Czym są choroby brudnych rąk i jak ich uniknąć?

Co to jest choroba brudnych rąk?

Choroby brudnych rąk to takie, których można nabawić się drogą pokarmową/fekalno-oralną. Drobnoustroje chorobotwórcze są wydalane przez nosiciela, a następnie osiadają na różnych przedmiotach lub zanieczyszczają wodę/żywność. Spożycie nawet mikroskopijnej ilości kału znajdującego się na produktach spożywczych lub dotknięcie skażonej powierzchni, a następnie jedzenie brudnymi rękami, grozi infekcją.

Wbrew pozorom, to bardzo łatwa droga rozprzestrzeniania się (transmisji) – szczególnie w krajach endemicznych, o niskim poziomie sanitarnym. Choroby brudnych rąk to najczęstsza dolegliwość wśród podróżnych. Wirusy, bakterie czy pasożyty wprowadzone do organizmu przez pewien czas (zwanym okresem inkubacji) namnażają się i dopiero wówczas wywołują pierwsze dolegliwości. Jakie?

Choroby brudnych rąk przykłady – jak można je podzielić?

Kiedy wiadomo już, co to jest choroba brudnych rąk i jak można się zarazić, warto poznać ich rodzaje. Chociaż wszystkie mają tę samą drogę transmisji (opisaną wyżej), o tyle przyczyny i przebieg poszczególnych infekcji jest naprawdę różny. Mogą być wywołane przez:

• wirusy – np. rotawirusy, poliowirusy czy wirusy zapalenia wątroby (typu A i E),
• bakterie – np. pałeczki duru brzusznego, przecinkowce cholery, E. coli,
• pasożyty – np. tasiemce, glisty ludzkie czy pierwotniaki G. lamblia.

Poniżej można znaleźć kompletne informacje o tym, jak objawiają się poszczególne choroby, gdzie występują i kto znajduje się w tzw. grupie ryzyka, czyli w gronie osób bardziej narażonych na zakażenie i/lub ciężki przebieg infekcji.

Co warto wiedzieć o wirusowym zapaleniu wątroby (WZW)?

Wirusowe zapalenie wątroby może być wywołane przez różne szczepy patogenów, jednak brudnymi rękami przenoszą się dwa z nich: HAV (WZW typu A) i HEV (WZW typu E). Na pierwszą z wymienionych chorób są dostępne skuteczne i bezpieczne szczepionki. 

Od 14 do 28 dni od wniknięcia wirusa HAV do organizmu człowieka, może pojawić się ostre zapalenie wątroby. Jak je rozpoznać?

Choroba brudnych rąk objawy:

• gorączką,
• utratą apetytu,
• wymiotami,
• biegunką,
• żółtaczką – ciemnym zabarwieniem moczu oraz zażółceniem skóry i oczu.

Ta choroba brudnych rąk u dzieci zazwyczaj przebiega łagodnie lub nawet bezobjawowo. WHO podaje, że tylko u 10% zakażonych maluchów poniżej 6. roku życia rozwija się żółtaczka. Z drugiej strony, choroba brudnych rąk u dorosłego może skończyć się uszkodzeniem wątroby

Co roku odnotowuje się około 1,5 miliona nowych zachorowań, chociaż wartość ta najprawdopodobniej jest bardzo zaniżona. Wirus występuje endemicznie niemal na całym świecie, z wyjątkiem Australii oraz większości powierzchni Ameryki Północnej (bez Meksyku) i Europy (bez wschodniej części kontynentu).

Szczepionki na WZW A chronią przed infekcją przez bardzo długi czas, lecz nie są w Polsce obowiązkowe. Według obliczeń, dają odporność mogącą utrzymywać się przez 40 lat, a nawet do końca życia.

Wirusowe zapalenie wątroby typu E ma dość podobny przebieg i przenosi się w ten sam sposób. Ta choroba brudnych rąk ma jednak lepsze możliwości leczenia – przy WZW A z reguły jest to tylko odpoczynek, nawodnienie i dieta.

