Wycieczka do lasu – jak się do niej przygotować?

Wyprawa na łono natury – jak przygotować się do lasu?

Wycieczka do lasu to świetna okazja do wyciszenia się i spędzenia wolnego czasu pośród przyrody z dala od miejskiego zgiełku. Lasy są w pewnym sensie chlubą Polski – stanowią ok. 30% terytorium kraju, dzięki czemu plasuje się w czołówce europejskiej, jeśli chodzi o zalesioną powierzchnię. Większość lasów jest państwowych, dostępnych dla każdego zainteresowanego.

Mimo wszystko, planując wyjście do lasu trzeba być świadomym zagrożeń i zasad panujących w tym środowisku. Jak przygotować się do lasu?

Na początek trzeba wziąć pod uwagę sposób dostania się na miejsce, a jeśli podróż odbywa się samochodem, znaleźć parking. Warto też uprzednio zaplanować trasę korzystając z mapy, aby oszacować czas wycieczki. Dobrze również sprawdzić prognozę pogody, atrakcje turystyczne, a także ewentualne obowiązujące zakazy wstępu.

Lista rzeczy: co zabrać na wycieczkę do lasu? 

Przygotowując się do wyjścia do lasu warto sporządzić listę rzeczy, które mogą być nie tylko przydatne, ale wręcz konieczne, aby uniknąć potencjalnych zagrożeń i odbyć bezpieczną, przyjemną wyprawę. Poniżej znajduje się gotowy wykaz, który jest cenną wskazówką na temat tego, co trzeba wziąć na wycieczkę do lasu:

• odpowiedni ubiór, w zależności od pory roku: buty za kostkę, nakrycie głowy, odzież termoaktywną, kurtkę;
• wodę do picia;
• jedzenie (kanapki, batoniki, owoce);
• telefon z naładowaną baterią oraz powerbank;
• mapę papierowa lub w telefonie (działająca offline);
• repelenty odstraszające owady i kleszcze w lesie;
• krem z filtrem;
• apteczkę;
• kompas;
• latarkę;
• dokumenty;
• worek na odpady (by nie zostawiać po sobie śmieci).

Dobrze też zapisać numer telefonu odpowiedniego nadleśnictwa oraz pamiętać o numerach alarmowych.

Aby wiedzieć, jak przygotować się do lasu, warto szczegółowo zapoznać się z naszym poradnikiem, w którym omawiamy najważniejsze kwestie dotyczące planowania wyjścia: jak ubrać się na spacer do lasu, a jak na dłuższą wyprawę, z jakimi zagrożeniami można się zetknąć (m.in. jak zabezpieczyć się przed kleszczami w lesie), o czym trzeba pamiętać, a czego lepiej unikać. 

W co się ubrać do lasu?

Odpowiedni ubiór to fundamentalna kwestia, aby uchronić się przed nieprzewidzianymi sytuacjami i możliwymi zagrożeniami podczas pobytu w lesie. Dobór stroju będzie różnił się m.in. w zależności od pory roku i pogody, a także od planowanej trasy.

W co się ubrać do lasu w lecie? 

W okresie wiosennym, letnim i jesiennym, kiedy zainteresowanie wycieczkami do lasu jest największe, dobrze wybrać jednobarwne ubranie w jasnych kolorach. To pozwoli na szybsze szybsze zidentyfikowanie w przypadku zgubienia się w lesie np. dziecka. Pozwalają one też na zauważenie kleszczy wędrujących po ciele, o które nietrudno w lesie. Mitem jest, że jasne odcienie ubrań człowieka przyciągają kleszcze. Te pajęczaki są ślepe, wobec czego kolory nie mają dla nich żadnego znaczenia. Kleszcze w lesie używają zmysłu węchu, dzięki któremu wyczuwają swoją ofiarę. 

Wybierając się do lasu, warto zakryć wszelkie możliwe części ciała, tak aby odsłaniać jak najmniej skóry. Najlepiej wybrać długie spodnie, bluzkę z długim rękawem i pamiętać o nakryciu głowy. W porze wakacyjnej nierzadko może być to uciążliwe – wówczas, wybierając krótki rękaw i krótkie nogawki, należy pamiętać o dokładnym stosowaniu repelentów odstraszających.

