Jakie szczepienia dla dorosłych są obowiązkowe i zalecane?

Dlaczego szczepienia dla dorosłych są ważne?

Immunizacja to coś, z czym zdecydowana większość społeczeństwa skończyła na dobre po odbyciu serii szczepień obowiązkowych w dzieciństwie. To błąd! Warto chronić nie tylko swoje pociechy, ale i siebie samych. Zalecane szczepienia dla dorosłych są ważne z wielu różnych powodów – jakich?

Po pierwsze, kalendarz szczepień kiedyś i dziś wygląda inaczej, bo wytyczne dotyczące obowiązkowej i zalecanej immunizacji są modyfikowane co roku przez Główny Inspektorat Sanitarny. Zmiany są wprowadzane na podstawie pojawiających się na rynku szczepionek, bieżącej sytuacji epidemiologicznej oraz postępującej wiedzy medycznej. Zalecane i obowiązkowe szczepienia w Polsce w latach 80. są inne niż obecnie – preparaty ochronne albo nie istniały, albo nie były refundowane. Ponadto, zasady stosowania poszczególnych szczepionek (np. liczba dawek do przyjęcia) także mogły ulec zmianie. To, jakie szczepienia dla dorosłych warto wykonać, by uzupełnić braki, dobrze obrazuje poniższa grafika.

Po drugie, odporność nabyta podczas immunizacji nie jest wieczna – niekiedy potrzebne są szczepienia przypominające dla dorosłych. Jest tak m.in. w przypadku uodpornienia na błonicę, tężec i krztusiec. Aby zachować ciągłość ochrony, należy pamiętać o przyjmowaniu pojedynczej dawki (tzw. boostera) co 10 lat.

Po trzecie, organizm człowieka z wiekiem coraz gorzej radzi sobie ze zwalczaniem różnego rodzaju infekcji. Szczepienia zalecane dla dorosłych wzmacniają układ odpornościowy i pozwalają cieszyć się dobrym zdrowiem. Wiele chorób (m.in. ospa wietrzna czy odra) ma cięższy przebieg u dorosłych niż u dzieci. Ponadto, dorośli częściej cierpią na choroby przewlekłe i są poddawani dość inwazyjnym zabiegom (np. dializie), co sprawia, że znajdują się oni w grupie podwyższonego ryzyka infekcji.

Po czwarte: jeśli mowa o zdrowiu, warto też pomyśleć nie tylko o sobie, ale i o swoim otoczeniu. Tzw. strategia kokonowa polega na zaszczepieniu się w celu ochrony najbliższych – szczególnie podatnych na infekcję (np. seniorów, dzieci) lub niemogących zaszczepić się samodzielnie (np. przez przeciwwskazania).

Po piąte (i ostatnie), wykonywanie codziennych czynności, związanych pracą lub hobby, niesie ryzyko chorób zakaźnych. O tym, jakie szczepienie dla dorosłych może być przydatne, decyduje m.in. wykonywany zawód czy aktywności podejmowane w wolnym czasie. Przykładowo, weterynarze mają częstszy kontakt ze zwierzętami, które mogą ugryźć i zarazić wścieklizną. Z kolei wędkarze spędzający więcej czasu wśród zieleni, są narażeni na ukąszenia kleszczy, które przenoszą KZM. To osoby będące w tzw. grupie ryzyka.

W niniejszym artykule skupimy się na wymaganej i zalecanej immunizacji, zatem jak wyglądają obowiązkowe szczepienia dla dorosłych?

W jakich przypadkach szczepienie dla dorosłych jest darmowe?

W zdecydowanej większości przypadków zalecane szczepienia dla dorosłych są pełnopłatne, chociaż zdarzają się wyjątki. Na COVID-19 każdy może uodpornić się za darmo, natomiast na grypę – wyłącznie seniorzy i kobiety w ciąży. Osoby, które nie kwalifikują się na darmowe szczepienie dla dorosłych, mogą wygodnie i bez kolejek uodpornić w TropicalMed. Sprawdź szczegóły o chorobie i profilaktyce w: szczepienia na grypę.

