Choroba wysokościowa | Leki 2024

Dlaczego profilaktyka i leki na chorobę wysokościową są ważne?

Mimo że wspinaczka górska daje organizmowi wiele korzyści, m.in. zwiększa wydolność i odporność oraz mocno dotlenia organy wewnętrzne, to większość populacji jest jednak przystosowana do życia na terenach nizinnych. Na dużych wysokościach panują niekorzystne warunki, takie jak niższe ciśnienie powietrza, obniżona temperatura i wilgotność powietrza oraz większa ekspozycja na promieniowanie UV.

Rozrzedzone powietrze przestaje być wystarczające dla fizjologicznych potrzeb organizmu, co może doprowadzić do choroby wysokościowej. W zależności od nasilenia oraz występujących objawów, wyróżnia się jej różne formy:

• ostrą chorobę górską (AMS)
• wysokościowy obrzęk płuc (HAPE) 
• wysokościowy obrzęk mózgu (HACE).

To stany, które stanowią bezpośrednie zagrożenie zdrowia, a nawet życia człowieka. Można im zapobiegać, stosując odpowiednie tabletki na chorobę wysokościową. Dodatkowo opracowano szereg zasad, których należy przestrzegać, planując wyprawę w góry. Najważniejszą z nich jest aklimatyzacja, czyli stopniowe zwiększanie wysokości i przyzwyczajanie się do warunków panujących w danym miejscu. Podczas dłuższych wypraw warto robić podejścia w dzień, a na nocleg schodzić niżej. Należy też pamiętać o odpowiednim przygotowaniu kondycyjnym przed decyzją o zdobywaniu szczytów, a także odpowiednim nawodnieniu i odżywieniu w trakcie wyprawy.

Więcej na ten temat można znaleźć tutaj: przygotowanie w góry. Niniejszy artykuł szczegółowo opisuje natomiast farmakologiczne metody profilaktyki, czyli leki na chorobę wysokościową.

Choroba wysokościowa leki – jak działają i jakie są rodzaje?

W niższych partiach gór mogą pojawić się łagodne objawy (opisane wyżej), które nie oznaczają konieczności ewakuacji. W takim wypadku należy wstrzymać się od dalszej wspinaczki i wysiłku oraz w razie konieczności zastosować środek przeciwbólowy (np. ibuprofen). To jedyny lek na chorobę wysokościową bez recepty (na jej początkowe objawy). Wszystkie inne opisane w niniejszym artykule są wydawane wyłącznie na wskazanie lekarza.

W wyższych partiach gór mogą pojawić się dodatkowe symptomy, m.in. zaburzenia równowagi, obrzęki obwodowe (gromadzenie się płynu) czy kołatanie serca. Wskazana jest wówczas profilaktyka farmakologiczna, a często także zmniejszenie wysokości. W zależności od tego, jakie objawy się pojawiły, trzeba zastosować odpowiedni lek na chorobę wysokościową. Jakie są dostępne opcje?

Acetazolamid choroba wysokościowa – kiedy stosować?

Acetazolamid jest chyba najczęściej zalecany w zapobieganiu chorobie wysokościowej. Skutecznie pomaga organizmowi dostosować się do zmniejszonej ilości tlenu na dużych wysokościach. Co warto o nim wiedzieć?

• Acetazolamid choroba wysokościowa: to nazwa substancji czynnej, a nie leku. Jest ona składnikiem tabletek Diuramid, które są wykorzystywane w profilaktyce AMS, a także leczeniu jaskry i padaczki czy łagodzeniu obrzęków. Aby zapobiec dolegliwościom związanym ze wspinaczką górską, zaleca się od 2 do 4 tabletek na dobę.
• Choroba wysokościowa leki zastosowanie: acetazolamid stosuje się przede wszystkim profilaktycznie, a nie leczniczo. Jego głównym zadaniem jest zapobieganie wystąpienia ostrej choroby górskiej (AMS), a w zdecydowanie mniejszym stopniu zwalczanie jej objawów.
  
• Kiedy zacząć przyjmowanie leku: acetazolamid skraca czas aklimatyzacji, więc należy go zastosować 24-48 godzin przed planowanym wejściem na znaczną wysokość. Pozwala to uniknąć AMS, jednak jeśli objawy mimo wszystko się pojawią, to należy kontynuować kurację przez kolejne 48 godzin lub dłużej, w zależności od zapotrzebowania.
• Przeciwwskazania: Diuramid w chorobie wysokościowej nie jest zalecany osobom z zaburzeniami funkcjonowania nerek i wątroby. Stosowanie preparatu jest wykluczone w ciąży i musi być zmodyfikowane w przypadku przyjmowania niektórych leków, np. obniżającymi ciśnienie krwi.
• Skutki uboczne: w przypadku krótkotrwałego przyjmowania leku mogą pojawić się m.in. zaburzenia smaku i obniżenie apetytu, wzmożone pragnienie i oddawanie moczu czy drażliwość. Dłuższe stosowanie może skutkować przejściowym zaburzeniem równowagi elektrolitowej czy wystąpieniem kwasicy metabolicznej.

Aby wykluczyć przeciwwskazania i zmaksymalizować bezpieczeństwo pacjenta, Diuramid w chorobie wysokościowej powinien być stosowany według indywidualnych zaleceń lekarza. Podobna zasada dotyczy deksametasonu i nifedypiny, które chronią przed wysokościowym obrzękiem płuc i mózgu.

