupełniające: 6 (I) i 14 (II) rok życia.

Należy pamiętać, że schemat szczepień obowiązkowych na krztusiec różni się w poszczególnych krajach, toteż ostatnią dawkę nie zawsze podaje się w wieku 14 lat. Przykładowo, na Ukrainie immunizacja kończy się na etapie podstawowym (w 18. miesiącu życia), bez szczepień uzupełniających.

Szczepienie na krztusiec jest skutecznym narzędziem w profilaktyce choroby, jednak podobnie jak przechorowanie kokluszu, nie daje dożywotniej odporności. Dlatego zaleca się cykliczne przyjmowanie dawek przypominających szczepienia na krztusiec.

Szczepionka na krztusiec dla dorosłych – co należy o niej wiedzieć?

Dla zachowania ciągłości ochrony przed bakterią Bordetella pertussis i wywołaną przez nie infekcję, zalecana jest szczepionka na krztusiec dla dorosłych, szczególnie z wymienionych wcześniej grup ryzyka. Każdy, kto przeszedł pełną immunizację w dzieciństwie (a zważywszy na datę jej wprowadzenia, jest to niemal każdy), potrzebuje pojedynczej dawki przypominającej. 

Kiedy szczepienie na krztusiec w ciąży: pojedynczą dawkę szczepionki bezkomórkowej zaleca się przyjąć między 27. a 36. tygodniem ciąży. Należy pamiętać o odpowiednim rozplanowaniu immunizacji. Przykładowo, między preparatem na RSV i na krztusiec musi upłynąć minimum 2 tygodnie. 

Po spersonalizowane szczepienia uwzględniające indywidualne czynniki bezpieczeństwa i skuteczności warto zgłosić się do TropicalMed. 

Szczepienie na krztusiec co ile i dla kogo?

Powszechna immunizacja jest darmowa, nie daje jednak dożywotniej odporności. Dlatego zaleca się przypominające szczepienia na krztusiec:

Szczepienie na krztusiec co ile: przyjęcie pojedynczego zastrzyku jest zalecane co 10 lat

Koklusz szczepienie dla kogo: immunizację warto rozważyć nie tylko ze względu na swoje zdrowie, ale także w celu ochrony szczególnie wrażliwych na działanie pałeczek krztuśca. Z tego względu szczepienie jest wskazane dla:

• osób zajmujących się niemowlętami (np. rodziców, rodzeństwa),
  
• personelu medycznego (neonatolodzy, pediatrzy),
• kobiet w ciąży i osób z ich otoczenia,
• opiekunów seniorów (np. w domach spokojnej starości).

Wiele przyszłych mam zastanawia się, czy szczepienie na krztusiec jest obowiązkowe dla ciężarnych kobiet. Niestety, jest ono wyłącznie zalecane, a więc nierefundowane przez NFZ. Podobne zasady dotyczą pozostałych osób, które nie są uwzględnione w PSO. Szczepionka na krztusiec dla dorosłych jest pełnopłatna. Ile kosztuje? 

Szczepionka na krztusiec cena – ile kosztują dawki przypominające?

Na polskim rynku farmaceutycznym jest dostępnych mnóstwo różnych preparatów ochronnych. Ich cechą wspólną jest poliwalentność, czyli uodpornienie na więcej niż jedną chorobę (krztusiec + od 2 do 5 innych chorób). W TropicalMed dostępne są preparaty 3w1 i 4w1 – bezkomórkowe, zalecane jako dawka przypominająca. Jako że szczepienia przypominające nie są refundowane, trzeba za nie zapłacić z własnej kieszeni. Ile dokładnie?

Aby dowiedzieć się więcej na temat wybranej szczepionki, wystarczy kliknąć odpowiadający jej odnośnik. Można tam znaleźć m.in, zasady działania, a także wskazania i przeciwwskazania do zastosowania poszczególnych preparatów ochronnych. To zbiór najważniejszych informacji, które warto znać przed wizytą szczepienną.

