Błonica: co to za choroba i jak jej uniknąć?

Co to jest błonica i jak się rozprzestrzenia?

Bakteryjna choroba zakaźna błonica jest też określana jako dyfteryt, krup albo dławiec. Wszystkie te określenia odnoszą się do infekcji o ostrym przebiegu i poważnych powikłaniach. Co ją wywołuje i jak można się zarazić?

• Błonica przyczyny: chorobę wywołuje bakteria Corynebacterium diphtheriae, powszechnie znana jako maczugowiec błonicy. Drobnoustroje te potrafią produkować toksynę błoniczą, która ma wyniszczający wpływ na organizm ludzki.
• Błonica jak można się zarazić: patogeny przenoszą się z człowieka na człowieka przez bezpośredni kontakt z nosicielem lub z wydzielinami jego dróg oddechowych; rzadszą drogą transmisji jest kontakt z zakażonymi zwierzętami (psami, kotami czy końmi).

Po przedostaniu się do organizmu, patogeny przylegają do ścian dróg oddechowych i namnażają się przez kilka dni. Tzw. okres inkubacji (wylęgania) trwa średnio 2-5 dni (do tygodnia). Po tym czasie można zaobserwować pierwsze objawy błonicy u dorosłych i dzieci. Jakie konkretnie?

Błonica objawy i powikłania – jak przebiega zakażenie?

Początkowo u osób, u których rozwinęła się błonica objawy obejmują niespecyficzne dolegliwości, które bardzo łatwo pomylić z wieloma innymi chorobami (np. grypą). Utrudnia to prawidłową diagnozę i podjęcie odpowiednich kroków zaradczych.

Błonica objawy:

• ból gardła i głowy,
• złe samopoczucie,
• podwyższona temperatura ciała,
• powiększenie węzłów chłonnych szyi,
• trudności z połykaniem płynów i pokarmów.

Następnie na śluzówkach powstaje charakterystyczna, biało-szarawa błona (stąd nazwa choroby). Lekarze nazywają ją pseudobłoną lub pseudomembraną. Zmiany pojawiają się w tam, którędy maczugowiec wniknął do organizmu. Najczęstsza jest błonica gardła i błonica krtani, rzadsza – migdałków podniebiennych, tchawicy czy nosa. Narośli nie sposób oderwać, gdyż powoduje to krwawienie.

Bardzo rzadką odmianą choroby jest błonica skórna, powodująca miejscowe owrzodzenia np. w okolicy narządów płciowych. Bakterie przedostają się do organizmu przez uszkodzony naskórek. W tym przypadku błonica przyczyny ma w skażeniu zranionego miejsca np. poprzez dotykanie miejsca zanieczyszczonego kropelkami dróg oddechowych nosiciela.

Błonica powikłania

Obrzęk szyjnych węzłów chłonnych w połączeniu z pseudobłonami, jakie wywołuje błonica gardła czy błonica krtani, oznacza zwężenie światła dróg oddechowych, co z kolei może doprowadzić do uduszenia. Maczugowiec błonicy przez cały czas namnaża się w organizmie i wytwarza toksynę, która niszczy tkanki i narządy w ciele człowieka. 

Wspomniana wyżej toksyna uwalniana do organizmu człowieka, może komplikować pracę narządów lub powodować trwałe uszkodzenia – najczęściej układu neurologicznego (75%) i krążenia (10-25%)^[1]. Do powikłań po błonicy należą uszkodzenie mięśnia sercowego (lub częściej stan zapalny) lub osłabienie/paraliż kończyn.

Błonica śmiertelność

Z racji porażenia mięśni oddechowych lub znacznego zwężenia dróg oddechowych przez opuchnięte węzły chłonne i pseudomembranę, może dojść do uduszenia. To najczęstsza przyczyna zgonu w wyniku choroby. Druga to zatrzymanie akcji serca w wyniku działania toksyny maczugowca. 

Współczynnik śmiertelności błonicy wynosi około 5-10%. Objawy błonicy u dorosłych po 40. roku życia i dzieci poniżej lat 5 są najcięższe, toteż większe jest też ryzyko zgonu, sięgające nawet 20%^[2]. Podsumowując...

Kiedy wiadomo już, co to jest błonica i czym grozi, warto zerknąć na statystyki oraz obszary występowania choroby, a następnie – na sposoby jej leczenia i zapobiegania.