Chociaż PSO (Program Szczepień Ochronnych) zawiera się w przedziale wiekowym 0-19 lat, to w niektórych sytuacjach wykonuje się obowiązkowe, a więc bezpłatne szczepienia dla dorosłych. Jakich dokładnie?

Szczepienia WZW B dla dorosłych

Jak wspomniano wcześniej, obowiązkowe szczepienia w Polsce w latach 80. różnią się od tych stosowanych obecnie. Sztandarowym przykładem jest immunizacja na wirusowe zapalenie wątroby typu B, którą wprowadzono w latach 90., a dokładniej od 1994-96 roku (w zależności od województwa).

WZW typu B przenosi się z człowieka na człowieka drogą wertykalną (z chorej matki na płód), płciową i przez zainfekowaną krew. Trzydawkowa szczepionka uodparniająca dla dorosłych jest więc zalecana:

• kobietom planującym ciążę – aby zapobiec zakażeniu noworodka;
• przed operacją – podczas zabiegów chirurgicznych ryzyko zakażenia wzrasta;
• wykonującym określone zawody – w których ryzyko przerwania ciągłości tkanek (zranienia się) i wniknięcia wirusa HBV jest większe (np. wojskowi);
• homoseksualnym mężczyznom – ze względu na brak obaw przed niechcianą ciążą, w grupie tej dużo rzadziej stosuje się środki ochrony podczas stosunków.

Szczepienia WZW B dla dorosłych są obowiązkowe dla studentów uczelni medycznych, personelu medycznego oraz nosicieli wirusa zapalenia wątroby typu C (HCV). To osoby będące w grupie podwyższonego ryzyka zakażenia wirusem HBV.

Nie kwalifikując się na obowiązkowe szczepienia dla dorosłych na WZW B, można zgłosić się do TropicalMed, gdzie dostępne są dwa rodzaje preparatów. Oba są podawane w schemacie trzydawkowym (miesiąc 0-1-6) i dają wieloletnią ochronę przed zakażeniem.

Poekspozycyjna szczepionka uodparniająca dla dorosłych

Poekspozycyjna, czyli podawana w przypadku narażenia się na czynnik zakaźny. Spośród siedmiu chorób, którym można zapobiec w ten sposób, tylko na dwie immunizacja jest obowiązkowa, czyli refundowana. Są to:

• Wścieklizna – w zależności od sytuacji, stosuje się albo samo szczepienie, albo dodatkowo immunoglobulinę; szczepionkę najlepiej podać do 24 godzin od pogryzienia przez potencjalnie zakażone zwierzę.
• Błonica – jeśli od ostatniego szczepienia minęło więcej niż 5 lat i doszło do kontaktu z osobą cierpiącą na tę groźną chorobę, to szczepienia przypominające dla dorosłych są wykonywane bezpłatnie.
• Tężec – po narażeniu na czynnik zakaźny (np. po pogryzieniu przez psa czy zakażeniu rany) stosuje się albo samą szczepionkę, albo szczepionkę z immunoglobuliną.

Pozostałe to szczepienia zalecane dla dorosłych, czyli nierefundowane przez NFZ. Immunizacja może mieć charakter uzupełniający (nadrobienie brakujących dawek), przypominający ("odświeżenie" odporności) oraz kokonowy (ochrona osób z otoczenia).

Jak wyglądał kalendarz szczepień kiedyś i dziś?

Niektóre szczepienia figurują w narodowym programie już od wielu lat. Przykładowo, na gruźlicę w Polsce zaczęto uodparniać już w 1924 roku, natomiast masowa immunizacja na polio rozpoczęła się w 1958 roku. Oznacza to, że zdecydowana większość społeczeństwa jest chroniona, a to zapobiega rozprzestrzenianiu się chorób zakaźnych (tzw. odporność populacyjna).

Niektóre szczepionki pojawiły się w PSO stosunkowo niedawno, więc tylko dzieci poddano obowiązkowej immunizacji. W takich przypadkach zalecana jest dawka uzupełniająca lub szczepienia przypominające dla dorosłych.

