COVID-19 – co to za choroba i jak jej zapobiegać?

COVID-19 co to za choroba i jak się rozprzestrzenia?

COVID-19 to skrót od nazwy choroby (coronavirus disease), która pojawiła się pod koniec 2019 roku i błyskawicznie rozprzestrzeniła się na świecie, powodując pandemię. Obecnie koronawirus codziennie zakaża kilkadziesiąt tysięcy osób. Dla porównania, w najgorszym okresie epidemicznym (styczeń 2022) odnotowywano ponad 3 mln przypadków każdego dnia!^[1]

Wirus SARS-CoV-2, który ją wywołuje, jest niezwykle zaraźliwy, szczególnie w nieuodpornionych populacjach. Rozprzestrzenia się głównie drogą kropelkową – m.in. przez mówienie, oddychanie, kichanie czy kaszel. Każdy kontakt z nosicielem jest obarczony dużym ryzykiem zachorowania na COVID-19. Aerozol dróg oddechowych zakażonego może też osiadać na powierzchni przedmiotów (np. poręczach, klamkach), infekując kolejne osoby w sposób pośredni.

COVID-19 objawy i powikłania – jak rozpoznać chorobę?

Pandemia COVID-19 pokazała, że choroba jest bardzo nieprzewidywalna – może wywołać zarówno bezobjawową lub skąpoobjawową infekcję dróg oddechowych, jak i zakażenie o ciężkim przebiegu, wymagające hospitalizacji i mogące skończyć się śmiercią pacjenta.

COVID-19 objawy

Warto pamiętać, że zarażać innych można na około 48 godzin przed pojawieniem się symptomów oraz przez cały okres choroby. Po okresie inkubacji (2-14 dni) czyli namnażania się wirusa w organizmie, pojawiają się objawy COVID-19. Są to:

• gorączka,
• ból gardła,
• duszności,
• suchy kaszel,
• ból mięśni i głowy,
• złe samopoczucie, osłabienie,
• zaburzenia węchu i/lub smaku.

O tym, jak długo trwa COVID, decyduje indywidualna reakcja organizmu na zakażenie. Większość osób wraca jednak do zdrowia w ciągu kilku dni lub tygodni.

Objawy COVID-19 są charakterystyczne dla wielu innych infekcji dróg oddechowych, przez co trudno o trafną diagnozę na podstawie samych objawów. Czym różni się przeziębienie, grypa a COVID-19 i czy da się rozpoznać poszczególne infekcje bez wykonywania badań?

Przeziębienie, grypa a COVID-19

Podstawową różnicą pomiędzy infekcjami jest ich źródło. COVID-19 jest wywołany przez SARS-CoV-2, grypa przez wirusa grypy, a przyczyną przeziębienia mogą być różnego rodzaju patogeny (najczęściej rinowirusy). Dlatego kluczową rolę w diagnostyce odgrywają badania COVID-19.

Rozpoznanie choroby wyłącznie na podstawie objawów jest bardzo trudne, gdyż kaszel, gorączka czy zmęczenie mogą występować zarówno w przypadku zakażenia wirusem grypy, jak i SARS-CoV-2. Zaburzenia węchu/smaku czy duszności są jednak charakterystyczne dla COVID-19 i zdecydowanie rzadsze przy infekcjach o innym pochodzeniu

Powikłania po COVID-19

Ciężka infekcja często kończy się w szpitalu. Według statystyk średnio 4,8-7,8% zachorowań w Polsce wymaga hospitalizacji^[2]. Powikłania po COVID-19 mogą obejmować:

• uszkodzenie mięśnia sercowego czy nerek,
• zaburzenia koncentracji i pamięci,
• zapalenie płuc,
• udar.

Jak długo trwa COVID: u około 5% pacjentów choroba przechodzi w stan przewlekły, trwający ponad 8 tygodni^[3].

Zakażenie koronawirusem może prowadzić do tzw. wieloukładowego zespołu zapalnego, dotykającego dzieci (ang. PIMS/MIS-C) oraz dorosłych (MIS-A). Objawy COVID-19 obejmują wówczas wysoką gorączkę oraz symptomy związane z uszkodzeniem różnych narządów – np. nerek czy mięśnia sercowego.

Śmiertelność COVID-19

W skrajnych przypadkach zakażenie kończy się śmiercią. Według globalnych statystyk, każdego dnia z powodu koronawirusa umiera kilkaset osób. Dla porównania, kiedy szalała pandemia COVID-19, codziennie na świecie odnotowywano kilkanaście tysięcy zgonów.

