Szczepienie przeciwko odrze – najważniejsze informacje

Choroba odra w Polsce – profilaktyka

Pierwsza szczepionka przeciw odrze została wynaleziona w 1963 roku, a obowiązkowa (jednodawkowa) immunizacja w Polsce rozpoczęła się 12 lat później. Był to przełom w walce z chorobą, której cykliczne epidemie (do 200 tys. zachorowań w ciągu roku) występowały co 2-3 lata. Zgony i trwałe powikłania w wyniku odry były wówczas powszechne. Dzięki immunizacji odra w Polsce została zminimalizowana do zaledwie kilkudziesięciu przypadków rocznie.

Sytuacja zmieniła się na w 2018 roku, kiedy to w regionie europejskim odnotowano znaczny (trzykrotny) wzrost zachorowań na odrę w porównaniu do roku poprzedniego. Zaniedbanie obowiązku szczepienia dzieci grozi nawrotem wyniszczających epidemii.

Dwudawkowe szczepienie na odrę, świnkę i różyczkę ma na celu wyeliminować drobnoustroje chorobotwórcze oraz zmniejszać ryzyko ciężkiego przebiegu i poważnych powikłań.

Szczepienia na odrę

Na polskim rynku farmaceutycznym są dostępne wyłącznie preparaty skojarzone, czyli uodparniające na więcej niż jedną chorobę. Są one oznaczone literami MMR, co z języka angielskiego oznacza „szczepionka odra świnka różyczka” (Measles, Mumps, Rubella). Do wyboru są dwie, toteż warto wiedzieć, którą wybrać – Priorix czy MMR (a dokładniej: M-M-RVAXPRO).

Oba preparaty mają w swoim składzie żywy, osłabiony (atenuowany) wirus odry, świnki i różyczki. Oznacza to, że nie mogą być stosowane m.in. u kobiet w ciąży czy osób cierpiących na niedobór odporności. Dawkowanie także jest takie samo – 0,5 ml roztworu można podawać od 12. miesiąca życia. Czym się zatem różnią?

Priorix ma nieco „czystszy” skład, co może przekładać się na mniejszą częstotliwość tzw. NOP (niepożądanych odczynów poszczepiennych). Najczęstszymi skutkami ubocznymi są:

• zaczerwienienie i obrzęk oraz ból lub pieczenie w miejscu ukłucia,
• łagodna gorączka (do 10% przypadków),
• płacz (u dzieci),
• wysypka skórna (~5% dzieci),
• niewielki obrzęk węzłów chłonnych.

Wszystkie wymienione wyżej dolegliwości są łagodne i ustępują samoistnie po kilku dniach. Nie ma więc obaw co do bezpieczeństwa preparatów.

Do powszechnej, tj. darmowej immunizacji używa się tańszego preparatu M-M-RVAXPRO. Od 1991 roku obowiązuje dwudawkowy schemat szczepienia, zapewniający dożywotnią odporność na odrę:

• pierwszy zastrzyk podaje się w 13-15 miesiącu życia (92% skuteczności),
• drugi – dzieciom w 6. roku życia (efektywność wzrasta do 98-99%).

Darmowe szczepienia na odrę przysługują wyłącznie najmłodszym. Bardzo ważne jest bowiem uodpornienie ich jeszcze przed pójściem do szkoły, gdzie transmisja drobnoustrojów chorobotwórczych jest wzmożona. Aby chronić dzieci przed odrą, zaleca się szczepienia na odrę dla dorosłych – szczególnie tych, którzy pracują w przedszkolach, szkołach czy przychodniach.

Niektóre źródła podają informacje o jeszcze jednym preparacie. To Priorix Tetra – cena i dostępność szczepionki nie są jednak znane, gdyż nie figuruje ona w oficjalnym zestawieniu PZH. „Tetra” w nazwie pochodzi z języka greckiego i oznacza czteroskładnikową formułę. Poza wirusem odry, świnki i różyczki, zawiera także antygen ospy wietrznej. Oznacza to możliwość uodpornienia na cztery choroby za pomocą jednego szczepienia. Priorix Tetra w opinii producenta póki co nie pojawi się jednak na polskim rynku farmaceutycznym.

Ile kosztuje szczepienie na odrę?

Osoby, które nie zostały poddane immunizacji w wieku niemowlęcym i dzieciństwie, zastanawiają się, ile kosztuje szczepionka MMR czy Priorix. Zakup, przechowanie i dostarczenie preparatu leżą bowiem w ich obowiązku, gdyż refundacja obejmuje wyłącznie roczniki uwzględnione w obowiązującym Kalendarzu. 

• szczepienie MMR – cena waha się w zależności od punktu, jednak średnio jest to wydatek rzędu 100 zł za pojedynczą dawkę;
• szczepionka Priorix cena w TropicalMed – 179 zł

Z racji powrotu odry do Europy, ryzyko zakażenia jest większe. Ważna jest więc profilaktyka, której celem jest całkowita eliminacja tego problemu. Jakie objawy odry można łagodzić za pomocą szczepień?

