Jakie są choroby dziecięce i szczepienia ochronne dzieci? [2024]

Co dają szczepionki na choroby dziecięce? 

Najmłodsi są szczególnie narażeni na różnego rodzaju infekcje z racji nie do końca rozwiniętego systemu odpornościowego. Z tego względu wszystkie obowiązkowe pozycje w PSO (Programie Szczepień Ochronnych) to szczepienia dzieci i młodzieży do 19. roku życia. Wiele z nich odbywa się  w wieku niemowlęcym, tj. do ukończenia 12. miesiąca życia. Immunizacja ma zapobiec ciężkiemu przebiegowi chorób zakaźnych oraz groźnym powikłaniom, w tym śmierci. 

Szczepienia ochronne dzieci minimalizują ryzyko infekcji i związanych z nią komplikacji nie tylko u pojedynczego malucha, ale u całej społeczności. Wytworzona w ten sposób odporność populacyjna utrudnia rozwój drobnoustrojom chorobotwórczym, przez co chroni tych, którzy z różnych względów nie mogą być zaszczepieni. Powszechna immunizacja pozwoliła w Polsce wyeliminować choroby takie jak polio czy błonica. Na jakie choroby szczepi się dzieci według obowiązującego PSO?

Szczepienia dzieci harmonogram – które pozycje w PSO są obowiązkowe?

Kalendarz szczepień zawiera pozycje obowiązkowe (odcienie czerwieni) oraz zalecane (na szaro). Jak widać na poniższej grafice, w większości przypadków powszechna immunizacja w Polsce kończy się w 6. roku życia. Wyjątek stanowią uzupełniające szczepienia na błonicę, tężec i krztusiec, które podaje się dodatkowo w wieku 14 i 19 lat.

Należy pamiętać, że szczepienia obowiązkowe są nie tylko na choroby dzieci, ale także na infekcje zagrażające w wieku dorosłym (głównie WZW typu B, gruźlica i tężec). Jako że artykuł jest poświęcony przede wszystkim immunizacji najmłodszych, to poniżej opisano typowe choroby dziecięce:

• Polio – inna nazwa choroby to „porażenie dziecięce”, co wskazuje grupę najbardziej narażoną na zakażenie wirusem polio. Według statystyk, najwięcej przypadków odnotowuje się u dzieci do 5. roku życia.
• Pneumokoki – według danych PZH, inwazyjna choroba pneumokokowa stanowi zagrożenie szczególnie u maluchów do 2. roku życia. Z tego względu immunizację wykonuje się w okresie niemowlęcym. Obowiązkowe szczepienia wprowadzono jednak dopiero od 2017 roku, co oznacza, że zdecydowana większość populacji nie jest chroniona.
• Rotawirusy – są niezwykle zaraźliwe i wywołują groźne biegunki, mogące szybko doprowadzić do odwodnienia organizmu. Najczęściej atakują dzieci do 5. roku życia i w tej grupie wiekowej doprowadzają też do infekcji pokarmowych o najcięższym przebiegu.
• Hib – czyli bakteryjny stan zapalny narządów i układów w ciele człowieka (m.in. krwi, płuc, opon mózgowo-rdzeniowych). To głównie choroby dzieci najmłodszych, tj. od 6. do 24 miesiąca życia, jednak zagrożenie jest wysokie do ukończenia 5. roku życia. Cykl szczepień na Hib przechodzi się obowiązkowo w wieku niemowlęcym (w Polsce od 2007 roku).

Wszystkie wymienione wyżej szczepienia figurują w PSO jako obowiązkowe, toteż są wykonywane bezpłatnie. Pozostałe mają charakter opcjonalny, co oznacza, że trzeba zapłacić za nie z własnej kieszeni. Trzeba pamiętać, że kalendarz może być modyfikowany co roku, a więc to, na jakie choroby szczepi się dzieci, ciągle się zmienia. Dobrym przykładem jest odra – przed którą chroni się dzieci dopiero od 1975 roku.

Jakie dodatkowe szczepienia dla dzieci są zalecane w Polsce?

Szczepienia w PSO są obowiązkowe oraz zalecane (opcjonalne). W drugim z wymienionych przypadków to rodzice podejmują decyzję o immunizacji dziecka. Oto choroby dziecięce, przed którymi warto chronić swoją pociechę:

• Ospa wietrzna – jest niezwykle zaraźliwa i nieprzewidywalna, a co gorsza, może wywołać groźne powikłania (m.in. małopłytkowość czy zapalenie płuc). Jej przechorowanie oznacza trwałe zagrożenie rozwojem półpaśca – wirus VZV ma bowiem zdolność latencji, czyli przetrwania w organizmie w postaci utajonej.
• Meningokoki – choroba bakteryjna, która może skończyć się sepsą czy zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych. Według danych PZH, najwięcej zakażeń w Polsce odnotowuje się u niemowląt i dzieci w wieku do 5 lat.