Czym grozi zakażenie wirusem polio?

Polio, zwane jeszcze inaczej porażeniem dziecięcym lub chorobą Heinego-Medina, może zaatakować układ nerwowy człowieka i doprowadzić do porażeń mięśni, a nawet śmierci (o około 10% sparaliżowanych). Pierwsze objawy, takie jak ból gardła i brzucha, gorączka czy wymioty, zazwyczaj pojawiają się po tygodniu lub dwóch.

Dzięki inicjatywie o charakterze globalnym (GPEI), udało się ją wyeliminować niemal na całym świecie – dziki szczep wirusa występuje endemicznie w Afganistanie i Pakistanie. Przypadki zachorowania wywołane odszczepionkowym wirusem polio (preparaty doustne), odnotowuje się także w krajach, gdzie warunki higieniczno-sanitarne są na niższym poziomie.

Szczepionka na polio jest w Polsce obowiązkowa wśród dzieci, natomiast dawkę przypominającą dla dorosłych zaleca się osobom podróżujących do miejsc występowania ognisk zakażeń.

Czym są rotawirusy i komu zagrażają?

Rotawirusy to drobnoustroje chorobotwórcze wywołujące ostre zakażenia układu pokarmowego, szczególnie u dzieci do 5. roku życia. Kiedy przedostaną się do organizmu malucha, potrzebują do 4 dni na namnożenie, po czym objawiają się wysoką gorączką, bólem brzucha, utratą apetytu oraz obfitymi wymiotami i biegunką. Dolegliwości utrzymują się kilka dni, przez co grożą odwodnieniem, a nawet zgonem. 

Od 2021 roku wykonuje się obowiązkowe szczepienia na rotawirusy wśród niemowląt. Nie ma ich w ofercie TropicalMed.

Co warto wiedzieć o durze brzusznym (tyfusie)?

Pałeczki duru brzusznego potrzebują do 30 dni (zwykle 2 tygodni), aby namnożyć się w organizmie człowieka. To tzw. okres inkubacji/wylęgania, po których mogą pojawić się pierwsze symptomy zakażenia. Jakie?

Choroba brudnych rąk objawy:

• wysoka gorączka,
• utrata apetytu,
• zaparcia,
• wzdęcia,
• wysypka i brunatny nalot na języku (w późniejszym stadium).

Ta choroba brudnych rąk u dzieci może też objawiać się wymiotami i biegunką, natomiast to dorośli są narażeni na cięższy przebieg i powikłania takie jak uszkodzenie wątroby czy pęknięcie jelita. Brak leczenia antybiotykami wydłuża chorobę do miesiąca i zwiększa śmiertelność nawet do 30%. Ludzie są jedynymi rezerwuarem bakterii Salmonella Typhi, toteż przenosi się ona wyłącznie z człowieka na człowieka.

Szczególną ostrożność oraz szczepienia na dur brzuszny zaleca się osobom podróżującym do krajów występowania bakterii – są to m.in. południowo-wschodnia część Europy, całe południe Azji, Afryka czy Ameryka Łacińska.

Czym jest cholera i komu zagraża?

Bakterie V. cholerae występują w kale nosiciela jeszcze do 10 dni od powrotu do zdrowia, toteż ryzyko rozprzestrzeniania się jest naprawdę wysokie. Kiedy przecinkowce dostaną się do organizmu człowieka, potrzebują od kilku godzin do około 5 dni na namnożenie, po czym wywołują ostrą infekcję z obfitą biegunką i wymiotami. To stan grożący odwodnieniem i śmiercią, jeśli nie podejmie się szybkiego leczenia i intensywnego uzupełniania płynów. Dla odmiany, ta choroba brudnych rąk u dorosłego ma z reguły łagodniejszy przebieg niż u dziecka. 

