Wirus Zika co to jest i jak się przenosi?
Wywołana przez wirusa Zika choroba po raz pierwszy została wykryta w Ugandzie w 1947 roku. Niedługo później, bo w 1948, wyizolowano patogeny z komara Aedes africanus[1], co pozwoliło badaczom poznać pierwszą drogę zakażenia.
Obecnie wiadomo, że chociaż ukąszenia zainfekowanych komarów są główną przyczyną choroby, to istnieją dwa inne sposoby na zarażenie się: drogą wertykalną i płciową. Co to oznacza?
Zika choroba – przenoszenie:
- ukąszenie przez zainfekowanego komara,
- transmisja przez łożysko (z chorej matki na płód),
- stosunek płciowy z nosicielem (bez zabezpieczeń).
Gorączka zika a komary
Komary z rodzaju Aedes, które przenoszą zikę, są najbardziej aktywne w ciągu dnia, szczególnie o poranku i późnym popołudniem. Są szeroko rozpowszechnione, zarówno na terenach leśnych, wiejskich, jak i miejskich.
Wirus Zika należy do rodziny flawiwirusów – tej samej, do której zaliczają się drobnoustroje wywołujące m.in. dengę, japońskie i kleszczowe zapalenie mózgu czy żółtą gorączkę.
Więcej informacji o poszczególnych chorobach można znaleźć na naszym blogu. Jak natomiast objawia się zika i czym grozi zakażenie?
Jakie objawy i powikłania może mieć choroba zika?
Kiedy wirus Zika wniknie do organizmu człowieka, potrzebuje średnio od 3 do 14 dni na namnożenie się. To tzw. okres inkubacji, czyli czas od zakażenia do wystąpienia pierwszych symptomów choroby. Jakich?
Wirus Zika objawy
Zakażenie wirusem Zika jest zazwyczaj bezobjawowe (nawet do 80% przypadków)[2] lub skąpoobjawowe – chory może wówczas odczuwać:
- ból głowy,
- łagodną gorączkę,
- ból mięśni i stawów,
- zapalenie spojówek,
- swędzącą wysypkę grudkową.
Wywołane przez wirus Zika objawy najczęściej ustępują samoistnie w ciągu tygodnia. Po co specjaliści przestrzegają więc przed chorobą, która ma tak łagodny przebieg?
Wirus Zika powikłania
Na obszarach dotkniętych epidemiami ziki odnotowuje się wzrost zachorowań na Zespół Guillain-Barré. To rzadkie i jeszcze słabo zbadane schorzenie układu nerwowego, które może powodować osłabienie mięśni, a nawet paraliż. Według dotychczasowych analiz, istnieje silny związek między tą chorobą a wirusem Zika – szczególnie u dorosłych i starszych dzieci.
Wirus Zika a planowanie ciąży
Trzeba wiedzieć, że zika jest szczególnie niebezpieczna dla kobiet w ciąży (lub ją planujących). Zakażenie przyszłej mamy może wpłynąć na płód – wywołać poronienie lub wady wrodzone (m.in. małogłowie). Biorąc pod uwagę, że nie ma ani lekarstwa, ani szczepionki na wirusa Zika, ryzyko jest naprawdę duże.
Wirus Zika ciąża
Zarówno przyszła mama, jak i jej partner, powinni pamiętać o profilaktyce lub całkowicie zrezygnować z podróży do regionów zagrożonych transmisją ziki.
Zaleca się odczekanie minimum 8 tygodni od powrotu z kraju występowania ziki, zanim podejmie się próby zajścia w ciążę. Pozwala to zminimalizować ryzyko związane z zakażeniem wertykalnym[3].
Wiedząc o niebezpieczeństwie, jakie niesie wirus Zika a planowanie ciąży, warto sprawdzić, w których krajach występuje największe ryzyko zakażenia. To ważne dla przyszłych mam, którym zależy na bezpiecznej, egzotycznej podróży.
Wirus Zika mapa, czyli które kraje są zagrożone?
Choroba zika pierwsze epidemie (od 2007 roku) wywołała w Oceanii – m.in. w Mikronezji czy Polinezji Francuskiej. Obecnie patogeny rozprzestrzeniły się w obu Amerykach, na południu Azji i w niektórych krajach Afrykańskich, co można zobaczyć na poniższej mapie.
Zika mapa występowaniaNa szczęście, wirus Zika w Polsce nie występuje, toteż osoby planujące powiększenie rodziny nie muszą obawiać się zakażenia. Sytuacja zmienia się w przypadku podróży do określonych krajów. Niektóre z nich to popularne destynacje turystyczne.
Wirus Zika kraje występowania:
- Azja: Indie, Tajlandia, Indonezja
- Afryka: Seszele, Komory, Tanzania i Zanzibar
- Ameryka Północna: USA, Meksyk, Dominikana
- Ameryka Południowa: Brazylia, Peru, Kolumbia
Wirus Zika kraje europejskie
Chociaż ryzyko zakażenia w Europie jest znikome, to odnotowuje się już zachorowania autochtoniczne, czyli nabyte lokalnie (nie w egzotycznej podróży). Dobrym przykładem jest przypadek z 9 października 2019 roku w Hyeres (Francja).
Ocieplenie klimatu sprawia, zasięg występowania wektorów, czyli komarów przenoszących zikę, powiększa się. Oznacza to, że chociaż na dzień dzisiejszy wirus Zika w Polsce nie występuje, to w przyszłości może się pojawić i stać się kolejnym problemem zdrowia publicznego. Warto zatem zapoznać się z zasadami diagnozowania, leczenia i profilaktyki tej choroby.