Deksametazon, czyli jakie tabletki na chorobę wysokościową HACE?

W cięższych przypadkach, tj. przy silnym bólu głowy (odpornym na leki przeciwbólowe), drętwieniu ciała oraz zaburzeniach równowagi, koordynacji ruchowej i świadomości, należy niezwłocznie przerwać wspinaczkę, zejść niżej (jeśli to możliwe) i zastosować doustny deksametason (np. Pabi-Dexamethason). Tego typu tabletki na chorobę wysokościową obniżają ciśnienie śródczaszkowe i mają silne działanie przeciwzapalne. W ten sposób zapobiegają wysokościowemu obrzękowi mózgu, a także pomaga w jego zwalczaniu.

Dawkowanie ustala się indywidualnie w zależności od potrzeb konkretnego pacjenta, więc i ten lek na chorobę wysokościową jest dostępny wyłącznie na receptę i musi być stosowany według zaleceń specjalisty.

Nifedypina – jak działa lek na chorobę wysokościową HAPE?

Symptomy obrzęku płuc, tj. duszności, nagły spadek kondycji, przyspieszone tętno czy ucisk w klatce piersiowej, także są sygnałem do bezzwłocznego przerwania wspinaczki. Poszkodowanego należy ułożyć na półsiedząco i w miarę możliwości zejść niżej. Leki na chorobę wysokościową z nifedypiną rozszerzają naczynia krwionośne i obniżają ciśnienie, co może pomóc w pozbyciu się dokuczliwych objawów HAPE.

Preparaty z nifedypiną są dostępne wyłącznie na receptę. Ze względu na słabą dostępność tego typu środków polskim rynku farmaceutycznym, warto skonsultować się z lekarzem, który być może zaproponuje jakąś alternatywę.

Co jeszcze powinna zawierać apteczka w góry?

Wyprawa w góry może być naprawdę niezapomnianą przygodą, jednak dla bezpieczeństwa należy odpowiednio się przygotować. Chodzi tu nie tylko o zaplanowanie optymalnej trasy, odpowiednie ubranie się i spakowanie niezbędnych rzeczy (m.in. prowiantu). Bardzo ważne w profilaktyce są leki na chorobę wysokościową – powinny one bezwzględnie znaleźć się w bagażu. Równie ważne środki na inne dolegliwości zagrażające w górach. Są to:

• krem z filtrem UV – rozrzedzone powietrze łatwiej przepuszcza promieniowanie UV, co grozi poparzeniami;
• środki do uzdatniania wody – odpowiednie nawodnienie jest niezbędne w górach, a w wodzie mogą
• elektrolity – wzmożony wysiłek fizyczny i ekspozycja na trudne warunki sprawia, że występuje ryzyko odwodnienia;
• kremy i maści na odmrożenia – temperatury w górach bywają naprawdę ekstremalne i nietrudno o odmrożenie;
• bandaże, gaza i plastry – przydadzą się w razie urazu; odpowiednie opatrzenie rany jest niezbędne w profilaktyce tężca (sprawdź szczepienie przypominające na tężec).

Spakowanie najpotrzebniejszych rzeczy oraz zadbanie o kondycję fizyczną i racjonalna ocena własnych możliwości są ważne dla bezpieczeństwa uczestników wyprawy. Konsultacja lekarska przed wyprawą jest niezbędna – pozwala uzyskać indywidualne zalecenia i listę lekarstw mogących przydać się podczas wspinaczki.

FAQ - często zadawane pytania

Co na chorobę wysokościowa?

Najpowszechniej stosowany lek na chorobę wysokościową to acetazolamid, substancja o działaniu profilaktycznym i leczniczym (w pewnym stopniu) zawarta w preparacie o nazwie Diuramid. Na wysokościowy obrzęk mózgu stosuje się leki mające w składzie deksametazon, natomiast na dolegliwości oddechowe związane z nadmierną wysokością – środki z nifedypiną.

Od jakiej wysokości zaczyna się choroba wysokościowa?

Za punkt możliwego wystąpienia choroby wysokościowej uważa się 2500 m n.p.m., ale niektórzy (np. mieszkający na co dzień w okolicach morza) mogą odczuwać jej pierwsze objawy nawet na niższych wysokościach, jeśli zmiana jest gwałtowna.

Jak sprawdzić czy ma się chorobę wysokościową?

O chorobie wysokościowej świadczy wystąpienie objawów takich jak ból i zawroty głowy, nudności i wymioty, nadmierne zmęczenie, problemy ze snem czy duszności. Bagatelizowanie tych symptomów prowadzi do ich nasilenia, a z czasem do wystąpienia HACE (wysokościowego obrzęku mózgu) lub HAPE (wysokościowego obrzęku płuc).

Jak uniknąć choroby wysokościowej?

Przygotowanie kondycyjne, aklimatyzacja (tj. stopniowa wspinaczka) oraz profilaktyczne przyjmowanie acetazolamidu przed większymi podejściami może zapobiec wystąpieniu objawów choroby wysokościowej. Jeśli mimo wszystko pierwsze symptomy się pojawią, trzeba zmniejszyć tempo wspinaczki, a najlepiej – zejść niżej i poczekać na ustąpienie dolegliwości. W przeciwnym razie może dojść do wysokościowego obrzęku mózgu lub płuc.