Chikungunya – kompendium wiedzy o chorobie o profilaktyce

Chikungunya choroba – co to takiego?

Chikungunya choroba wirusowa przenoszona przez komary Aedes (głównie aegypti – egipski i albopictus – tygrysi), które są najbardziej aktywne w ciągu dnia. Najczęściej kąsają na zewnątrz, jednak Aedes aegypti może żerować także w pomieszczeniach. 

Według WHO, nazwa choroby pochodzi z języka Makonde – grupy etnicznej w południowo-wschodniej Tanzanii, gdzie wirus Chikungunya został zidentyfikowany po raz pierwszy (w 1953 roku). Termin oznacza „stać się wykrzywionym”, co odnosi się do jednego z objawów – silnego bólu stawów. Jakie są pozostałe objawy infekcji?

Chikungunya objawy i przebieg – czym grozi zakażenie?

Chikungunya może mieć bezobjawowy przebieg. Odsetek tego typu przypadków może różnić się w poszczególnych zakątkach świata. Przykładowo, według danych ECDC, podczas epidemii na Reunion (2005-2006) było to 17%.

Chikungunya objawy

W przypadku objawowej choroby, do 12 dni od ukąszenia zainfekowanego komara (a średnio po 4-8 dniach), pojawiają się typowe symptomy. Są to nagła gorączka i silny ból stawów. Rzadziej pojawiają się inne dolegliwości, takie jak bóle mięśni i głowy, nudności, wysypka czy zmęczenie. Stan chorobowy utrzymuje się zazwyczaj od kilku dni do kilku tygodni.

Chikungunya powikłania

U niektórych pacjentów chikungunya może przejść w stan przewlekły – wyniszczający ból stawów trwa wówczas kilka miesięcy, a nawet lat. W historii zgłaszano sporadyczne przypadki innych powikłań, takich jak zapalenie mięśnia sercowego czy wątroby. Na tego typu komplikacje szczególnie narażeni są seniorzy, osoby z chorobami współistniejącymi oraz noworodki zakażone w okresie płodowym.

Śmiertelność chikungunyi nie jest zbyt wysoka. Według raportu ECDC, w 2022 roku na świecie odnotowano ponad 380 tys. przypadków, a 76 infekcji skończyło się śmiercią. Gdzie zgłasza się największą liczbę zakażeń wirusem Chikungunya?

Gdzie występuje wirus Chikungunya?

Jak wspomniano wcześniej, wektorem, czyli organizmem przenoszącym wirusa Chikungunya, są komary Aedes. Ich cykl rozrodczy i zdolności adaptacyjne mają wpływ na to, gdzie występuje choroba.

Komar tygrysi lepiej radzi sobie w chłodniejszych warunkach, toteż jego ekspansja jest większa. Postępujące ocieplenie klimatu sprawia jednak, że oba gatunki zaczynają pojawiać się na nowych terenach – także w Europie (we Francji i we Włoszech).

Według najnowszego raportu ECDC, najwięcej zakażeń wirusem Chikungunya odnotowuje się w Brazylii (ponad 265 tys. przypadków), w Indiach (niemal 109 tys.), w Gwatemali i Tajlandii. Infekcje zgłaszano także:

• w Afryce: w Sudanie, Etiopii, Kenii;
• w Azji Południowo-Wschodniej: w Malezji oraz na Filipinach;
• w Ameryce Łacińskiej: w Paragwaju, Peru, Boliwii, Kolumbii, Wenezueli, Meksyku, Hondurasie, Salwadorze, Kostaryce i Panamie.

Należy pamiętać, że to nie jedyne obszary, gdzie występuje ryzyko infekcji. Historia chikungunyi nie obejmuje bowiem wyłącznie ubiegłego roku. Przypadki zakażeń odnotowywano niemal w całej Ameryce Łacińskiej, w większości państw Ameryki Subsaharyjskiej, na Półwyspie Arabskim, w całej Azji Południowo-Wschodniej oraz na subkontynencie Indyjskim i w Chinach. Jak chronić się przed chikungunyą na wakacjach w tych miejscach?

Chikungunya profilaktyka – jak zapobiegać zachorowaniu??