Szczegółów o poszczególnych chorobach, na które uodparniają szczepionki 3w1 i 4w1 można znaleźć na blogu TropicalMed. Sprawdź: błonica, tężec, polio. 

Dlaczego przypominające szczepienia na krztusiec są ważne?

Zaletą niektórych szczepionek jest nabycie/utrwalenie odporności na minimum trzy choroby za pomocą jednej serii szczepień. Wspomniane wcześniej preparaty wysokoskojarzone (nierefundowane) pomagają eliminować krztusiec u dzieci oraz pięć dodatkowych chorób. Dzięki temu można znacznie zmniejszyć liczbę obowiązkowych zastrzyków, a co za tym idzie – oszczędzić maluchowi stresu. Sprawdź: szczepionki 6w1.

Szczepienia na krztusiec pomagają zapobiegać najpoważniejszym powikłaniom, a nawet śmierci w wyniku choroby. Ma ona wyniszczający wpływ na organizm, a infekcja trwa wiele tygodni. Dodatkowo, bakteria Bordetella pertussis rozprzestrzenia się bardzo szybko – szacuje się, że 80-90% osób zarazi się, mających bezpośredni kontakt z nosicielem. Immunizacja pomaga zapobiegać rozprzestrzenianiu się patogenów i wytworzyć tzw. odporność populacyjną.

Szczepionki na krztusiec są szczególnie ważne w dobie zagrożenia koronawirusem. Choroby układu oddechowego (takie jak np. krztusiec) mogą bowiem pogarszać rokowania pacjentów z COVID-19. Niestety, problem zaniedbywania obowiązkowej immunizacji nasilił się podczas pandemii. WHO i UNICEF odnotowały spadek odsetka zaszczepionych niemowląt o 5 punktów procentowych.

Serdecznie zapraszamy na wizytę!

FAQ - często zadawane pytania

Jakie są objawy krztuśca?

Krztusiec to choroba, która ma dwufazowy przebieg. Pierwsze stadium, tj. okres nieżytowy jest bardzo podobny do zwykłego przeziębienia; objawia się łagodną gorączką i kaszlem, kichaniem i katarem. Druga faza, czyli okres kaszlu napadowego jest dużo poważniejsza, ale i łatwiejsza do zdiagnozowania – chory ma problemy z oddychaniem (charakterystyczne pianie) oraz uporczywe ataki kaszlu z gęstą wydzieliną kończące się czasami wymiotami czy krwotokami z nosa.

Ile trwa nieleczony krztusiec?

Jeśli nie podjęto leczenia krztuśca za pomocą antybiotyków, to po tygodniu lub dwóch okresu nieżytowego przychodzi czas na następną fazę choroby, tj. charakterystyczne napady kaszlu. Mogą się one utrzymywać od 2 do 4 tygodni. Ustępowanie choroby trwa zazwyczaj kolejne 2 tygodnie – wówczas ataki są coraz rzadsze i łagodniejsze. U dorosłych i młodzieży przebieg choroby nie jest tak gwałtowny jak u dzieci, jednak uciążliwy kaszel może się u nich utrzymywać dłużej, nawet przez wiele tygodni.

Czy na krztusiec antybiotyk?

Zdiagnozowanie krztuśca w fazie nieżytowej i zastosowanie antybiotyku (np. azytromycyny) w fazie nieżytowej jest najskuteczniejszą metodą leczenia. Pomoc choremu polega też na łagodzeniu objawów poprzez podawanie leków łagodzących kaszel, wietrzenie pomieszczeń i nawilżanie powietrza.

Kto powinien zaszczepić się na krztusiec?

Szczepienie na krztusiec jest w Polsce obowiązkowe u dzieci i młodzieży do 14. roku życia. Immunizacja daje 10-letnią odporność. Dawki przypominające są zalecane wszystkim, jednak szczególnie kobietom w ciąży, osobom palącym oraz seniorom.