Choroba zakaźna odra – objawy i powikłania

Wirus odry wywołuje nie tylko powszechnie rozpoznawalną, czerwoną wysypkę, ale także masę innych symptomów, ułatwiających poprawną diagnozę. Patogeny wnikają do organizmu człowieka głównie drogą kropelkową. Do infekcji może też dojść pośrednio, w wyniku kontaktu z przedmiotami skażonymi przez wydzieliny dróg oddechowych nosiciela (to dużo rzadsza droga transmisji).

Kiedy wirus odry wniknie do organizmu człowieka, namnaża się przez tydzień lub dwa. To tzw. okres inkubacji, po którym można zaobserwować pierwsze symptomy.

Jakie są objawy odry?

• wysoka gorączka,
• zapalenie spojówek (zaczerwienione, łzawiące oczy),
• katar i kaszel,
• złe samopoczucie.

2-3 dni po wystąpieniu powyższych symptomów (tzw. okres nieżytowy), można zaobserwować kolejny sygnał świadczący o zakażeniu wirusem odry. Są to plamki Koplika, które przybierają postać białych zmian w jamie ustnej. Dopiero później pojawia się charakterystyczna, czerwona wysypka rozprzestrzeniająca się na całe ciało. Wraz z rozwojem choroby, temperatura ciała wzrasta – może osiągać nawet 41°C!

Odra u dzieci do 5. roku życia oraz u dorosłych (> 20 lat) często powoduje poważne powikłania. Są to m.in. zapalenie płuc, częściowa lub całkowita utrata słuchu (zapalenie ucha środkowego), uszkodzenie mózgu czy zaburzenia wzroku. 25% chorych wymaga leczenia w szpitalu. 

Ile trwa odra?

Długość trwania i nasilenie objawów są uzależnione od odporności organizmu. Należy pamiętać, że okres zarażania może zacząć się na długo przed wystąpieniem pierwszych symptomów i nie ustępuje wraz z poprawą samopoczucia. Transmisja patogenów może trwać nawet kilka tygodni! Odra jest więc niezwykle zakaźna, szczególnie u osób nieuodpornionych lub niezaszczepionych według dwudawkowego schematu. 9 na 10 takich osób zaraża się po kontakcie z chorym.

Należy także pamiętać, że przebycie odry wcale nie musi oznaczać końca kłopotów. Okazuje się, że nawet kilka-kilkanaście lat po chorobie może pojawić się tzw. podostre stwardniające zapalenie mózgu (SSPE). Występuje ono rzadko: według PZH, w 1-4 na 100 000 przypadków oraz u 1 na 600 chorych niemowląt. Ma jednak bardzo poważne konsekwencje – w 80% kończy się śmiercią w ciągu maksymalnie 3 lat.

Szczepionka odra, świnka, różyczka (MMR) pozwala minimalizować rozprzestrzenianie się patogenów, co wpływa nie tylko na bezpieczeństwo jednostki, ale i całej populacji.

Szczepienie na odrę w TropicalMed

Immunizacja jest bardzo ważna, szczególnie u osób nieuodpornionych na odrę – szczepionka przeszła szereg badań klinicznych i jest stosowana od przeszło 50 lat, co wpływa na jej bezpieczeństwo. 

Zagrożenie infekcją występuje nie tylko w regionie europejskim, ale także w wielu innych częściach świata. Ta mapa pokazuje obszary, gdzie ryzyko transmisji wirusa odry i różyczki jest duże.

Według danych CDC, wśród najbardziej obciążonych krajów można wyróżnić m.in. Nigerię, Indie i Somalię. Immunizacja jest więc ważna nie tylko w Polsce, ale także na wakacjach zagranicznych. Odwiedź nasz ośrodek medycyny podróży, aby uodpornić się na wszystkie choroby zagrażające w danym regionie!

Serdecznie zapraszamy na szczepienie na odrę świnkę i różyczkę!

FAQ - często zadawane pytania

Jak odróżnić ospę od odry?

Dla obu chorób charakterystyczna jest wysypka, którą poprzedzają objawy takie jak złe samopoczucie czy gorączka. Przed wystąpieniem wysypki spowodowanej wirusem odry można jednak zaobserwować dodatkowy symptom – tzw. białe plamki Koplika w jamie ustnej. To główny

Co jest przyczyną odry?

Odrę wywołuje wirus, który rozprzestrzenia się kropelkową. Do zakażenia może dojść w wyniku bezpośredniego kontaktu z nosicielem/chorym lub rzadziej pośrednio, przez przedmioty skażone wydzielinami dróg oddechowych osoby chorej/zakażonej.

Kto może zachorować na odrę?

Na odrę może zachorować każdy, kto nie przeszedł pełnego, dwudawkowego szczepienia na odrę w dzieciństwie. Odsetek osób, które zachorowały mimo pełnej immunizacji wynosi kilka-kilkanaście procent. Pozostałe osoby to w większości niezaszczepieni lub rzadziej ci, którzy przyjęli tylko jedną dawkę szczepionki.

Komu zaleca się szczepienie na odrę?

Szczepienie na odrę zaleca się wszystkim nieuodpornionym dorosłym, jednak w szczególności osobom pracującym wśród dzieci (np. w szkole, poradni). Najmłodsi są bowiem najbardziej narażeni na poważne powikłania, takie jak ubytek słuchu czy zapalenie płuc.