Jeżeli wycieczka do lasu odbywa się w wakacyjne dni, warto pamiętać, że pośród drzew temperatura będzie nieco niższa niż na otwartej przestrzeni. Mimo to, dociera tam słońce, zatem nie wolno zapomnieć o nakryciu głowy i zastosowaniu odpowiednich kremów z filtrem. 

Koszulka z krótkim rękawem i krótkie spodenki będą dobrym rozwiązaniem, jeśli uczestnik wycieczki będzie pamiętał o regularnym stosowaniu środków odstraszających owady i repelentów na kleszcze w lesie. Mimo to, zalecane jest założenie dłuższych spodni, a do plecaka spakowanie bluzy lub lekkiej kurtki.

Co trzeba wziąć na wycieczkę do lasu zimą?

Strój na zimowe dni musi być ciepły, wygodny i odporny na wiatr oraz opady. Wskazówki na temat tego, jakie kurtki do lasu, buty czy spodnie o tej porze roku wybrać, znajdują się poniżej. Zimą szczególnie trzeba pamiętać o ciepłej czapce i rękawiczkach. Przyda się również ogrzewacz do rąk.

Jakie obuwie do lasu?

Kluczową kwestią jest obuwie. Bez względu na porę roku, musi ono zapewniać stabilizację, gdyż w tym środowisku nietrudno o potknięcie o wystające konary drzew czy gałęzie. Dlatego też latem lepiej zrezygnować z sandałów. A zatem jakie obuwie do lasu wybrać?

Najlepszą opcją będą wygodne buty sięgające za kostkę i na grubej podeszwie. W ten sposób stabilnie utrzymają nogę i uchronią przed kontuzjami stawu skokowego oraz otarciami. Dodatkowo zabezpieczą przed ewentualnym ukąszeniem przez żmije, które można spotkać w polskich lasach. Warto wiedzieć, że w zdecydowanej większości przypadków gady atakują właśnie okolice kostki, toteż odpowiednio wysokie buty stanowią skuteczną ochronę. Zimą dobrze wybrać obuwie z ocieploną wewnętrzną stroną. 

Jakie spodnie do lasu?

Dobór spodni również powinien być odpowiednio przemyślany. Najlepiej postawić na nieprzemakalne (np. softshellowe) spodnie, które ochronią nie tylko przed wilgocią, lecz również przed igiełkami czy kolcami, którymi można się poranić, przemierzając bardziej zarośnięte obszary. 

Odpowiednim rozwiązaniem są spodnie zakończone ściągaczami. Utrudnia to potencjalną wędrówkę kleszczy po ciele.

Alternatywną opcją są spodnie z odpinanymi nogawkami. To rozwiązanie pozwala na szybką zmianę długości ubrania, kiedy temperatura powietrza wzrasta. Stosując to rozwiązanie trzeba jednak pamiętać o zagrożeniu, jakie stanowią kleszcze w lesie. Pajęczaki mogą wbić się w odsłoniętą skórę, stąd nie wolno zapomnieć o odpowiednich repelentach przeciw nim.

Jakie spodnie do lasu zimą? Aby zabezpieczyć się przed zmarznięciem, warto postawić na ciepły strój lub – jeszcze lepiej – na bieliznę termoaktywną, na którą można założyć zwykłe, wygodne spodnie. 

Jakie kurtki do lasu?

Okrycie wierzchnie powinno stanowić nieodłączny element ubioru, gdy wycieczka do lasu ma odbyć się w niepewną, deszczową pogodę, jesienią albo zimą. 

Jakie kurtki do lasu wybrać w wietrzny dzień? Dobrym rozwiązaniem będą kurtki softshellowe – lekkie i wytrzymałe na podmuchy wiatru, a także odznaczające się oddychalnością. Ten rodzaj okrycia sprawdzi się również jesienią, pod warunkiem uzupełnienia ubioru o bieliznę termoaktywną. 