Cholera jest chorobą o zdecydowanie mniejszym zasięgu niż dur brzuszny czy WZW A. Występuje głównie w Afryce i na południu Azji. Co roku na cholerę choruje nawet 4 miliony ludzi, jednak wartość ta jest zdecydowanie zaniżona ze względu na niską zgłaszalność zachorowań.

Szczepionki na cholerę są zalecane wyłącznie osobom podróżującym; badania dowiodły, że jedna z nich (wielodawkowa) uodparnia organizm nie tylko na przecinkowce cholery, ale także na bakterie E. coli.

Na jakie choroby brudnych rąk nie ma szczepień?

Na choroby pasożytnicze, a także niektóre bakteryjne i wirusowe (np. WZW E) nie ma szczepionek ochronnych dostępnych w Polsce. Informacji o przebiegu i możliwych powikłaniach poszczególnych infekcji można znaleźć na naszym blogu.

Choroby brudnych rąk przykłady:

• biegunki podróżnych,
• tasiemczyca,
• glistnica,
• giardioza,
  

Jako że nie ma szczepienia, które chroniłoby przed zakażeniem, to szczególnie ważne jest stosowanie się do zasad profilaktyki chorób brudnych rąk. Jak im zapobiegać? 

Jak uniknąć choroby brudnych rąk?

Profilaktyka chorób brudnych rąk obejmuje zachowanie zasad higieny oraz ostrożność podczas spożywania posiłków – m.in.:

• uzdatnianie wody do picia (np. przegotowując lub używając środków chemicznych),
• dokładne mycie rąk przed posiłkami/po skorzystaniu z toalety,
• obróbka termiczna posiłków (szczególnie mięsa),
• mycie zębów wodą butelkową/przegotowaną,
• obieranie i płukanie owoców,
• unikanie ulicznego jedzenia.

Dodatkowo, wielu chorobom można zapobiegać dzięki szczepieniom ochronnym. Są one zalecane szczególnie podróżnym, udającym się do krajów endemicznego występowania drobnoustrojów chorobotwórczych lub w regiony o niższym standardzie higieniczno-sanitarnym.

Wszystkie niezbędne szczepienia na choroby brudnych rąk można wykonać w TropicalMed – serdecznie zapraszamy na wizytę!

FAQ - często zadawane pytania

Co to jest choroba brudnych rąk?

To zespół chorób, które rozprzestrzeniają się w słabszych warunkach higienicznych, np. wirusowe zapalenie wątroby typu A i E, dur brzuszny, cholera czy zakażenie E.coli. Drobnoustroje chorobotwórcze są wydalane przez nosiciela i można je wprowadzić do swojego organizmu m.in. brudnymi rękami lub spożywając skażoną wodę/żywność.

Jak wygląda choroba brudnych rąk?

Chorób brudnych rąk jest całe mnóstwo, więc ich objawy także mogą się różnić. Często powtarzającymi się objawami są jednak biegunka i/lub wymioty, ból brzucha czy utrata apetytu.

Jak uniknąć choroby brudnych rąk?

Higiena osobista (regularne mycie rąk, szczególnie przed posiłkami) oraz żywienia (uzdatnianie wody, mycie owoców/warzyw, obróbka termiczna żywności) jest kluczowa w profilaktyce chorób brudnych rąk. Dodatkowe zabezpieczenie w przypadku niektórych infekcji, takich jak WZW A, dur brzuszny czy polio, są szczepienia ochronne.

Co jest na brudnych rękach?

W regionach o słabszych warunkach higieniczno-sanitarnych, żywność, woda, a także różnego rodzaju powierzchnie (np. klamki, poręcze w autobusie) mogą być skażone przez drobnoustroje chorobotwórcze. Jest ich mnóstwo, począwszy od wirusów (np. poliowirusów), przez bakterie (np. pałeczki duru brzusznego), aż po pasożyty (np. glisty ludzkie).