Błonica w Polsce i na świecie – gdzie występuje choroba?

Objawy i powikłania błonicy stanowią bezpośrednie zagrożenie zdrowia i życia pacjenta. Do 1954 roku, czyli do czasu, kiedy szczepienie na błonicę nie było ogólnodostępne w naszym kraju, cykliczne epidemie zabijały 3000 osób (w samej Polsce!). Jak jest obecnie?

Błonica w Europie [w tym w Polsce]

Po wprowadzeniu powszechnej immunizacji, w całej Europie odnotowuje się kilkadziesiąt przypadków błonicy rocznie (w tym kilka śmiertelnych). Są one jednak na tyle dobrze kontrolowane, że nie stanowią poważniejszego zagrożenia zdrowia publicznego.

Postępująca tendencja zaniedbywania obowiązkowej immunizacji może jednak pogorszyć sytuację epidemiologiczną w Europie. Obecnie bowiem odnotowywana jest głównie błonica u dorosłych, którzy nie przyjęli cyklicznej dawki przypominającej oraz u dzieci, którym podano szczepionkę w niekompletnym cyklu lub nie podano jej wcale.

Błonica na świecie

Uodpornienie znacznej części społeczeństwa sprawiło, że maczugowiec błonicy nie rozprzestrzenia się już na tak dużą skalę jak wcześniej. Nie wszędzie problem ten został jednak zażegnany – bakterie występują m.in.:

• w Afryce,
• na Bliskim Wschodzie,
• w Ameryce Środkowej,
• w Azji Południowo-Wschodniej,

Wśród krajów, gdzie odnotowano duże ogniska zakażeń maczugowcem błonicy, można wyróżnić Birmę, Haiti, Indonezję, RPA, Ukrainę czy Jemen^[3].

Rosnący odsetek osób niezaszczepionych oraz coraz częstsze podróże zagraniczne (także do krajów endemicznych) sprzyja rozprzestrzenianiu się maczugowców. Warto zatem dowiedzieć się, jak wygląda leczenie błonicy oraz co robić, by zapobiegać zachorowaniu.

Błonica leczenie i profilaktyka – jak uniknąć choroby?

Maczugowiec błonicy występuje naturalnie w ciele człowieka, toteż należy unikać osób chorych lub zachować szczególną ostrożność podczas ich leczenia. Nosiciel może rozpylać patogeny podczas mówienia, kichania czy kaszlenia. Jak pomaga się osobie chorej?

Błonica leczenie

Leczenie błonicy odbywa się dwufazowo. Polega na zwalczeniu przyczyny choroby (czyli bakterii) oraz odtruciu organizmu, czyli usunięciu toksyn, które zdążyły się wyprodukować. 

1. Rolą antybiotyków jest nie tylko zabijanie maczugowców błonicy, ale także zapobieganie ich transmisji. Już 48 godzin od rozpoczęcia kuracji, osoba chora nie jest w stanie zarażać innych.
2. Antytoksyna, jak sama nazwa wskazuje, ma neutralizować działanie szkodliwych substancji wyprodukowanych przez bakterie.

Leczenie i poekspozycyjne szczepienie przeciw błonicy zapobiega poważnym powikłaniom zakażenia. W myśl zasady, że lepiej zapobiegać niż leczyć, warto zapoznać się z zasadami profilaktyki, w tym z możliwościami immunizacji – najskuteczniejszej ochrony przed maczugowcami.

Błonica profilaktyka

Maseczka czy gumowe rękawiczki to podstawowe środki ochrony, zapobiegające wnikaniu bakterii do organizmu podczas styczności z osobą chorą lub nosicielem. 

Dużą skutecznością cechuje się też obowiązkowe szczepienie na błonicę, dzięki któremu udało się niemal całkowicie wyeliminować problem rozprzestrzeniania się maczugowca wśród ludzi. Od 1954 roku odnotowano znaczny spadek zachorowań i poważnych powikłań związanych z chorobą. Jak działa immunizacja w Polsce i jakie preparaty są dostępne w kraju?

Błonica kiedy szczepić dzieci i młodzież?

