Choroba chikungunya – jak można się zarazić?
Tropikalna choroba chikungunya jest wywołana przez wirusy. Drobnoustroje chorobotwórcze są przenoszone przez komary Aedes (głównie aegypti – egipski i albopictus – tygrysi), które są najbardziej aktywne w ciągu dnia. Najczęściej kąsają na zewnątrz, jednak Aedes aegypti może żerować także w pomieszczeniach.
Chikungunya co to znaczy?
Według WHO, nazwa choroby pochodzi z języka Makonde – grupy etnicznej w południowo-wschodniej Tanzanii, gdzie wirus Chikungunya został zidentyfikowany po raz pierwszy (w 1953 roku). Termin oznacza „stać się wykrzywionym”, co odnosi się do jednego z objawów – silnego bólu stawów.
Chociaż uciążliwy ból jest charakterystycznym objawem, to choroba gorączka chikungunya ma wiele innych symptomów, ułatwiających zdiagnozowanie infekcji. Jak je rozpoznać?
Chikungunya objawy i powikłania – czym grozi zakażenie?
Gorączka chikungunya może mieć bezobjawowy przebieg. Odsetek tego typu przypadków może różnić się w poszczególnych zakątkach świata. Przykładowo, według danych ECDC, podczas epidemii na Reunion (2005-2006) było to 17%[1].
Chikungunya objawy
W przypadku objawowej choroby, do 12 dni od ukąszenia zainfekowanego komara (a średnio po 4-8 dniach), pojawiają się typowe symptomy. Są to nagła gorączka i silny ból stawów. Rzadziej pojawiają się inne dolegliwości, takie jak
- bóle głowy,
- zmęczenie,
- nudności,
- wysypka.
Stan chorobowy utrzymuje się od kilku dni do kilku tygodni. U większości osób, u których wystąpiła chikungunya objawy ustępują w ciągu tygodnia, a osoba zyskuje odporność na przyszłe infekcje. U niektórych choroba może mieć jednak poważne konsekwencje zdrowotne. Jakie?
Chikungunya powikłania
U niektórych pacjentów chikungunya może przejść w stan przewlekły – wyniszczający ból stawów trwa wówczas kilka miesięcy, a nawet lat. W historii zgłaszano sporadyczne przypadki innych powikłań, takich jak zapalenie mięśnia sercowego czy wątroby. Na tego typu komplikacje szczególnie narażeni są seniorzy, osoby z chorobami współistniejącymi (np. nadciśnieniem) oraz noworodki zakażone w okresie płodowym.
Śmiertelność chikungunyi nie jest zbyt wysoka. Według raportu ECDC od początku 2024 roku do 31 maja na świecie odnotowano około 320 tys. przypadków, a 120 infekcji skończyło się śmiercią[2]
Chikungunya co to za choroba?
Choroba chikungunya jest wywołana przez wirusy przenoszone przez komary Aedes (głównie aegypti – egipski i albopictus – tygrysi), które występują w klimacie tropikalnym oraz subtropikalnym i są najbardziej aktywne w ciągu dnia. Charakterystycznymi objawami infekcji są nagła gorączka i ostry ból stawów. Chikungunya z reguły nie jest śmiertelna, ale dolegliwości bólowe utrzymują się nawet do kilku tygodni. W niektórych przypadkach może przejść w stan przewlekły.
Świadomość zagrożenia, jakie niesie gorączka chikungunya, jest kluczowa w skutecznej profilaktyce choroby. Warto więc dowiedzieć się, w których krajach zgłoszono wspomniane wyżej przypadki zakażeń.
Chikungunya w Polsce i na świecie: gdzie można się zarazić?
Jak wspomniano wcześniej, wektorem, czyli organizmem przenoszącym wirusa Chikungunya, są komary Aedes. Ich cykl rozrodczy i zdolności adaptacyjne mają wpływ na to, gdzie występuje choroba.