Szczepienie na krztusiec dla dorosłych (+ tężec i błonicę)

Szczepienie na błonicę, tężec i krztusiec jest obowiązkowe od dawna, toteż większość społeczeństwa ma je za sobą. Preparaty dostępne na rynku dają jednak tylko 10-letnią pamięć immunologiczną. Dawki przypominające są ważne dla zachowania ciągłości ochrony. Podawana cyklicznie szczepionka uodparniająca dla dorosłych zalecana jest szczególnie:

• osobom narażonym na zranienie się i zanieczyszczenia ran, np. leśnikom czy hodowcom zwierząt (tężec);
  
• kobietom w ciąży – kokonowe szczepienie na krztusiec dla dorosłych, chroniące płód, a następnie noworodka;
• podróżnym – o ile w Polsce zagrożenie błonicą czy krztuścem jest znikome, o tyle w innych krajach sytuacja epidemiologiczna może wyglądać inaczej.

Ostatnia dawka szczepienia na przestrzeni lat była podawana pacjentom w różnym wieku – obecnie jest to 19 lat, jednak zdarzało się, że podstawowy cykl szczepień kończył się w wieku 7 lub 18 lat. Warto sprawdzić swoją książeczkę i odświeżyć immunizację. 

Należy także pamiętać o tym, że wytyczne GIS dotyczą tylko Polski. Obywatele innych państw zazwyczaj są zaszczepieni według własnych harmonogramów. Przykładowo, ostatnie obowiązkowe szczepienie na tężec na Ukrainie odbywa się w wieku nie 19, a 16 lat.

Za immunizacją przemawia także bogaty wybór preparatów ochronnych w TropicalMed, o mniej lub bardziej rozbudowanym składzie. W naszej ofercie znajduje się preparat monowalentny (na sam tężec), a także wieloskładnikowe (2w1, 3w1 i 4w1), uodparniające dodatkowo na błonicę, krztusiec i polio.

Szczepienie na różyczkę dla dorosłych (+ odrę i świnkę)

Obowiązkowa obecnie szczepionka skojarzona zapobiega wszystkim trzem chorobom. Według obowiązującego PSO, niezbędne są 2 dawki podawane niemowlętom i dzieciom w wieku 6 lat. Nie zawsze jednak tak było – obowiązkowa immunizacja w Polsce (1 zastrzyk) zaczęła się w 1975 roku, a drugą dawkę (w wieku 8 lat) wprowadzono dopiero w 1991. Oznacza to, że większość społeczeństwa nie jest w pełni chroniona, a spora część (urodzona przed 1975 r.) – w ogóle.

Szczepionki uodparniające dla dorosłych na odrę, świnkę i różyczkę powinny rozważyć szczególnie:

• kobiety planujące ciążę – szczepienie na różyczkę dla dorosłych jest płatne, ale zapobiega poważnym komplikacjom okołoporodowym oraz wadom wrodzonym (szczegóły w: szczepienia zalecane przed ciążą);
• osoby, które nie chorowały na odrę, świnkę i różyczkę w dzieciństwie lub nie były szczepione.

Immunizacja jest ważnym elementem profilaktyki chorób zakaźnych. Na polskim rynku farmaceutycznym jest dostępny skuteczny i bezpieczny preparat Priorix. Sprawdź szczegóły: szczepienia na odrę, świnkę i różyczkę.

Szczepienia na pneumokoki dla dorosłych

Szczepionki na pneumokoki wprowadzono na światowy rynek farmaceutyczny dopiero w latach 80., a dopiero w 1995 roku zostały zarejestrowane i dopuszczone do użytku w Polsce. Immunizacja miała wówczas charakter opcjonalny – dopiero od 2017 jest obowiązkowa. W innych krajach, takich jak np. Ukraina, nadal nie ma powszechnych szczepień na pneumokoki.

Oznacza to, że mało kto jest tak naprawdę chroniony przed pneumokokami. Wywołują one groźne infekcje (głównie zapalenie płuc) w każdej grupie wiekowej. Szczególnie ważne są szczepienia na pneumokoki dla dorosłych, którzy palą papierosy. Dlaczego?

Palacze są najbardziej narażeni na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP), która osłabia odporność, zwiększa ryzyko powikłań i zaostrza przebieg infekcji układu oddechowego. Szczepienia na pneumokoki dla dorosłych chronią przed inwazyjną chorobą pneumokokową (IChP), która stanowi zagrożenie zdrowia i życia.