Jak widać, COVID-19 może mieć naprawdę poważne, a nawet śmiertelne skutki. Jest to szczególnie prawdopodobne w grupach ryzyka, czyli wśród osób najbardziej wrażliwych na szkodliwe działanie koronawirusa. Kto się do nich zalicza?

Koronawirus grupa ryzyka – kto się do niej zalicza?

Według WHO, największy odsetek zgonów spowodowanych przez COVID-19 dotyczy osób w wieku 65+^[4]. Seniorzy są więc najważniejszą grupą ryzyka, szczególnie jeśli cierpią na następujące choroby współistniejące:

• otyłość,
• wady serca,
• cukrzyca typu 1
• choroby układu krążenia^[5].

Do osób z nie do końca wydolnym układem odpornościowym zaliczają się także małe dzieci i niemowlęta. W tej grupie czynnikiem ryzyka może być wcześniactwo. Według szacunków, wspomniany wcześniej PIMS (pediatric inflammatory multisystem syndrome) związany z zakażeniem wirusem SARS-CoV-2, występuje u 1 na 3000 dzieci^[6], toteż profilaktyka jest szczególnie ważna i w tej grupie.

W przypadku choroby wywołanej przez koronawirus grupa ryzyka nie zawsze jest związana z wiekiem. Komu jeszcze bardzo zaleca się przyjęcie szczepionki na COVID-19?

COVID u palaczy

Palenie tytoniu zwiększa ryzyko wystąpienia POChP (przewlekłej obturacyjnej choroby płuc). Dotychczasowe badania potwierdzają, że jest to jeden z czynników istotnie zwiększających ryzyko związane z zakażeniem wirusem SARS-CoV-2. Więcej informacji w: szczepienia dla palaczy.

COVID w ciąży

Drugą grupą osób wrażliwych na ciężki przebieg COVID-19 kobiety w ciąży. Ich płuca pracują za dwóch, więc infekcja układu oddechowego jest dla nich szczególnie niebezpieczna. Ryzyko to pozostaje podwyższone przez co najmniej miesiąc po porodzie^[7].

Ponadto, szczepienie na COVID w ciąży pozwala przekazać część przeciwciał przez łożysko, zapewniając częściową ochronę dla dziecka. Badania potwierdzają, że immunizacja przyszłych mam redukuje ryzyko hospitalizacji dziecka do 6. miesiąca życia nawet o 60%^[8]

Aby chronić siebie i dziecko, warto rozważyć immunizację. Szczegóły w: szczepienia zalecane w ciąży.

Immunizacja jest bardzo ważna wśród reprezentantów tzw. grup ryzyka. Aby wyeliminować problem COVID-19, należy utrzymać wysoki poziom wyszczepienia populacji oraz pamiętać o przestrzeganiu zasad profilaktyki. Jakich?

Profilaktyka COVID-19 – kiedy koronawirus zniknie?

Istnieje wiele działań, które można podjąć, aby ograniczyć ryzyko zakażenia SARS-CoV-2. Po pierwsze, ważne jest przestrzeganie zasad higieny – regularne i dokładne mycie rąk wodą z mydłem lub używanie środków do dezynfekcji na bazie alkoholu (60-80%) może pomóc w eliminacji wirusa z powierzchni skóry. Należy również ograniczać nawyk dotykania się po twarzy, zwłaszcza w okolicach oczu, nosa i ust, gdyż są to właśnie drogi, którymi patogeny wnikają do organizmu człowieka.

Po drugie, konieczne jest zachowanie dystansu społecznego lub jeśli nie ma takiej możliwości – używanie maseczek ochronnych. To ważne szczególnie w zamkniętych przestrzeniach, gdzie transmisja wirusa jest znacznie łatwiejsza. Pomieszczenia, w których gromadzą się ludzie powinny być regularnie wietrzone.

Kluczowym elementem zwalczania koronawirusa jest również skuteczna kampania szczepień. Immunizacja jest jednym z najlepszych narzędzi w walce z pandemią i odgrywa kluczową rolę w osiągnięciu odporności zbiorowiskowej. Dobrymi przykładami skuteczności tego rozwiązania jest wyeliminowanie błonicy i polio w Polsce – to choroby, które przed wprowadzeniem masowej immunizacji stanowiły poważny problem zdrowia publicznego.