Innym rodzajem kurtek wyposażonych w oddychającą membranę są hardshell, które zdadzą egzamin w przypadku intensywnych opadów deszczu, a nawet mokrego śniegu. Natomiast w mroźną pogodę warto postawić na kurtki puchowe z najlepiej naturalnym wypełnieniem – gęsim lub kaczym. Dzięki niemu można liczyć na świetną termoizolację; trzeba jednak pamiętać, że ten rodzaj odzienia nie sprawdzi się w czasie obfitych opadów.

Jakie kurtki do lasu, jeśli chodzi o rozmiar? Przy wyborze okrycia wierzchniego należy zwrócić uwagę, aby kurtka była w miarę swobodna: nie krępowała ruchów, ale też aby nie była zbyt luźna. Warto wybrać dłuższą kurtkę, która osłoni spodnie przed przemoknięciem.

Jak wydostać się z lasu w razie utraty orientacji?

Wycieczka do lasu powinna być starannie zaplanowana pod względem trasy, by zminimalizować ryzyko zgubienia się. Posiadanie mapy to podstawa, szczególnie w nieznanym terenie – nawet przy krótkim spacerze. 

Aby bezpiecznie spędzić czas w lesie, należy poruszać się tylko wyznaczonymi do tego szlakami. Nie wolno wjeżdżać na teren lasu samochodem, quadem ani motocyklem. Pojazdy należy zostawić na wyznaczonym parkingu w taki sposób, by nie zastawiać wjazdu na drogi leśne, przeznaczonego m.in. dla pracowników nadleśnictwa.

Jak wydostać się z lasu, jeśli jednak zdarzy się sytuacja utraty orientacji? Przede wszystkim nie należy wpadać w panikę, lecz poznać wskazówki i techniki radzenia sobie w takim wypadku. Na początku warto zapamiętać, że las podzielony jest geometrycznie na sektory (najczęściej prostokąty), czyli oddziały leśne. Każdy z nich ma swój numer, który umieszczony jest na słupkach. Słupki z kolei znajdują się w południowo-zachodnich rogach sektorów. Jak je znaleźć? 

W razie zgubienia się należy spokojnie podążać w jednym kierunku, by ostatecznie natrafić na linię oddziałową. Wyznacza ją bezdrzewny pas lub droga. Idąc wzdłuż linii wycieczkowicz w końcu natrafi na ów charakterystyczny punkt. Wystarczy znaleźć go na mapie, co pozwoli skojarzyć aktualną lokalizację. W skrajnej sytuacji można także skontaktować się z nadleśnictwem lub wybrać numer alarmowy i podać numer słupka. To pozwoli na szybkie zlokalizowanie turysty i skuteczną pomoc dotyczącą tego, jak wydostać się z lasu.

Z linią oddziałową często pokrywają się również linie energetyczne lub gazociągi. Znalezienie ich może być łatwiejsze. Gdy się to uda, wówczas należy postępować jak opisano wyżej. Niezbędna może okazać się również aplikacja z mapą, która nie wymaga dostępu do Internetu. Po udostępnieniu lokalizacji, smartfon powinien bez problemu określić aktualną lokalizację i pomóc znaleźć wyjście. Do plecaka warto spakować również kompas oraz latarkę. 

Kiedy nie można wchodzić do lasu?

Przed wyruszeniem na wycieczkę warto sprawdzić, czy na wybranym terenie nie obowiązuje okresowy zakaz wstępu nałożony przez nadleśniczego. Kiedy nie można wchodzić do lasu? 

Zakaz wprowadzany zostaje, jeżeli istnieje ryzyko zagrożenia pożarowego. Do lasu nie wolno wchodzić również po przebytych tam burzach czy huraganach, ponieważ czynniki atmosferyczne mogły nadłamać drzewa, co wówczas stanowi realne zagrożenie dla ludzi. Wycieczka do lasu nie uda się także wtedy, kiedy na jego terenie prowadzone są prace gospodarcze związane z ochroną środowiska czy pozyskaniem drewna.

Informacji o tym, kiedy nie można wchodzić do lasu, warto szukać na stronie zakazywstepu.bdl.lasy.gov.pl

Dlaczego apteczka jest tak ważna i co powinno się w niej znaleźć?