Czy zalecane szczepienia dla dorosłych są zasadne?

Poza preparatami figurującymi jako „obowiązkowe”, warto też wziąć pod lupę szczepienia zalecane. Ryzyko poszczególnych infekcji wiąże się z wieloma czynnikami, takimi jak:

• styl życia,
• wykonywany zawód,
• podróże (kraje endemiczne),
  
• pora roku (sezon epidemiczny),
• przynależność do tzw. grup ryzyka (np. w związku z hobby).

Które szczepienia zalecane dla dorosłych warto wykonać, aby chronić się przed najgroźniejszymi chorobami zakaźnymi, przedstawia kalendarz szczepień dla dorosłych p

Szczepienie HPV dla dorosłych

Kampania promująca szczepienia na HPV jest skierowana do dzieci; immunizacja osób przed inicjacją seksualną ma bowiem zmniejszyć zasięg występowania patogenów. Nie wolno jednak zapominać, że wirus brodawczaka ludzkiego przenoszący się drogą płciową, stanowi ogromne zagrożenie dla dorosłych. Aby zapobiec infekcji i związanych z nią nowotworów, warto zgłosić się na szczepienie HPV dla dorosłych.

Szczepienia HPV dla dorosłych cena: w PSO można znaleźć informację o refundacji preparatów ochronnych. Dorośli mogą jednak liczyć wyłącznie na połowiczne dofinansowanie i to tylko na dwuskładnikową szczepionkę.

Chcąc kompleksowo uodpornić się na wirusa brodawczaka ludzkiego, warto sięgnąć po dziewięcioskładnikowy preparat podawany w trzydawkowym schemacie (miesiąc 0-2-6). Gardasil 9 w TropicalMed kosztuje 549 zł/dawka (+ 70 zł za kwalifikację lekarską), jednak w ofercie TropicalMed znajdują się oba preparaty, dwuskładnikowy też. Sprawdź: szczepienia HPV dla dorosłych cena.

Szczepienia w miejscu pracy

• Wścieklizna – immunizacja zalecana szczególnie osobom, które z racji wykonywanego zawodu mają częsty kontakt ze zwierzętami; np. weterynarze, speleolodzy (nietoperz to częsty wektor wirusa).
• KZM – szczepienie powinny wykonać osoby, które w ramach pracy często przebywają na terenach zielonych (tam, gdzie występują kleszcze); np. leśnicy, geodeci.
• Meningokoki – na meningokoki szczepienia dla dorosłych powinny rozważyć osoby przebywające w dużych skupiskach ludzkich (np. żołnierze w koszarach, nauczyciele w szkołach), gdzie łatwo o zakażenie drogą kropelkową.
• WZW A – żółtaczka pokarmowa to tzw. choroba brudnych rąk; szczepienie zaleca się szczególnie osobom pracującym przy produkcji lub dystrybucji żywności. 

Koszty immunizacji pracownika narażonego na poszczególne choroby zakaźne przez pełnione obowiązki służbowe zawsze pokrywa pracodawca. 

Szczepienia sezonowe

• Grypa – szczyt zachorowań przypada między styczniem a marcem. Za immunizacją przemawia nie tylko troska o swoje zdrowie, ale i najbliższych (np. dzieci, seniorów); szczepienie bardzo zaleca się też kobietom ciężarnym.
• Ospa wietrzna – szczepienie na ospę dla dorosłych zaleca się wykonać przed sezonem wzmożonych zachorowań, który w Polsce przypada zimą i wczesną wiosną.

Szczepienia podróżnych

Podróże to kolejny czynnik zwiększający ryzyko infekcji. Dla organizmu turysty szczególnie groźne są choroby tropikalne, które w Polsce nie występują, a więc organizm nie ma na nie żadnej odporności. Przykładowo, w Afryce Subsaharyjskiej i Ameryce Południowej można nabawić się żółtej febry. W przypadku tej choroby immunizacja bywa nie tylko kwestią zdrowia, ale i swobodnego podróżowania – żółta książeczka szczepień dla dorosłych jest wymagana m.in. w Gujanie Francuskiej czy Angoli.

O wymogi wjazdowe, zalecenia profilaktyczne oraz zagrożenia zdrowotne występujące w danym kraju należy zapytać lekarza medycyny podróży, najlepiej 6-8 tygodni przed wyjazdem.