Polska i Europa
Komar tygrysi lepiej radzi sobie w chłodniejszych warunkach, toteż jego ekspansja jest większa. Postępujące ocieplenie klimatu sprawia jednak, że oba gatunki zaczynają pojawiać się na nowych terenach – także w Europie (np. we Francji czy we Włoszech).
Chikungunya w Polsce występuje sporadycznie (kilka przypadków rocznie)[3]. Nie stanowi więc zagrożenia zdrowia publicznego. Zalecenia profilaktyczne dotyczą zatem wyłącznie osób podróżujących do regionów występowania wirusa.
Zakażenia w Europie są raczej sporadyczne. W ciągu 15 lat (2007-2022) na całym kontynencie odnotowano 4730 przypadków, a w 2023 roku – żadnego[4]. W związku z rosnącym odsetkiem osób podróżujących w tropiki oraz zmianami klimatycznymi, zachorowania (lokalne lub zawleczone z wyjazdu) są coraz częstsze.
Świat
Co roku na świecie odnotowuje się kilkaset tysięcy zakażeń wirusem Chikungunya. Według najnowszego raportu ECDC (Europejskiego Centrum Zapobiegania i Kontroli Chorób), najwięcej odnotowuje się w Brazylii, Paragwaju oraz w Argentynie i Boliwii. Ryzyko infekcji występuje:
- w Ameryce Łacińskiej: niemal w całym regionie;
- w Afryce: m.in. DR Konga, Etiopii, Kenii czy Malawi,
- na południu Azji: m.in. w Indiach, Tajlandii i na Filipinach.[5]
Gdzie występuje gorączka chikungunya?
Sytuacja epidemiologiczna na świecie jest dynamiczna, a więc przed wyjazdem warto skonsultować się z profesjonalnym lekarzem medycyny podróży, by uzyskać najnowsze zalecenia profilaktyczne. Jak chronić się przed chikungunyą podczas wyjazdów do regionów endemicznych?
Chikungunya profilaktyka – jak zapobiegać zachorowaniu?
Jako że nie ma specyficznego leczenia chikungunyi, kuracja polega na łagodzeniu objawów choroby – m.in. stosowaniu leków przeciwbólowych. Jedną ze składowych profilaktyki chikungunyi są środki ochrony przed komarami. Zalicza się do nich:
- używanie moskitier;
- stosowanie repelentów, czyli środków przeciw komarom;
- ubieranie się w odzież z długimi rękawami i nogawkami oraz kapelusze z siatką;
- zwalczanie komarów – m.in. usuwanie/zabezpieczanie zbiorników ze stojącą wodą.
Dodatkowo, dla pacjentów od 12. roku życia jest dostępna szczepionka na chikungunyę. Co warto o niej wiedzieć?
Czy jest szczepionka na chikungunyę w Polsce?
Przed chorobą, jaką jest chikungunya szczepienie ochronne było opracowywane przez wiele różnych podmiotów, takich jak m.in. Themis Bioscience czy Uniwersytet Oksfordzki. Prace nad preparatami są na różnym etapie, jednak to firma Valneva osiągnęła wprowadzenie szczepionki na rynek europejski.
Koncern oferuje preparat o nazwie Ixchiq (dawniej: VLA1553). W marcu 2022 roku przeszedł on ostatnią, III fazę badań klinicznych i na podstawie zadowalających wyników uzyskał akceptację od Europejskiej Agencji Leków (EMA). Więcej szczegółów o całym procederze w newsie: chikungunya szczepienie już wkrótce.
Chikungunya szczepienie: Ixchiq (VLA1553) jest jednodawkowa i po 28 dnia od zaaplikowania zastrzyku daje do 6 miesięcy ochrony przed chorobą. Antygenem, czyli substancją stymulującą odporność, jest żywy, atenuowany wirus Chikungunya. Preparat jest stosowany u pacjentów powyżej 12. roku życia. Szczegóły w Ixchiq Valneva.