Apteczka pierwszej pomocy to podstawowe wyposażenia każdego wycieczkowicza, szczególnie jeśli wybiera się on na dłuższą wyprawę. Człowiek nie jest w stanie przewidzieć, co spotka go na trasie, toteż powinien być przygotowany na różne scenariusze. W lesie nietrudno o potknięcie, otarcie o gałęzie czy ukąszenie przez owady. W odpowiednio wyposażonej apteczce powinny się znaleźć: 

• plastry na otarcia, 
• płyn do dezynfekcji, 
• pęseta (m.in. do wyciągania kleszczy),
• repelenty,
• środki zmniejszające reakcje alergiczną (np. kremy) lub ampułka z adrenaliną (jeśli u wycieczkowiczów występuje uczulenie na owady),
• krem z filtrem,
• leki przeciwbólowe.

Więcej o tym, co zabrać na wycieczkę do lasu w apteczce, można znaleźć we wpisie: apteczka podróżna.

Jak chronić się przed owadami i pasożytami w lesie?

Las to naturalne środowisko występowania licznych owadów, pajęczaków czy gadów. Wiele z nich może być dla wycieczkowiczów nie tylko uciążliwych, ale także niebezpiecznych.

Owady żądlące: osy, pszczoły, trzmiele

Owady, takie jak pszczoły, osy czy trzmiele, powodują ból wskutek użądlenia. Dla uczulonych jest to śmiertelne niebezpieczeństwo. Co trzeba wziąć na wycieczkę do lasu, aby być przygotowanym na taką sytuację? Do plecaka warto spakować dostępne tabletki lub kremy zmniejszające reakcję alergiczną oraz wapno. W przypadku osób silnie uczulonych na jad owadów, trzeba mieć ze sobą ampułkę z adrenaliną.

Meszki i komary

Innymi uciążliwymi owadami, które można spotkać w lesie, są meszki i komary. W Polsce nie przenoszą one groźnych chorób, lecz ich ugryzienie powoduje nieprzyjemny świąd i pieczenie. Wybierając się do lasu, bezsprzecznie należy wyposażyć się w odpowiednie repelenty. 

Latające kleszcze w lesie

W polskich lasach licznie występują owady, jakimi są strzyżaki. Potocznie określa się je jako latające kleszcze w lesie, co może powodować mylne interpretacje. Strzyżaki nie są pajęczakami (jak kleszcze), lecz owadami. Co więcej, nie powodują boreliozy czy kleszczowego zapalenia mózgu. Mogą być jednak dość uciążliwe.

Strzyżaki można odróżnić po tym, że jest są nieco większe i mają skrzydła. Nie są tak precyzyjne jak kleszcze – najczęściej spadają z drzew lub krzewów na oślep. Latające kleszcze w lesie mogą być przyczyną uciążliwego świądu, a nawet reakcji alergicznej. Odstrasza je użycie odpowiednich repelentów zgodnie ze wskazaniami producenta.

Tasiemce

To pasożyt wywołujący infekcję jelitową, które przedostają się do organizmu człowieka drogą fekalno-oralną. Oznacza to, że dzikie zwierzęta (np. lisy) wydalają jego jaja i infekują w ten sposób leśne owoce, wodę, a także różne powierzchnie. Spożycie skażonej wody/żywności lub przeniesienie jaj pasożyta do ust brudnymi rękami może mieć poważne konsekwencje. Jakie dokładnie, o tym we wpisie: tasiemce u człowieka. Aby uniknąć infekcji, należy przestrzegać zasad higieny osobistej i żywienia.

Co odstrasza kleszcze w lesie?

Kleszcze wzbudzają najwięcej obaw wśród wycieczkowiczów. I słusznie, gdyż – choć są niewielkich rozmiarów – mogą być bardzo niebezpieczne dla zdrowia i życia człowieka. Ich ukąszenie może powodować boreliozę lub kleszczowe zapalenie mózgu.

