Bakterie listeria – co warto o nich wiedzieć?

Listerioza – co to takiego i skąd się bierze?

Listerioza to choroba bakteryjna wywołana przez pałeczki Listeria monocytogenes. Do tej pory sklasyfikowano 16 serotypów, jednak tylko trzy z nich odpowiadają za większość (95%) zakażeń. Charakterystyczną cechą tych patogenów jest umiejętność przetrwania, a nawet namnażania się w warunkach chłodniczych (0-50°C). Głównymi rezerwuarami bakterii listeria są gleba, woda oraz przewód pokarmowy zwierząt (dzikich i domowych/hodowlanych). Jak dochodzi do zakażenia?

Bakterie listeria – jak można się nią zarazić?

Bakteria listeria przedostaje się do organizmu człowieka głównie drogą pokarmową. Zachorować można po wypiciu/zjedzeniu skażonej wody lub żywności. Dotychczasowe ogniska zakażeń były związane z wybranymi produktami spożywczymi.

Listeria monocytogenes w żywności: wyroby mięsne (np. frankfurterki, pasztety), ryby (np. wędzony łosoś), nabiał (np. sery, niepasteryzowane mleko), warzywa i owoce (niemyte/niegotowane), gotowe dania (np. sałatki colesław).

Inną drogą transmisji jest kontakt z zainfekowanymi zwierzętami. Mogą to być kozy, owce, bydło, konie, świnie czy drób. Patogeny występują w ich wydzielinach i wydalinach, toteż można się zarazić m.in. podczas sprzątania po zwierzętach i/lub opiekowania się nimi. 

Jeśli kobieta ciężarna jest nosicielem bakterii listeria, może narazić swoje nienarodzone dziecko. To tzw. zakażenie wertykalne – jedyny (i groźny) sposób, w jaki może dojść do transmisji z człowieka na człowieka. Gdzie i jak często odnotowuje się przypadki listeriozy? 

Listeria monocytogenes występowanie – gdzie można się zarazić?

Bakterie listeria występują powszechnie na całym świecie, jednak stosunkowo rzadko wywołują infekcje. Według szacunków WHO, jest to do 10 zachorowań na milion osób rocznie.

W Europie najwięcej przypadków występuje w Finlandii i Danii. W Polsce odnotowano wzrost zakażeń: od kilku-kilkunastu do kilkudziesięciu zakażeń L. monocytogenes rocznie. 

Najnowsze dane epidemiologiczne CDC (lipiec 2022) mówią o wybuchu listeriozy w 10 stanach USA (m.in. Floryda, Massachusetts, New York). Ustalono, że przyczyną zachorowań były lody Big Olaf Creamery, które wycofano już z obrotu. 

Jakie wyróżnia się grupy ryzyka?

Co ciekawe, bakterie listeria częściej atakują osoby dorosłe (65%) niż dzieci. Na zakażenie są podatne szczególnie osoby z obniżoną odpornością i/lub przewlekle chore, seniorzy oraz kobiety w ciąży. 

Listeria w ciąży

Według szacunków WHO, przyszłe mamy są około 20 razy bardziej podatne na bakterie listeria. Patogeny namnażają się w takim przypadku około 3 tygodni. Infekcja jest u ciężarnych zwykle bezobjawowa albo wywołuje symptomy podobne do grypy lub zapalenia dróg moczowych.

Zakażenie jest jednak o tyle poważne, że może prowadzić do poronienia, przedwczesnego porodu lub listerii wrodzonej. Maluchowi grozi wówczas zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych lub mózgu, sepsa czy ziarniniakowatość (stan zapalny naczyń krwionośnych). Jak objawia się listeria u pozostałych osób?

Bakteria listeria objawy i powikłania – czym grozi zakażenie?

Mimo powszechnego występowania, Listeria monocytogenes rzadko wywołuje jakiekolwiek dolegliwości. Jeśli jednak dojdzie do objawowej infekcji, wyróżnia się dwa typy choroby o różnym nasileniu:

• Nieinwazyjna – charakteryzuje się krótkim, kilkudniowym okresem inkubacji; jej objawy to nudności i/lub wymioty, biegunka, ból głowy i mięśni, gorączka.
• Inwazyjna – to zespół poważnych schorzeń, takich jak m.in. sepsa, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych lub mózgu; pojawiają się one dużo później, nawet 90 dni od zakażenia.

Prawdopodobieństwo ciężkiego przebiegu choroby jest szczególnie wysokie w tzw. grupach ryzyka. Śmiertelność inwazyjnej listeriozy jest wysoka: waha się od 20 do 30%. 

Jak diagnozować i leczyć listeriozę?

W przypadku inwazyjnej listeriozy, niezbędna jest jak najszybsza diagnoza i leczenie. Bakterie listeria wykrywa się w krwi, płynie rdzeniowym lub łożysku. Jeśli badanie potwierdzi obecność patogenu, choremu podaje się odpowiednie antybiotyki i chemioterapeutyki.

Szybka kuracja w czasie ciąży może zapobiec infekcji płodu i zwiększyć szanse na szczęśliwe i zdrowe rozwiązanie. 

Listeria monocytogenes profilaktyka – jak zapobiec infekcji?

Nie ma szczepionek ochronnych, które chroniłyby ludzi przed zakażeniem Listeria monocytogenes. Dlatego warto znać i stosować zasady profilaktyki:

1. Stosuj środki ochrony podczas pracy na farmie (np. rękawice, środki dezynfekujące).
2. Pamiętaj o higienie – dokładnie myj ręce każdorazowo po kontakcie ze zwierzętami, po wyjściu z toalety i przed posiłkami.
3. Odpowiednio przygotowuj posiłki – myj i/lub obieraj owoce i warzywa, stosuj obróbkę termiczną (bakteria listeria umiera, kiedy jest poddana temperaturze 70°C przez 2 minuty).
4. Unikaj potencjalnie skażonych produktów spożywczych – niepasteryzowanego mleka, wędzonych ryb i owoców morza, wyrobów mięsnych (np. szynek, past mięsnych).

Wymienione wyżej wskazówki są szczególnie ważne w dla reprezentantów opisanych grup ryzyka. Przestrzegając zasad profilaktyki, zmniejsza się ryzyko związane z inwazyjną listeriozą. Przestrzeganie higieny oraz odpowiednie przygotowanie posiłków pomagają także zapobiegać wielu innym infekcjom. Sprawdź: choroby brudnych rąk. W niektórych przypadkach (np. tyfus, cholera) dostępna jest dodatkowa ochrona w postaci szczepień.

Serdecznie zapraszamy do naszego punktu!