Najskuteczniejszą ochronę przed zachorowaniem dają szczepienia przeciw COVID-19. Co warto wiedzieć na ich temat oraz jak wyglądało wprowadzenie preparatów ochronnych na rynek?

Szczepionka COVID-19 – co warto o niej wiedzieć?

Pierwsze szczepionki na COVID-19 pojawiły się w Polsce w grudniu 2020 roku i były przeznaczone głównie dla personelu z sektora medycznego^[9]. Obecnie są ogólnodostępne i występują w trzech różnych wariantach. Jakich?

Szczepienia na COVID rodzaje

Obecnie na rynku farmaceutycznym są obecnie preparaty białkowe, wektorowe i mRNA. Oto krótkie wyjaśnienie ich działania:

• mRNA (np. Comirnaty od Pfizera i BioNTech) – nie zawierają wirusa ani jego fragmentów, a informację genetyczną stymulującą organizm do samodzielnej produkcji antygenu;
• Białkowe (np. Nuvaxovid od Novavax) – jak sama nazwa wskazuje, zawierają tylko fragmenty (białka) wirusa, które organizm człowieka „uczy się” zwalczać;
• Wektorowe (Jcovden od Janssen) – zawierają modyfikowane, osłabione wirusy wraz z genem kodującym syntezę przeciwciał.

Najwięcej kontrowersji budzą szczepienia przeciw COVID-19 typu mRNA, które są uważane za eksperymentalne. Prawda jest taka, że technologię mRNA odkryto już w 1961 roku, a 30 lat później rozpoczęto badania nad wykorzystaniem jej w dziedzinie wakcynologii^[10].

Wiek pacjenta i sposób podania

Jeśli chodzi o szczepienia na COVID rodzaje mają zasadniczy wpływ na możliwość zastosowania ich w określonych grupach wiekowych. Przykładowo, Comirnaty można podawać pacjentom od 5. roku życia, natomiast Spikevax (Moderna) – dopiero w wieku 12+.

Preparaty dostępne na obecnym rynku farmaceutycznym są podawane w formie domięśniowego wstrzyknięcia. Schemat szczepienia obejmuje jedną dawkę lub dwa zastrzyki podane z zachowaniem 21-28 dni przerwy.

Czy szczepionki na COVID-19 są bezpieczne?

Przed wprowadzeniem jakiegokolwiek preparatu na rynek przechodzi on żmudny i długotrwały proces badań klinicznych i rejestracji. Zachodzą więc obawy, czy szczepienia przeciw COVID-19 nie zostały wprowadzone zbyt szybko.

Po pierwsze, technologia mRNA wymaga "jedynie" wiedzy biologicznej o właściwościach wirusa SARS-CoV-2 i umiejętności wykorzystania jej do odpowiedniego zakodowania informacji genetycznej w szczepionce. Bezpośrednia praca z wirusem, czyli jego osłabianie (atenuowanie) czy "zabicie" (inaktywowanie) jest znacznie bardziej czasochłonna.

Po drugie, z racji ogromnego zagrożenia COVID-19 szczepionki badano zdecydowanie szybciej – planowano kolejną fazę testów klinicznych jeszcze przed zakończeniem poprzedniej. Narażało to na straty w razie niepowodzenia, jednak znacznie przyspieszało proces wprowadzenia preparatu na rynek.

Po trzecie, w obliczu pandemii znacznie szybciej pracowały nie tylko laboratoria, ale i instytucje regulatorowe, analizujące wyniki badań klinicznych i wydające pozwolenia na dopuszczenie preparatów na rynek. To trzy najważniejsze przyczyny, dla których pierwsza szczepionka COVID-19 pojawiła się tak szybko. Argumenty o jej niedostatecznym przebadaniu wynikają z dezinformacji.

Szczepienie na COVID-19 a wariant wirusa

Nie ma co zastanawiać się, kiedy koronawirus zniknie, jeśli szczepienia będą nadal zaniedbywana. Ministerstwo Zdrowia zachęca do immunizacji poprzez refundacje. W tym roku finansowane przez NFZ będą preparaty zaktualizowane do podwariantu JN.1. Poniżej znajdują się najważniejsze informacje na ten temat.