Jak diagnozowana i leczona jest gorączka zika?
Kiedy dojdzie do zakażenia, diagnostyka ziki nie jest konieczna u wszystkich. Jak wspomniano wcześniej, największe ryzyko dotyczy kobiet w ciąży. W przypadku podróży do zagrożonych regionów i/lub wystąpienia niepokojących objawów, muszą one zgłosić się do lekarza ginekologa/położnego. Specjalista wykonuje testy molekularne (na obecność wirusa) lub serologiczne (na przeciwciała).
Wirus Zika jak długo w organizmie: według niektórych źródeł, wirus może pozostać w organizmie nawet przez 6 miesięcy[4].
Leczenie ziki jest niemożliwe, ponieważ do tej pory nie wynaleziono konkretnego remedium. Chorym zaleca się odpoczynek oraz odpowiednie nawodnienie i odżywienie. W razie potrzeby można wziąć leki przeciwbólowe, jednak tylko te niezawierające aspiryny!
Powiedzenie „lepiej zapobiegać niż leczyć” jest zasadne w przypadku każdej choroby, także ziki. Jak można zapobiegać zakażeniu?
Na czym polega profilaktyka ziki?
Jak już wspomniano, najczęstszą drogą transmisji wirusa Zika jest ukąszenie przez zainfekowanego komara. Są też inne, rzadsze drogi zakażenia (tj. wertykalna i płciowa). Podstawą jest minimalizowanie ryzyka wniknięcia patogenu do organizmu. Jak?
Ochrona przed komarami
- stosowanie moskitier,
- używanie repelentów (środków odstraszających owady),
- noszenie odzieży ochronnej, tj. jasnej, z długimi rękawami i nogawkami,
- unikanie podróży do miejsc, w których występuje zagrożenie wirusem Zika,
- pozostawanie w pomieszczeniu (najlepiej z klimatyzacją/wentylatorem) w czasie wzmożonej aktywności komarów.
Aby dowiedzieć się więcej na temat skutecznych środków na komary, warto zaglądnąć do wpisu: jakie repelenty wybrać?
Bezpieczne stosunki płciowe
Drugim sposobem rozprzestrzeniania się patogenów jest droga płciowa. U kobiet, które dopadł wirus Zika ciąża jest bardzo mocno zagrożona, więc przyszłe mamy i ich partnerzy powinni stosować prezerwatywy podczas każdego stosunku lub całkowicie powstrzymać się od aktywności seksualnej. Zalecenia te dotyczą osób potencjalnie zagrożonych ekspozycją na wirusa Zika.
Wirus Zika szczepienia
Jak na razie innowacyjna szczepionka VLA1601 od koncernu Valneva nie została dopuszczona na rynek farmaceutyczny. W marcu 2024 roku rozpoczęła się pierwsza faza testów klinicznych, badających bezpieczeństwo i immunogenność. Więcej szczegółów we wpisie: zika szczepionka.
Należy pamiętać, że w krajach dotkniętych ziką występuje mnóstwo innych chorób, na które można (i warto) się zaszczepić. Umożliwia to TropicalMed, gdzie nie trzeba przynosić skierowania ani recepty, a kwalifikacja lekarska odbywa się tego samego dnia co podanie preparatu/ów. Sprawdź ich ceny oraz atrakcyjne pakiety, klikając cennik TropicalMed.
Chociaż na chorobę wywołaną przez wirus Zika szczepienia nie są jeszcze dostępne, to podróżni mogą skutecznie chronić swoje zdrowie przed mnóstwem innych chorób.
Profilaktyka ziki opisana powyżej minimalizuje dodatkowo ryzyko zakażenia w podróży, a co za tym idzie – przeniesienia niebezpiecznej choroby na swoje potomstwo.
FAQ - często zadawane pytania
Gdzie występuje wirus Zika?
Wirus Zika występuje głównie w regionie Azji Południowo-Wschodniej, w Ameryce Łacińskiej oraz w Afryce Subsaharyjskiej. Planując wycieczkę w tamte miejsca warto pamiętać o zasadach profilaktyki, takich jak m.in. stosowanie repelentów i moskitier oraz odpowiedni, tj. zakrywające ciało ubiór.
Jak przenosi się wirus Zika?
Wirus Zika przedostaje się do organizmu człowieka za pośrednictwem wektorów, tj. organizmów przenoszących drobnoustroje chorobotwórcze. W przypadku ziki jest to komar, którego ukąszenie może skończyć się infekcją.
Czy Zika jest groźna?
Według statystyk, od 60 do 80% infekcji jest bezobjawowych lub skąpoobjawowych. Wirus Zika jest jednak szczególnie groźny dla kobiet w ciąży – może prowadzić do poronień lub poważnych wad wrodzonych u dziecka, takich jak m.in. małogłowie. Są też prowadzone badania, które wykazują związek między wirusem a schorzeniem układu nerwowego (Zespół Guillain-Barré).
Jakie są objawy zakażenia wirusem Zika?
Objawy Ziki obejmują m.in. gorączkę oraz bóle mięśni i stawów. Może też pojawić się wysypka i zapalenie spojówek. Zakażenie zazwyczaj przebiega łagodnie, jednak jest groźne dla kobiet w ciąży lub ją planujących.