Jakie są przeciwwskazania do szczepienia dla dorosłych?

Szczepienia to skuteczny i bezpieczny sposób na wzmocnienie odporności, jednak należy pamiętać o przeciwwskazaniach. W niektórych przypadkach nie zaleca się immunizacji ze względu na wzmożone ryzyko NOP (niepożądanych odczynów poszczepiennych). Aby mieć pewność, że podanie preparatu konkretnemu pacjentowi jest bezpieczne, w TropicalMed przeprowadza się wnikliwą kwalifikację, podczas której sprawdzane są m.in. alergie czy ogólny stan zdrowia pacjenta. Ze szczepienia rezygnuje się w następujących przypadkach:

• ciąża, niedobór odporności (dotyczy szczepionek zawierających żywe, osłabione drobnoustroje),
• alergia/nadwrażliwość na składnik/i szczepionki,
• zaostrzenie choroby przewlekłej,
• ciężka infekcja z gorączką,

W dwóch ostatnich przypadkach nie jest konieczna całkowita rezygnacja z immunizacji. Wizytę szczepienną można przełożyć na później, po unormowaniu się stanu zdrowia pacjenta. Należy pamiętać, że dla każdego preparatu wskazania i przeciwwskazania są inne, a powyższa lista ma charakter ogólnikowy. Przykładowo, szczepionka na żółtą febrę raczej nie jest podawana osobom po 60. roku życia ze względu na ryzyko przełamania odporności przez żywe wirusy będące adiuwantem (substancją pobudzającą odporność) w preparacie.

Gdzie uzyskać indywidualny kalendarz szczepień dla dorosłych?

Chcąc dowiedzieć się więcej na temat szczepienia dla dorosłych, warto odwiedzić nasz punkt, gdzie na podstawie wnikliwego wywiadu z pacjentem lekarz wydaje zalecenia dotyczące immunizacji. Warto zgłosić się do nas zarówno przed podróżą, jak i przed sezonem epidemicznym czy zabiegiem chirurgicznym – zawsze, kiedy potrzebne jest uodpornienie na choroby zakaźne.

TropicalMed to miejsce, w którym można liczyć nie tylko na profesjonalną konsultację, ale także na wygodne wykonanie wszystkich niezbędnych szczepień, bez konieczności zdobywania i samodzielnego wykupowania recepty. W połączeniu z wygodnym i szybkim w obsłudze systemem rejestracji online (kliknij "Umów się na szczepienia dla dorosłych!") to naprawdę ogromna oszczędność czasu.

Serdecznie zapraszamy na wizytę!

FAQ - często zadawane pytania

Jakie szczepienia dla dorosłych na NFZ?

Na COVID-19 oraz poekspozycyjnie na wściekliznę i błonicę można zaszczepić się za darmo. Dla niektórych dorosłych są bezpłatne szczepienia na grypę (dla kobiet w ciąży i seniorów) oraz WZW typu B (dla studentów medycyny i personelu medycznego).

Na co powinni szczepić się dorośli?

Zalecenia dotyczące szczepień są różne dla każdego pacjenta. Przykładowo, aktywne seksualnie osoby do 26. roku życia powinny zaszczepić się na HPV, palacze tytoniu na pneumokoki, a kobiety planujące ciążę na różyczkę.

W jakim wieku jest ostatnie szczepienie?

Ostatnią obowiązkową, tj. refundowaną dawkę według obowiązującego w Polsce kalendarza podaje się w 19. roku życia. Uodparnia ona na błonicę i tężec (bez składnika krztuścowego). Od tej pory trzeba samodzielnie płacić za immunizację.

Jakie szczepienia po 40., 50. i 60. roku życia?

Po 40. roku życia warto pamiętać o cyklicznym szczepieniu na grypę oraz tężec (+ błonicę i krztusiec), dobrze jest też uodparniać się na COVID-19. Po 50. roku życia wzrasta dodatkowo ryzyko wystąpienia półpaśca i zakażenia pneumokokowego, więc warto się uodpornić. Po 60 oprócz wymienionych szczepionek dobrze jest zaszczepić się na RSV.