COVID-19 szczepionki na JN.1:
– Spikevax można stosować od 6. miesiąca życia; schemat podania jest jedno- lub dwudawkowy (zależnie od wieku)
– do 11. roku życia Spikevax JN.1 podaje się dwudawkowo u dzieci nieszczepionych
– Spikevax JN.1 (refundowana) lub Comirnaty JN.1 (płatna)

Charakterystyczne dla koronawirusa jest szybka adaptacja. Ciągła aktualizacja składu szczepionek zapewnia skuteczną ochronę przed najnowszymi mutacjami. Stałe stosowanie tych samych preparatów doprowadziłoby do tego, że wirus przystosowałby się do "obchodzenia zabezpieczeń". W konsekwencji dochodziłoby do zakażeń nawet u osób, które przyjęły szczepienie na COVID-19.

Zgodnie ze złotą zasadą, lepiej zapobiegać niż leczyć. Niestety, nie wszyscy pamiętają o zasadach profilaktyki, a ponadto żadna forma ochrony nie daje 100-procentowej gwarancji na uniknięcie choroby. Co robić w takiej sytuacji?

Jaki lek na COVID-19 można stosować?

Obserwując u siebie typowe objawy choroby, warto wykonać testy na COVID dostępne w aptekach. Jeśli potwierdzą one zakażenie, warto:

• zostać w domu,
• dbać o odpowiednie nawodnienie,
• zapewnić sobie odpoczynek w łóżku,
• w razie potrzeby: stosować pastylki na gardło oraz leki przeciwbólowe z paracetamolem lub ibuprofenem. 

Jeśli choroba zaostrza się lub nie ustępuje przez dłuższy czas, warto zgłosić się do lekarza. To ważne szczególnie u reprezentantów grup ryzyka. Na podstawie badania specjalista oceni, jaki lek na COVID-19 będzie najlepszy dla danego pacjenta. Zazwyczaj w takich przypadkach stosuje się środki przeciwwirusowe: nirmatrelwir i rytonawir albo molnupiravir^[11].

Warto pamiętać, że SARS-CoV-2 to nie jedyny wirus atakujący układ oddechowy człowieka. Chociaż szczepionka COVID-19 nie jest dostępna w klinikach TropicalMed, to warto rozważyć uodpornienie na grypę czy RSV.

Dlaczego warto zaszczepić się w klinice TropicalMed?

Aby dowiedzieć się więcej na temat profilaktyki COVID-19 i innych chorób zakaźnych, warto odwiedzić TropicalMed lub zarejestrować się na konsultację online. Nasi wykwalifikowani lekarze chętnie udzielą profesjonalnej konsultacji oraz wykonają dostępne szczepienia.

W naszej ofercie znajdują się preparaty chroniące przed następującymi chorobami układu oddechowego:

• RSV,
• grypa,
• pneumokokowe zapalenie płuc,
• błonica i krztusiec (dawki przypominające 3w1, chroniące dodatkowo przed tężcem).

Zważywszy na to, że wymienione wyżej choroby są w Polsce powszechne, warto pomyśleć o kompleksowej ochronie. Szczepienia dostępne w TropicalMed chronią przed koinfekcją, czyli jednoczesnym zachorowaniem na COVID-19 i np. grypę czy pneumokoki. W takim przypadku prawdopodobieństwo ciężkiej infekcji i powikłań jest ogromne nawet u osób spoza grup ryzyka.

Nie warto się narażać, kiedy immunizacja w TropicalMed jest tak prosta i szybka. Serdecznie zapraszamy na wizytę szczepienną!

FAQ - często zadawane pytania

Jakie są objawy COVID-19 obecnie?

Objawy COVID-19 obejmują kaszel, gorączkę, zaburzenia węchu i smaku, ból gardła, duszności i ogólne złe samopoczucie.

Ile dni trwa COVID-19?

Zazwyczaj objawy COVID-19 ustępują w ciągu kilku dni. U 5% pacjentów choroba przechodzi jednak w stan przewlekły, trwający ponad 8 tygodni.

Jaki jest obecny wariant COVID?

W obecnym sezonie epidemicznym zaleca się uodpornienie na wariant JN.1.

Jak leczyć się z COVID w domu?

Samoleczenie polega na odpoczynku, rezygnacji z wychodzenia z domu i odpowiednim nawodnieniu. W razie potrzeby można stosować pastylki na gardło oraz leki przeciwbólowe na bazie paracetamolu lub ibuprofenu.

Co zażywać na COVID?

W większości przypadków COVID-19 przebiega łagodnie i nie wymaga przyjmowania żadnych leków. W ciężkich przypadkach stosuje się jednak środki przeciwwirusowe, takie jak nirmatrelwir i rytonawir albo molnupiravir.