Tym, co odstrasza kleszcze w lesie, są dobre repelenty. Środki te zakłócają pracę neuronów i receptorów na czułkach kleszczy, powodując dezorientację u pajęczaków i ochronę dla człowieka. Osoby zastanawiające się, co odstrasza kleszcze w lesie, powinny zaglądnąć na nasz blog. Sprawdź: ranking repelentów.

Gdzie i do kiedy są kleszcze w lesie?

Kleszcze stanowią niebezpieczeństwo w ciągu niemal całego roku. Ich największą aktywność obserwuje się jesienią. Choć zimą zapadają w letarg, to wystarczy, że temperatura wzrośnie do ok. 7 stopni Celsjusza, aby ich hibernacja została przerwana.

Do kiedy są kleszcze w lesie, jeśli warunki atmosferyczne nie sprzyjają ich przetrwaniu? Okazuje się, że pajęczaki te są bardzo odporne na suszę, nawet długotrwałą. Kiedy są głodne, mogą przeżyć nawet 800 dni w stanie odrętwienia. O tym, gdzie najczęściej można spotkać kleszcze w lesie, można dowiedzieć się, czytając nasz artykuł: mapa występowania kleszczy w Polsce. 

Jakie niebezpieczeństwo dla ludzi i zwierząt niosą kleszcze?

Jak już wspomniano, kleszcze w lesie przenoszą boreliozę i kleszczowe zapalenie mózgu, lecz nie tylko. Posiadacze zwierząt domowych, szczególnie psów, powinni wiedzieć, że zarażone pajęczaki mogą powodować groźne choroby u ich pupili, m.in. babeszjozę czy bartonelozę. 

Dla człowieka szczególnie niebezpieczne jest kleszczowe zapalenie mózgu (KZM), do którego dochodzi poprzez ukłucie przez zakażonego kleszcza. Choroba może ustąpić samoistnie w okresie tygodnia lub dwóch, jednak w niektórych przypadkach dochodzi do rozwinięcia drugiej fazy KZM ze sztywnością karku, zaburzeniami świadomości, porażeniem nerwów czaszkowych, kończyn górnych oraz dolnych. W skrajnych przypadkach może dojść do porażenia mięśni oddechowych, a nawet do zgonu. 

To, jak uchronić się przed kleszczami w lesie i powodowanym przez nie kleszczowym zapaleniem mózgu, jest o tyle ważne, że na tę chorobę nie ma specyficznego leczenia. Chorym podaje się jedynie środki łagodzące objawy, tj. zbijające gorączkę czy łagodzące ból.

Aby wycieczka do lasu nie miała przykrych konsekwencji w postaci choroby, należy się do niej odpowiednio przygotować. Kleszcze w lesie nie zawsze zostają zauważone oraz wyciągnięte ze skóry na czas. Najskuteczniejszą metodą zabezpieczającą przed zagrożeniem dla zdrowia, jakie niosą te pajęczaki, jest szczepienie na KZM.

Immunizację przeciwko chorobie można otrzymać w ośrodkach TropicalMed. Pełne szczepienie zapewnia ok. 3-letnią ochronę przed zarażeniem, które może powodować nieodwracalne szkody w organizmie. Kolejne dawki przypominające przyjmuje się już co 5 lat.

Czy zakażenie wścieklizną w lesie jest możliwe?

Chociaż w Polsce przeprowadza się cykliczną immunizację dziko żyjących zwierząt, to nie ma stuprocentowej pewności, że każde z nich zjadło szczepionkę, która została rozrzucona przez nadleśnictwo. W przypadku zetknięcia się z np. z nietoperzem czy lisem, które zdają się nie odczuwać lęku przed człowiekiem i zachowują się nietypowo (np. nietoperze są aktywne w dzień i nie latają), należy jak najszybciej się oddalić. 

Osoby, które dużo czasu spędzają w lesie, powinny rozważyć profilaktyczne (przedekspozycyjne) szczepienie na wściekliznę. 

Warto pamiętać o tym, co zabrać na wycieczkę do lasu (m.in. apteczkę) i jak postępować, by uniknąć boreliozy, kleszczowego zapalenia mózgu i wścieklizny. Dzięki temu spędzony czas będzie mile wspominany i pozbawiony nieprzyjemnych doświadczeń.