Jak działa szczepionka na rzeżączkę wprowadzona w Anglii?

Czy istnieje szczepionka na rzeżączkę?

W związku z gwałtownym wzrostem zachorowań na rzeżączkę w Anglii, NHS England ogłosiło plan wprowadzenia pierwszej na świecie kampanii szczepień przeciwko tej chorobie. Ma ona ruszyć już w sierpniu 2025 roku^[1] i obejmować swoim zasięgiem głównie homo- oraz biseksualnych mężczyzn z historią chorób wenerycznych i/lub posiadania wielu partnerów^[2].

Po ogłoszeniu tej wiadomości, wiele osób zadało sobie pytanie, czy istnieje szczepionka na rzeżączkę. Okazuje się, że we wspomnianej kampanii zostanie wykorzystany preparat istniejący już na rynku farmaceutycznym. Czym jest szczepionka 4CMenB, którą ma zostać zwalczony problem rzeżączki w Anglii?

Jak szczepienie na meningokoki B ma działać na rzeżączkę?

4CMenB, czyli four-component meningococcal group B vaccine, to nic innego jak czteroskładnikowa szczepionka na meningokoki Bexsero (sprawdź szczegóły w odnośniku). Okazuje się, że dwoinki zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych (znanych jako meningokoki) oraz dwoinki rzeżączki są ze sobą blisko spokrewnione. 

Dzięki podobieństwu obu bakterii, możliwa jest reakcja krzyżowa. W wyniku tej reakcji szczepionka Bexsero pobudza produkcję przeciwciał w organizmie, które rozpoznają białka gonokokowe i mogą je w przyszłości zwalczać^[3]. 

Skutek? Nie tylko wytworzenie odporności na meningokoki typu B, które odpowiadają za większość przypadków inwazyjnej choroby (IChM) w Polsce, ale także krzyżowa ochrona przed rzeżączką.

Kiedy wiadomo już, czym jest szczepionka 4CMenB na rzeżączkę, warto zastanowić się nad czynnikami, które skłoniły NHS England do rozszerzenia wskazań do jej stosowania.

Dlaczego rozszerzono wskazania do stosowania szczepionek?

Szczepionka Bexsero pierwotnie nie była projektowana z myślą o rzeżączce. Badania zakończone w 2023 roku potwierdziły jednak, że pojedyncza dawka zapewnia 26% ochronę, a pełny, dwudawkowy cykl zwiększa skuteczność immunizacji do 40%^[4]. NHS England wykorzystało tę właściwość w swojej najnowszej kampanii z trzech najważniejszych powodów.

Rekordowa liczba zakażeń

W 2022 roku odnotowano rekordową liczbę 82 592 przypadków rzeżączki. Było to najwięcej od czasu wprowadzenia rejestrów w 1918 roku^[5]. Ogromna liczba zakażeń utrzymuje się przez cały czas – w 2023 roku były ich nawet więcej (ponad 85 tys.) a w pierwszych 9 miesiącach 2024 roku – prawie 55 tys.^[6]

Szczepionka na rzeżączkę to próba powstrzymania epidemii i duży krok w stronę zdrowia seksualnego, szczególnie wśród mężczyzn mających kontakty seksualne z mężczyznami (MSM), którzy stanowią główną grupę ryzyka.

Rosnąca lekoodporność dwoinek

Dwoinki rzeżączki, podobnie jak wiele innych drobnoustrojów chorobotwórczych, stale mutują. Ogromne ognisko zakażeń oznacza konieczność leczenia, a to z kolei do adaptacji bakterii i wykształcenia wśród nich lekoodporności.

Od pierwszego wykrycia lekoodpornych szczepów w 2015 roku, odnotowano 42 przypadki rzeżączki niewrażliwej na ceftriakson, w tym 15 niepodatnych na inne antybiotyki^[7]. Liczba zachorowań, których nie da się zwalczać antybiotykami, stale rośnie. W latach 2015-2021 było ich 1-3 rocznie, a w samym 2024 roku aż 13^[8]. 

Szczepienie Bexsero to próba powstrzymania mutacji oraz ograniczenia rozprzestrzeniania się dwoinek rzeżączki. Bakteriom zdecydowanie trudniej jest „ominąć” złożoną reakcję immunologiczną organizmu niż działanie jednego leku. Ponadto, szczepienia działają z wyprzedzeniem – zapobiegają infekcji zamiast leczyć ją, gdy już do niej dojdzie.

Przeciążenie służby zdrowia w Anglii

Szczepionka na meningokoki Bexsero to nie tylko skuteczniejszy, ale i tańszy sposób zwalczania rzeżączki w Anglii. Według szacunków, pozwoli zapobiec ponad 110 tys. zakażeń, a co za tym idzie, zaoszczędzić niemal 8 milionów funtów^[9]. To duże odciążenie dla angielskiej służby zdrowia.

Jakie są zasady profilaktyki rzeżączki?

W profilaktyce ważna jest nie tylko szczepionka na rzeżączkę, ale także edukacja i promowanie bezpiecznych zachowań, takich jak:

• regularne badania profilaktyczne;
• ograniczenie liczby partnerów seksualnych;
• używanie prezerwatyw podczas każdego kontaktu seksualnego (także oralnego czy analnego);
• w razie infekcji: podjęcie leczenia i kontynuowanie go według zaleceń lekarza + rekontrola (ponowne badanie).

Uzupełnieniem ochrony może być szczepionka Bexsero. Przestrzeganie powyższych zaleceń oraz immunizacja to skuteczna strategia zapobiegania nie tylko rzeżączki, ale także wielu innych chorób wenerycznych. Jakich?

Jak zapobiegać innym chorobom wenerycznym?

Drogą płciową rozprzestrzenia się wiele różnych chorób (jak np. AIDS, chlamydia, czy kiła), dlatego ważne jest przestrzeganie wymienionych wyżej zasad profilaktyki. W przypadku niektórych infekcji można podjąć dodatkowe zabezpieczenie w postaci szczepień. Jakich?

• Szczepienia na HPV, czyli wirusa brodawczaka ludzkiego, będącego częstą przyczyną nowotworów.
• Szczepienia na WZW B, czyli wirusowe zapalenie wątroby typu B przenoszone nie tylko drogą płciową, ale także przez skażoną krew.

Na obie te choroby można zaszczepić się w sieci klinik TropicalMed. Wystarczy skorzystać z wygodnego systemu rejestracji online, wybrać dogodną lokalizację i termin, a następnie stawić się w ośrodku. O całą resztę, tj. dostarczenie preparatu i przeprowadzenie kwalifikacji do szczepienia, dba nasz doświadczony personel.

Serdecznie zapraszamy na wizytę!