Choroba wysokościowa profilaktyka – jakie są zasady?

Choroba wysokościowa profilaktyka – jak zadbać o zdrowie w górach?

Ze względu na surowe warunki występujące w górach, alpinistom grozi choroba wysokościowa. Tak naprawdę jest to zbiorcza nazwa do szeregu dolegliwości:

• AMS (Acute Mountain Sickness) – ostrej choroby wysokościowej, mogącej wystąpić już po przekroczeniu 2500 m n.p.m.;
• HAPE (High Altitude Pulmonary Edema) – wysokościowego obrzęku płuc, dla którego charakterystyczne są problemy z oddychaniem w górach;
• HACE (High altitude Cerebral Edema) – wysokościowego obrzęku mózgu, który objawia się m.in. uporczywym bólem głowy oraz zaburzeniami świadomości i równowagi.

Symptomy typowe dla AMS, takie jak ból i zawroty głowy, zmęczenie, nudności, duszności i zaburzenia snu, mogą dotknąć osoby, która na co dzień mieszka w okolicach 0 m n.p.m., a następnie w krótkim czasie znajdzie się na 1300 m n.p.m. Ryzyko HAPE i HACE pojawia się zazwyczaj po przekroczeniu 3500 m n.p.m. Wszystkie trzy choroby objawiają się w ciągu 24 godzin przebywania na danej wysokości.

Szczegółów dotyczących przebiegu AMS, HAPE i HACE można szukać we wpisie: choroba wysokościowa kompendium wiedzy.

Zdecydowana większość przypadków AMS, HAPE i HACE wynika z błędów związanych z profilaktyką. Warto więc wiedzieć, jak uniknąć choroby wysokościowej. Kluczową rolę w tej kwestii odgrywa tzw. prewencja pierwotna, czyli przygotowanie kondycyjne, stopniowe zdobywanie szczytu (aklimatyzacja w górach) oraz odpowiednie nawodnienie i odżywienie. 

Przed poważniejszymi wyprawami zaleca się wizytę u lekarza medycyny wysokogórskiej, który na podstawie wiedzy o planowanej trasie i stanie zdrowia pacjenta podpowie, jak zapobiec chorobie wysokościowej. Tylko u specjalisty można otrzymać receptę na leki zapobiegające chorobie wysokościowej.

Osoby cierpiące na przewlekłe schorzenia układu oddechowego (np. bezdech, astma) czy krążenia (np. arytmia, nadciśnienie), a także seniorzy 65+ to reprezentanci tzw. grupy ryzyka. Wyprawa w góry jest dla nich szczególnie ryzykowna, a przygotowanie powinno być dużo staranniejsze.

Jak uniknąć choroby wysokościowej w 3 krokach?

Aby w pełni cieszyć się urokami gór, należy odpowiednio się przygotować. Zwiększa to bezpieczeństwo i komfort wędrówki, a co za tym idzie – przekłada się na wrażenia z podróży. Chcąc uchronić się przed zespołem schorzeń, jakim jest choroba wysokościowa profilaktyka powinna obejmować trzy elementy:

1. Choroba wysokościowa jak się przygotować kondycyjnie przed przed wyprawą?

Polega na regularnym wzmacnianiu i zwiększaniu elastyczności mięśni i stawów za pomocą ćwiczeń. Ważne jest dopasowanie ich długości i intensywności do indywidualnych predyspozycji. Przeforsowanie się może skutkować kontuzją, która wykluczy treningi i przyniesie efekt odwrotny do zamierzonego.

Przygotowanie kondycyjne w góry powinno uwzględniać nie tylko stopniowe zwiększanie wydolności i siły organizmu, ale także czas na regenerację. Masaże i ćwiczenia rozciągające są więc ważnym elementem, który powinien towarzyszyć każdemu treningowi.

Pływanie, aerobik, zumba, skakanie na trampolinie czy bieganie to aktywności poprawiające wydolność krążeniowo-oddechową, która ma duże znaczenie w profilaktyce choroby wysokościowej – pomaga m.in. na problemy z oddychaniem w górach. Aby uniknąć kontuzji podczas wyprawy, warto też wzmacniać mięśnie nóg i pleców (np. na siłowni) oraz wykonywać ćwiczenia na stabilizację i równowagę.

2. Na czym polega aklimatyzacja w górach?

Aklimatyzacja, czyli stopniowe zdobywanie szczytu, pozwala przyzwyczaić się do nowych warunków. Chorobę wysokościową wywołuje m.in. niedotlenienie spowodowane znacznym obniżeniem zawartości tlenu we wdychanym powietrzu. Dając organizmowi czas na uruchomienie mechanizmów fizjologicznych (np. produkcję HIF – czynnika indukowanego hipoksją), można bez szwanku przystosować się do zmiany wysokości. Aklimatyzacja w górach jest zalecana już powyżej 2500 m n.p.m. – w przeciwnym razie mogą pojawiać się bowiem nieprzyjemne objawy. 