Program Szczepień Ochronnych (PSO) określa zasady immunizacji dzieci i młodzieży, która chroni przed chorobą wywołaną przez maczugowce. W kalendarzu można natknąć się na litery DTP, które nawiązują do angielskich nazw chorób, przed którym chroni dany preparat

• Diphtheria (błonica),
• Pertussis (krztusiec),
• Tetanus (tężec).

Preparaty zawierają toksoid błoniczy i tężcowy oraz antygen krztuśca w wersji pełnokomórkowej (DTP) lub bezkomórkowej (DTaP i Tdap). Ostatni obowiązkowy zastrzyk to szczepionka tężec błonica (Td) bez składnika krztuścowego. Kiedy podaje się poszczególne dawki?

Do obowiązkowej immunizacji wykorzystuje się tzw. preparaty skojarzone, czyli chroniące przed więcej niż jedną chorobą. Więcej informacji ich temat można znaleźć na blogu TropicalMed. Sprawdź: tężec, krztusiec.

Co ciekawe, na polskim rynku farmaceutycznym są dostępne wysoko skojarzone preparaty. To szczepionka błonica tężec krztusiec + Hib, polio i WZW typu B (sprawdź: szczepienia 6w1) lub podobny wariant, tyle że bez składnika WZW B (sprawdź: szczepienia 5w1). Wybierając tego typu produkt, można jednocześnie chronić dziecko przed wieloma chorobami. Oznacza to mniej stresujących wizyt u lekarza, jednak za taką zamianę należy zapłacić z własnej kieszeni – refundacja NFZ nie uwzględnia takich preparatów.

Błonica kiedy szczepić dorosłych?

Należy także pamiętać, że szczepionka błonica tężec krztusiec nie daje trwałej pamięci immunologicznej – utrzymuje się ona około 10 lat. Oznacza to, że dla ciągłej odporności przeciw wszystkim trzem chorobom, niezbędne są cykliczne dawki przypominające. Nie są one jednak refundowane.

Korzystając z usług TropicalMed, zyskuje się gwarancję wygodnej i bezpiecznej immunizacji, bez konieczności zdobywania recepty i jej samodzielnego wykupowania. W naszym ośrodku można też uzyskać informację, kiedy szczepić na błonicę przed podróżą. Wybierając się do krajów endemicznych, ryzyko zakażenia maczugowcami jest bowiem wyższe, a więc szczególnie zaleca się dawkę przypominającą.

Czy immunizacja dzieci i dorosłych jest bezpieczna?

Pełny cykl szczepienia dzieci i młodzieży daje wysoce skuteczną ochronę, sięgającą 97%^[4].

Wszystkie preparaty, czy to całokomórkowe, czy bezkomórkowe, są szczepionkami "nieżywymi", a więc całkowicie bezpiecznymi. Wśród możliwych działań niepożądanych wyróżnia się łagodne dolegliwości, takie jak:

• zaczerwienienie i obrzęk w miejscu wstrzyknięcia,
• lekka gorączka,
• osłabienie,
• ból głowy.

Wszystkie objawy mijają zwykle w ciągu doby^[5]. Każda szczepionka dopuszczona do obrotu przechodzi szereg testów, a zanim trafi na półki aptek, jest testowana przez GIS – żaden inny wyrób leczniczy tego nie ma.

Dodatkowym zabezpieczeniem jest kwalifikacja do szczepienia na błonicę, podczas którego wykluczamy wszelkie przeciwwskazania. Zalicza się do nich aktywną infekcję z gorączką, nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu czy zaostrzenie choroby przewlekłej.

Wiadomo już, kiedy szczepienie na błonicę jest obowiązkowe, na ile wystarcza i czy jest bezpieczne. Warto zatem zapoznać się z ofertą dawek przypominających, by uniknąć ryzyka, jakie niesie ze sobą błonica u dorosłych. 

Ile kosztuje przypominające szczepienie przeciw błonicy?

Na polskim rynku farmaceutycznym jest zarejestrowanych mnóstwo różnych preparatów ochronnych. Wiele z nich figuruje w ofercie TropicalMed. Szczepienia błonica tężec krztusiec (i ostatnia dawka bez składnika krztuścowego) są obowiązkowe, a więc refundowane przez NFZ. Do naszego ośrodka zgłaszają się więc przede wszystkim osoby dorosłe, które potrzebują dawki przypominającej, np. przed podróżą do regionu, gdzie błonica jest rozprzestrzeniona bardziej niż w Europie.