Jako że nie ma specyficznego leczenia chikungunyi, kuracja polega na łagodzeniu objawów choroby – m.in. stosowaniu leków przeciwbólowych. Jak na razie najskuteczniejszą ochroną przed chikungunyą zapewniają środki ochrony przed komarami. Są to: 

• zwalczanie komarów – m.in. usuwanie/zabezpieczanie zbiorników ze stojącą wodą;
• stosowanie repelentów, czyli środków przeciw komarom (sprawdź: repelenty rodzaje); 
• ubieranie się w odzież z długimi rękawami i nogawkami oraz kapelusze z siatką;
• używanie moskitier.

Dodatkowo, w niedalekiej przyszłości będą dopuszczone szczepionki na chikungunyę. Trwają aktywne negocjacje w kierunku otrzymania licencji na wprowadzenie preparatu VLA1553 na rynek europejski.

Czy jest szczepionka na chikungunyę?

Szczepienia na chikungunyę są opracowywane przez wiele różnych podmiotów, takich jak m.in. Themis Bioscience czy Uniwersytet Oksfordzki. Prace nad preparatami są na różnym etapie, jednak największe szanse na rychłe wprowadzenie szczepionki na rynek europejski ma firma Valneva, która oferuje preparat o nazwie VLA1553. W marcu 2022 roku przeszedł on ostatnią, III fazę badań klinicznych i na podstawie zadowalających wyników są prowadzone rozmowy w sprawie rejestracji szczepionki na chikungunyę w Europie. 

Szczepionka na chikungunyę VLA1553 ma być jednodawkowa i dawać długotrwałą ochronę przed chorobą. Zawiera żywe, atenuowane wirusy Chikungunya i może być stosowana u pacjentów powyżej 1. roku życia.

Szczepionka VLA1553 otrzymała oznaczenie PRIority MEdicine (PRIME) od Europejskiej Agencji Leków (EMA), co pozwala na wcześniejsze wprowadzenie produktu na rynek farmaceutyczny. W drugiej połowie 2023 roku Valneva planuje złożyć dodatkowe wnioski regulacyjne dotyczące preparatu. Dzięki temu szczepienia na chikungunyę mogą być dostępne już niebawem.

Bezpieczne wakacje zagraniczne – TropicalMed

Należy pamiętać, że podróż do krajów, w których występuje wirus Chikungunya jest obarczona ryzykiem innych, często dużo groźniejszych chorób. Wielu z nich da się zapobiec dzięki szczepieniom ochronnym (np. na żółtą febrę, wściekliznę, cholerę). W pozostałych przypadkach (jak np. malaria) muszą wystarczyć pozostałe środki profilaktyki. Po zalecenia w tej kwestii oraz szczepienia ochronne przydatne w danym kraju, należy zgłosić się do TropicalMed.

Serdecznie zapraszamy!

FAQ - często zadawane pytania

Co to jest chikungunya?

Chikungunya to wirusowa choroba tropikalna przenoszona przez komary (głównie egipskie i tygrysie). Po raz pierwszy została zidentyfikowana w Tanzanii; obecnie występuje w Afryce, Azji i Ameryce Łacińskiej.

Jak objawia się chikungunya?

Najbardziej charakterystyczne objawy chikungunyi to pojawiająca się nagle gorączka oraz ostre bóle stawów – od drugiego z wymienionych symptomów wzięła się nazwa choroby. Chorzy mogą też cierpieć na bóle mięśni i głowy oraz mieć wysypkę. Taki stan może utrzymywać się nawet kilka tygodni.

Czy chikungunya da się leczyć?

Leczenie chikungunyi ma charakter objawowy, gdyż nie ma bezpośredniego lekarstwa na wirusa, który ją wywołuje. Pomoc choremu polega na podawaniu w razie potrzeby środków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych.

Jak uniknąć zakażenia wirusem Chikungunya?

Jak na razie nie ma szczepionki na wirusa Chikungunya, dlatego podróżnym zaleca się ochronę przed komarami – stosowanie moskitier i repelentów oraz ubieranie się w przewiewne rzeczy z długimi rękawami i nogawkami.