Jakie są choroby związane z zanieczyszczeniem powietrza?

Czym są zanieczyszczenia powietrza?

Powietrze, którym oddychamy, może być zanieczyszczone cząsteczkami stałymi i drobnymi kropelkami cieczy o określonej wielkości i składzie chemicznym. Są to m.in. metale ciężkie, zarodniki grzybów czy pestycydy o różnej średnicy, często 2,5 µm lub 10 µm. Im mniejsze cząsteczki, tym gorsze skutki zanieczyszczenia powietrza na organizm ludzki^[1].

Ich powstawanie bywa następstwem naturalnych procesów, np. erupcji wulkanów czy rozkładu materii organicznej (metan). Coraz większy odsetek zanieczyszczeń jest jednak wynikiem wyniszczającej środowisko działalności człowieka. Skutkuje to nie tylko degradacją natury, ale także różnego rodzaju chorobami. Jaki jest wpływ zanieczyszczeń powietrza na układ oddechowy, krążenia, rozrodczy itd.?

Jakie choroby wywołuje zanieczyszczone powietrze?

O tym, jakie choroby powoduje smog i jaki ma wpływ na organizm, decyduje m.in. średnica wdychanych cząsteczek pyłów i gazów. Większe mogą podrażniać oczy oraz błony śluzowe gardła i nosa, a to wrota zakażenia dla wielu drobnoustrojów chorobotwórczych (m.in. meningokoków). 

Mniejsze drobinki docierają do pęcherzyków płucnych, oddziałując na układ oddechowy. Niektóre są na tyle mikroskopijne, że są w stanie wnikać do krwi, a to prosta droga do ogólnoustrojowego stanu zapalnego^[2].

Smog ma mnóstwo negatywnych konsekwencji zdrowotnych, m.in. zmniejszoną pojemność i czynność płuc oraz różne choroby związane z zanieczyszczeniem powietrza:

• Astma – to trwałe zapalenie oskrzeli objawiające się napadami duszności, suchego kaszlu i ucisku w klatce piersiowej; zanieczyszczenia powietrza mogą ją wywołać, a u osó, które już ją mają – zaostrzyć chorobę.
• Infekcje dróg oddechowych – jak już wspomniano, pyły i gazy podrażniają śluzówki, które stanowią barierę ochronną przed zarazkami; kiedy są podrażnione, łatwiej jest wniknąć m.in. pałeczkom krztuśca czy wirusom grypy do organizmu i wywołać zakażenie.
• Rak płuc – w 2013 roku pył zawieszony (tj. cząsteczki o średnicy ≤ 10 µm) został uznany przez Międzynarodową Agencję Badań nad Rakiem (IARC) za rakotwórczy^[3].
• POChP – czyli przewlekła obturacyjna choroba płuc; podobnie jak w przypadku astmy, smog może albo wywołać, albo zaostrzyć POChP.

Chociaż powyższe choroby wskazują głównie na wpływ zanieczyszczeń powietrza na układ oddechowy, to ekspozycja na spaliny może też doprowadzić do niebezpiecznych dolegliwości ze strony krążenia (np. zawał serca) czy komplikacji okołoporodowych^[4].

Kto jest szczególnie wrażliwy na smog?

Kiedy wiadomo już, jakie choroby powoduje smog, warto sprawdzić, kto znajduje się w grupie podwyższonego ryzyka ich wystąpienia. Na negatywne skutku zanieczyszczenia powietrza są narażeni szczególnie:

• seniorzy – przez słabnący z wiekiem układ immunologiczny;
• kobiety w ciąży – przez możliwe komplikacje okołoporodowe;
• dzieci – przez niewykształconą w pełni odporność i narządy wewnętrzne;
• osoby z chorobami przewlekłymi – szczególnie w obrębie układu oddechowego.

Europejska Agencja Środowiska podaje, że w 27 państwach członkowskich UE odnotowano 238 tys. zgonów z powodu następstw zanieczyszczeń powietrza^[5]. Według szacunków WHO na całym świecie jest to ponad 7 milionów rocznie^[6]. 

Gdzie choroby związane z zanieczyszczeniem powietrza są częste?

Tereny przemysłowe, duże miasta i aglomeracje oraz miejsca, gdzie dochodzi do częstych inwersji termicznych (np. doliny, kotliny), to z reguły obszary najbardziej zanieczyszczone. Dzieje się tak szczególnie w sezonie grzewczym, w mroźne, bezwietrzne dni. Jak pod tym względem wygląda sytuacja w Europie, jeśli chodzi o podział na państwa?

Według statystyk Europejskiej Agencji Środowiska, najczystsze obszary, gdzie można odetchnąć pełną piersią, to m.in. Skandynawia, Andora, Słowenia, Portugalia czy Austria. Do najbardziej zanieczyszczonych należą natomiast:

• Turcja,
• Serbia,
• Polska,
• Czarnogóra,
• Macedonia Północna,
• Bośnia i Hercegowina,

To miejsca, gdzie choroby związane z zanieczyszczeniem powietrza stanowią realne zagrożenie zdrowia publicznego. Jak można im przeciwdziałać na poziomie krajowym i na poziomie jednostki?

Jak zapobiegać chorobom wywołanym przez smog?

Na poziomie krajowym kluczowe jest wdrażanie strategii zmniejszających zanieczyszczenia, jak m.in. rozwój transportu publicznego, dotacje do ekologicznych urządzeń grzewczych czy kontrola emisji przemysłowych. Dobrym sposobem jest też sadzenie drzew, które naturalnie filtrują powietrze.

Wiedząc, jakie choroby wywołuje zanieczyszczone powietrze, warto też samodzielnie podjąć działania zaradcze, takie jak:

• monitorowanie jakości powietrza (służy do tego Portal Jakość Powietrza GIOŚ);
• pozostanie w domu, kiedy normy jakości powietrza są znacznie przekroczone;
• ograniczenie aktywności fizycznej na zewnątrz podczas dużego zapylenia;
• jeśli wyjście jest konieczne, noszenie maski przeciwpyłowej (nie warto w niej ćwiczyć);
• stosowanie oczyszczaczy powietrza w pomieszczeniach (np. w domu, w biurze)
• rezygnacja z wietrzenia mieszkania podczas dużego smogu.

Jak widać, negatywne skutki zanieczyszczenia powietrza można skutecznie minimalizować, podejmując określone działania. Taką możliwość mają zarówno całe społeczności, jak i pojedyncze jednostki. TropicalMed może pomóc chronić się przed zarazkami, dla których smog to idealny sprzymierzeniec.

Serdecznie zapraszamy na szczepienia!