Bez względu na wysokość nad poziomem morza, jeśli przewyższenie między jedną a drugą bazą jest znaczne, przekraczające zalecane 300-500 m, zaleca się taktykę jojo, czyli dotarcie do kolejnego punktu, po czym zejście niżej na nocleg. Odpowiednia aklimatyzacja w górach to połowa sukcesu bezpiecznej i udanej wyprawy.

3. Jak zadbać o odpowiednie nawodnienie i podaż energii na każdym etapie wędrówki?

Podczas wysiłku fizycznego organizm wypaca wodę i traci cenne substancje (m.in. elektrolity), dlatego bardzo ważne jest regularne uzupełnianie płynów – nawet jeśli nie czuje się pragnienia. Alkohol i słodzone napoje podczas wyprawy to naprawdę bardzo zły pomysł, z którego najlepiej zrezygnować.

Wzmożona aktywność wymaga podaży białka, które jest niezbędne m.in. do regeneracji tkanek. Należy więc planować regularne posiłki i przekąski, aby utrzymać poziom energii na stałym, wysokim poziomie. Pełnowartościowe produkty i odpowiednie nawodnienie zwiększają możliwości organizmu, co pomaga na chorobę wysokościową.

W wysokich górach ważna jest nie tylko wiedza o tym, jak zapobiec chorobie wysokościowej, ale także jak postępować, kiedy już do niej dojdzie. Prawidłowe rozpoznanie objawów i natychmiastowa reakcja, uzależniona od wariantu (AMS, HAPE lub HACE), minimalizuje ryzyko powikłań pochorobowych, a nawet zgonu w górach.

Jak radzić sobie z chorobą wysokościową, gdy już się pojawi?

Jeśli mimo wszystko nie udało się zapobiec chorobie wysokościowej i obserwuje się niepokojące objawy, takie jak uporczywy ból głowy, nudności czy problemy z oddychaniem w górach, należy bezwzględnie zaprzestać wspinaczki. W zależności od rodzaju i nasilenia objawów, należy podjąć dodatkowe środki zaradcze. Co pomaga na chorobę wysokościową w różnych wariantach?

W cięższych przypadkach AMS oraz przy HAPE i HACE konieczne jest obniżenie wysokości (najlepiej o 500-1000 m) oraz podanie odpowiednich leków na chorobę wysokościową. W odnośniku można znaleźć więcej informacji o działaniu poszczególnych preparatów. Należy pamiętać, żeby przyjmować je zgodnie z zaleceniami lekarza, który wypisał receptę. 

Choroba wysokościowa jak się przygotować w TropicalMed?

W zapobieganiu AMS, HAPE i HACE, określanych zbiorczo jako choroba wysokościowa profilaktyka obejmuje odpowiednie przygotowanie do wyprawy w góry i zachowanie zasad bezpieczeństwa podczas wędrówki. Dostępne leki pozwalają łagodzić groźne objawy i zyskać czas na udzielenie pomocy poszkodowanemu.

Zdrowie i komfort powinny być stawiane wyżej, niż bezwzględna chęć zdobycia szczytu. Tylko w taki sposób można cieszyć się niezapomnianą wyprawą w góry. Serdecznie zapraszamy do TropicalMed po zalecenia profilaktyczne i niezbędne recepty!

FAQ - często zadawane pytania

Jak walczyć z chorobą wysokościową?

W przypadku wystąpienia objawów choroby wysokościowej, trzeba zrezygnować z dalszego wchodzenia, a w cięższych przypadkach – zejść niżej. Poza tym niezbędny jest odpoczynek, a czasami podanie tlenu czy zastosowanie urządzenia hiperbarycznego. Leki o działaniu profilaktycznym i zaradczym także są przydatne.

Jak zapobiegać chorobie wysokościowej?

Aby zminimalizować ryzyko wystąpienia choroby wysokościowej, minimum 4 tygodnie przed wspinaczką należy postawić na trening zwiększający wydolność organizmu i wzmacniający mięśnie nóg i pleców. Na miejscu trzeba pamiętać o aklimatyzacji, czyli stopniowym zdobywaniu szczytu oraz odpowiednim nawodnieniu i wyżywieniu.

Od jakiej wysokości zaczyna się choroba wysokościowa?

Za granicę uważa się wysokość powyżej 2500 m n.p.m., chociaż osoby mieszkające w okolicach poziomu morza mogą zacząć czuć się źle już po gwałtownym znalezieniu się na 1300 m n.p.m.

Jakie leki na chorobę wysokościową?

Acetazolamid, nifedypina i deksametazon to substancje wykorzystywane w profilaktyce i zwalczaniu poszczególnych wariantów choroby wysokościowej (AMS, HAPE czy HACE).