Szczepionka na chikungunyę Ixchiq (VLA1553) otrzymała oznaczenie PRIority MEdicine (PRIME) od Europejskiej Agencji Leków (EMA), co pozwoliło na wcześniejsze wprowadzenie produktu na rynek farmaceutyczny. W Polsce można się szczepić od marca 2025 roku.
Ile kosztuje szczepienie na chikungunyę w TropicalMed?
Solidna ochrona przed ukąszeniami komarów oraz szczepienie Ixchiq to klucz do zdrowych i spokojnych wakacji w regionach występowania chikungunyi. Wizyta w TropicalMed rozpoczyna się od kwalifikacji lekarskiej, za którą należy zapłacić 70 zł. Po wykluczeniu przeciwwskazań, takich jak ciąża czy zaburzenia odporności, podaje się szczepionkę w cenie 999 zł.
Należy pamiętać, że podróż do krajów, w których występuje wirus Chikungunya jest obarczona ryzykiem wielu innych, często groźniejszych chorób. Wielu z nich da się zapobiec dzięki szczepieniom ochronnym (np. na żółtą febrę, wściekliznę, czy dur brzuszny), które w TropicalMed wykonujemy u pacjentów od 3. roku życia.
Szczepienia ochronne dostępne w naszym ośrodku są dostępne w przystępnych cenowo pakietach, dzięki czemu immunizacja przed podróżą wcale nie musi kosztować majątku. Sprawdź cennik TropicalMed i zobacz, ile możesz zaoszczędzić!
Jako że nie ma szczepienia na malarię czy zikę, w pozostałych przypadkach muszą wystarczyć pozostałe środki profilaktyki. Po zalecenia w tej kwestii (np. dotyczące repelentów i innych sposobów na komary) oraz receptę na leki przeciwmalaryczne należy zgłosić się do TropicalMed.
Serdecznie zapraszamy!
FAQ - często zadawane pytania
Co to jest chikungunya?
Chikungunya to wirusowa choroba tropikalna przenoszona przez komary (głównie egipskie i tygrysie). Po raz pierwszy została zidentyfikowana w Tanzanii; obecnie występuje w Afryce, Azji i Ameryce Łacińskiej.
Jak objawia się chikungunya?
Najbardziej charakterystyczne objawy chikungunyi to pojawiająca się nagle gorączka oraz ostre bóle stawów – od drugiego z wymienionych symptomów wzięła się nazwa choroby. Chorzy mogą też cierpieć na bóle mięśni i głowy oraz mieć wysypkę. Taki stan może utrzymywać się nawet kilka tygodni.
Czy chikungunya da się leczyć?
Leczenie chikungunyi ma charakter objawowy, gdyż nie ma bezpośredniego lekarstwa na wirusa, który ją wywołuje. Pomoc choremu polega na podawaniu w razie potrzeby środków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych.
Jak uniknąć zakażenia wirusem Chikungunya?
Po pierwsze, podróżnym zaleca się ochronę przed komarami – stosowanie moskitier i repelentów oraz ubieranie się w przewiewne rzeczy z długimi rękawami i nogawkami. Dodatkowe zabezpieczenie stanowi jednodawkowa szczepionka ochronna, która jest dostępna w ośrodkach TropicalMed.
Czy szczepienie na chinkunguyę jest bezpieczne?
Szczepionka na chinkunguyę przeszła wszystkie wymagane badania kliniczne. Jest więc bezpieczna, mimo że zawiera żywe, osłabione (atenuowane) wirusy. Dodatkowo, każdą wizytę szczepienną w TropicalMed rozpoczyna dokładna kwalifikacja lekarska. Wykluczamy podczas niej indywidualne przeciwwskazania zdrowotne u pacjenta. Szczepienia wykonujemy z wykorzystaniem preparatów, które przeszły dodatkowe kontrole GIS przed wypuszczeniem na rynek.
Katarzyna Ślusarz 
Umów się na szczepienia