Mimo że wymienione wyżej pozycje uznaje się wyłącznie za choroby dziecięce, to nie jest do końca prawda. Przykładowo, meningokoki często atakują też nastolatków i młodych dorosłych, a w tzw. pasie zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych w Afryce zagrożeni są wszyscy. Jakie dodatkowe szczepienia dla dzieci są zalecane nie tylko najmłodszym, ale i dorosłym?

• Ludzki wirus brodawczaka – rozprzestrzenia się drogą płciową, więc nie jest raczej kojarzony z najmłodszymi. To błąd! Immunizacja dzieci w wieku 9-14 lat (tj. przed inicjacją seksualną) pozwala zapobiegać transmisji wirusa. Kraje, które wprowadziły powszechne szczepienia, odnotowują znaczny spadek nowotworów (np. 88% mniej przypadków raka szyjki macicy w Szwecji). Immunizacja jest wskazana także dorosłym, którzy chcą chronić się przed HPV.
• Grypa – dzieci są jedną z najważniejszych grup ryzyka; według PZH, w ostatnich latach około połowa odnotowanych przypadków dotyczyła dzieci do 15. roku życia. Niższy wskaźnik u dorosłych może jednak wynikać z niedostatecznego zgłaszania zachorowań, więc regularne szczepienia zaleca się każdemu.
• Kleszczowe zapalenie mózgu – według PZH, ¼ zachorowań w Polsce dotyczy osób do 18. roku życia, toteż dodatkowe szczepienia dla dzieci na KZM są zasadne. W grupie ryzyka znajdują się jednak także leśnicy, myśliwi i turyści w każdym wieku, którzy lubią wypoczywać na łonie natury.

Wirusowe zapalenie wątroby typu A nie stanowi w Polsce większego problemu zdrowia publicznego, a szczepienia zaleca się głównie pracownikom: służby zdrowia, służb komunalnych czy zatrudnionym przy produkcji/dystrybucji żywności. Szczepienia ochronne dzieci nie są więc aż tak ważne, chyba że planuje się wakacje zagraniczne z pociechą.

Na jakie choroby szczepi się dzieci przed podróżą?

Drobnoustroje chorobotwórcze zagrażają najmłodszym nie tylko w kraju, ale także podczas wakacji zagranicznych. Szczepienia dzieci przed podróżą są szczególnie ważne ze względu na ich brak świadomości zagrożeń chorobami zakaźnymi, a co za tym idzie – częstsze zaniedbywanie profilaktyki.

Najmłodsi w podróży mogą być bardziej narażeni m.in. na tzw. choroby brudnych rąk. W tej grupie częściej dochodzi też do zakażeń wirusem wścieklizny – dzieci są ufniejsze wobec zwierząt, które mogą być chore. W TropicalMed uodpornisz swoją pociechę na wybrane choroby i uzyskasz fachową poradę dotyczącą zagrożeń dla zdrowia – nie tylko w podróży, ale także w kraju.

Serdecznie zapraszamy!

FAQ - często zadawane pytania

Jakie szczepienia są obowiązkowe dla dzieci?

PSO (Program Szczepień Ochronnych) może ulegać modyfikacjom co roku, ale według ostatnich wytycznych, obowiązkowo szczepi się dzieci na gruźlicę, wirusowe zapalenie wątroby typu B, rotawirusy, błonicę, tężec i krztusiec (DTP), polio, Hib, pneumokoki oraz odrę, świnkę i różyczkę (MMR).

Jakie szczepionki darmowe dla dzieci?

Wszystkie szczepienia obowiązkowe są finansowane przez NFZ. Dodatkowo można liczyć na refundację na szczepienia przeciw grypie dla dzieci oraz na HPV preparatem dwuskładnikowym dla osób w wieku 9-18 lat oraz dziewięcioskładnikowym dla 12- i 13-latków.

Kiedy jest ostatnie szczepienie?

Ostatnie obowiązkowe szczepienie w ramach PSO (Programu Szczepień Ochronnych) chroni przed błonicą i tężcem (bez składnika krztuścowego) i jest wykonywane w 19. roku życia.

Jakie są przeciwwskazania do szczepień dzieci?

To zależy od preparatu, jednak z reguły jest to nadwrażliwość (np. alergia) na którykolwiek składnik szczepionki. Immunizację uniemożliwia także choroba z gorączką – wówczas przekłada się wizytę szczepienną na inny termin. W preparatach zawierających osłabione, ale żywe drobnoustroje, przeciwwskazaniem może być też m.in. niedobór odporności (wrodzony lub nabyty).