Błonica szczepienie w TropicalMed [cennik]:

• szczepienia tężec błonica: Clodivac kosztuje 199 zł/dawka;
• szczepienia tężec błonica krztusiec: Adacel za 239 zł/dawka lub Boostrix za 239 zł/dawka;
• szczepionka błonica tężec krztusiec + polio: Adacel Polio w cenie 279 zł/dawka lub Boostrix Polio w cenie 279 zł/dawka.

Aby dowiedzieć się więcej na temat wybranego preparatu, wystarczy kliknąć odpowiadający mu odnośnik. Należy pamiętać, że każdą wizytę w TropicalMed rozpoczyna wnikliwa kwalifikacja do szczepienia, dzięki której zapewnione jest maksimum bezpieczeństwa dla pacjenta poddanego immunizacji. Koszt takiego badania to 70 zł.

Błonica szczepionka w pakiecie: w ofercie TropicalMed znajdują się profilowane zestawy pozwalające zaoszczędzić na immunizacji przed podróżami do Afryki, Azji i innych regionów, gdzie maczugowiec błonicy występuje powszechnie (sprawdź cennik).

Pojedyncza szczepionka na błonicę (bez innych składników, np. tężcowego) nie jest dostępna w TropicalMed, jednak nie jest to zbyt praktyczna opcja, kiedy za pomocą jednego zastrzyku można przedłużyć odporność na więcej chorób.

Nasz ośrodek pełni funkcję poradni i punktu szczepień, gdzie bezpiecznie i wygodnie uodpornisz się przed błonicą i innymi chorobami, według indywidualnych potrzeb. Oferujemy bogaty wybór preparatów skojarzonych (wieloskładnikowych), profesjonalną konsultację lekarską oraz brak konieczności samodzielnego zakupu i dostarczenia preparatu w odpowiednich warunkach. 

Przekonany/a? Zatem serdecznie zapraszamy na wizytę – szczepienia na błonicę czekają!

FAQ - często zadawane pytania

Jakie są objawy błonicy?

Na początku objawy błonicy są podobne do przeziębienia – obejmują ból gardła, złe samopoczucie i niewysoką gorączkę. Dodatkowo można zauważyć obrzęk węzłów chłonnych szyi. W miarę upływu czasu pojawia się najbardziej charakterystyczny symptom, czyli biało-szarawa narośl (najczęściej na ścianach gardła).

Czy błonica jest groźna?

Toksyna wytwarzana przez maczugowca błonicy jest bardzo szkodliwa – może doprowadzić m.in. do zatrzymania akcji serca czy porażenia kończyn. Obrzęk węzłów chłonnych szyi oraz błona powstała w wyniku zakażenia zawęża światło dróg oddechowych, co może prowadzić do uduszenia. Błonica jest więc poważną chorobą, której należy zapobiegać.

Gdzie wykonam szczepienia na błonicę w Krakowie?

O ile podstawowa immunizacja dzieci i młodzieży jest refundowana, o tyle dawki przypominające co 10 lat dla dorosłych już nie są. Dlatego zaleca się szczepienia na błonicę w TropicalMed pod adresem Wrocławska 53D, 30-011 Kraków.

Jak można się zarazić błonicą?

Do zakażenia dochodzi w wyniku kontaktu z nosicielem, głównie drogą kropelkową – gdy zakażony mówi, kaszle czy kicha w towarzystwie innych osób. Dlatego należy unikać wszelkich interakcji z chorymi, a jeśli to konieczne, stosować środki ochrony osobistej (np. maseczki).

Czy szczepienie na błonicę jest bezpieczne?

Pierwsze szczepienia na błonicę w Polsce odbywały się w 1924 roku, więc ich skuteczność i bezpieczeństwo są monitorowane od naprawdę dawna. Wszystkie preparaty dostępne w TropicalMed zawierają toksoid, czyli toksynę maczugowców błonicy pozbawioną zjadliwości. Eliminuje to ryzyko wywołania choroby. Mimo to wizytę szczepienną zawsze rozpoczyna dokładna kwalifikacja lekarska. Ponadto, każda partia szczepionek wypuszczanych na rynek przechodzi dodatkowe badania GIS.