Szczepienie na odrę – co warto o nim wiedzieć?

Odra co to za choroba i jak się przenosi?

Odra choroba zakaźna jest wywołana przez wirusy transmitowane drogą kropelkową i powietrzną, tj. w wyniku kaszlenia, wydmuchiwania nosa czy nawet rozmowy. Do infekcji może też dojść pośrednio, w wyniku kontaktu z przedmiotami skażonymi przez wydzieliny dróg oddechowych nosiciela (to rzadsza droga transmisji).

Charakterystyczną cechą odry jest jej ogromna zaraźliwość – jeden nosiciel zaraża średnio 12-18 osób ze swojego otoczenia, jeśli te nie chorowały/nie szczepiły się w przeszłości lub których szczepienie na odrę jest niekompletne (jedna dawka zamiast dwóch)^[1].

Chociaż przejście infekcji zapewnia dożywotnią odporność u większości osób (ponowne zachorowania są rzadkie), to immunizacja jest zdecydowanie bezpieczniejszym sposobem. Wiąże się z mniejszym ryzykiem ciężkiego przebiegu i powikłań pochorobowych. Jak wygląda odra u dzieci i dorosłych oraz jakie są możliwe konsekwencje zakażenia?

Odra objawy u dzieci i dorosłych – jak przebiega zakażenie?

Kiedy wirus odry wniknie do organizmu człowieka, namnaża się przez około tydzień lub dwa. To tzw. okres inkubacji, po którym można zaobserwować pierwsze symptomy. Są one podobne w każdej grupie wiekowej. Jak je rozpoznać?

Odra objawy

Odra jest powszechnie kojarzona z charakterystyczną, czerwoną wysypką. Okazuje się jednak, że ma ona masę innych symptomów, takich jak:

• ból gardła,
• wysoka gorączka,
• złe samopoczucie,
• katar i kaszel (suchy),
• zapalenie spojówek (zaczerwienione, łzawiące oczy).

2-3 dni po wystąpieniu powyższych symptomów (tzw. okres nieżytowy), można zaobserwować kolejny sygnał świadczący o zakażeniu wirusem odry. Są to plamki Koplika, które przybierają postać białych zmian w jamie ustnej. Dopiero później pojawia się charakterystyczna, czerwona wysypka. 

Odra wysypka: czerwone krostki najpierw są zlokalizowane za uszami, przy linii włosów, a następnie "wędrują" w dół, rozprzestrzeniając się na całe ciało.

Przy chorobie, jaką jest odra wysypka jest bardzo swędząca, a wraz z rozwojem choroby, temperatura ciała wzrasta – może osiągać nawet 41°C!

Ile trwa odra?

Długość trwania i nasilenie objawów są uzależnione od odporności organizmu, jednak zazwyczaj choruje się około 10 dni. Należy pamiętać, że okres zarażania może zacząć się na długo przed wystąpieniem pierwszych symptomów i nie ustępuje wraz z poprawą samopoczucia. Transmisja patogenów może trwać nawet kilka tygodni! 

Odra choroba jest niezwykle zakaźna, szczególnie u osób nieuodpornionych lub niezaszczepionych według dwudawkowego schematu. 9 na 10 takich osób zaraża się po kontakcie z chorym.

Możliwe powikłania po odrze

Odra u dzieci do 5. roku życia, u dorosłych w wieku 20+ oraz u kobiet w ciąży i osób cierpiących na niedobory odporności jest najbardziej obciążona ryzykiem powikłań. Wyróżnia się wśród nich:

• zapalenie płuc,
• zapalenie ucha środkowego,
• biegunka oraz silne odwodnienie,
• częściowa lub całkowita utrata słuchu,
  
• zapalenie mózgu (mogące prowadzić do uszkodzeń neurologicznych).

Powikłania po odrze obejmujące biegunkę/odwodnienie oraz zapalenie ucha lub płuc występuje u kilkudziesięciu na 1000 chorych. Pozostałe dolegliwości pochorobowe są rzadsze. Odra u dzieci starszych zazwyczaj przebiega bez poważniejszych komplikacji. 

Śmiertelność odry

Odra może być naprawdę tragiczna w skutkach, szczególnie wśród reprezentantów grup ryzyka. Według WHO, na świecie odnotowuje się ponad 100 tys. zgonów rocznie^[2]. 

Przebycie odry wcale nie musi oznaczać końca kłopotów. Okazuje się, że nawet kilka-kilkanaście lat po chorobie może pojawić się tzw. podostre stwardniające zapalenie mózgu (SSPE). Występuje ono rzadko: według PZH, w 1-4 na 100 000 przypadków oraz u 1 na 600 chorych niemowlą. Ma jednak bardzo poważne konsekwencje – w 80% kończy się śmiercią w ciągu maksymalnie 3 lat^[3]. Podsumowując...

Odra szczepienia – Priorix czy MMR VAX PRO?

Szczepienie na odrę na polskim rynku farmaceutycznym występuje wyłącznie w formie skojarzonej, czyli uodparniającej na więcej niż jedną chorobę. Są one oznaczone literami MMR, co z języka angielskiego oznacza „szczepionka odra świnka różyczka” (Measles, Mumps, Rubella). Do wyboru są dwie, toteż warto wiedzieć, którą wybrać – Priorix czy MMR.

Oba preparaty mają w swoim składzie żywy, osłabiony (atenuowany) wirus odry, świnki i różyczki. Oznacza to, że nie mogą być stosowane m.in. u kobiet w ciąży czy osób cierpiących na upośledzenie odporności (np. związane z nosicielstwem HIV). Dawkowanie także jest takie samo – 0,5 ml roztworu można podawać od 12. miesiąca życia. Czym się zatem różnią?

Szczepienie odra świnka różyczka skutki uboczne

Szczepionka Priorix ma nieco „czystszy” skład, co może przekładać się na mniejszą częstotliwość tzw. NOP (niepożądanych odczynów poszczepiennych). Które są najczęściej zgłaszane?

Szczepienie odra świnka różyczka skutki uboczne:

• płacz (u dzieci),
• wysypka skórna (~5% dzieci),
• niewielki obrzęk węzłów chłonnych,
• łagodna gorączka (do 10% przypadków),
• zaczerwienienie i obrzęk oraz ból lub pieczenie w miejscu ukłucia.

Wszystkie wymienione wyżej dolegliwości są łagodne i ustępują samoistnie po kilku dniach. Nie ma więc obaw co do bezpieczeństwa preparatów.

Odra szczepienie obowiązkowe od kiedy i dla kogo?

Aby zapobiec rozwojowi choroby, zdecydowano się na masowe szczepienia na odrę w Polsce. Są one realizowane za pomocą preparatów skojarzonych, czyli zapobiegających więcej niż jednej chorobie (w tym przypadku trzem). Wieloskładnikowa szczepionka odra świnka różyczka pozwala minimalizować rozprzestrzenianie się patogenów, co wpływa nie tylko na bezpieczeństwo jednostki, ale i całej populacji.

Odra szczepienie obowiązkowe od kiedy?

Pierwsza szczepionka przeciwko odrze została wynaleziona w 1963 roku, a obowiązkowa (jednodawkowa) immunizacja w Polsce rozpoczęła się 12 lat później – w 1975 roku. Był to przełom w walce z chorobą, której cykliczne epidemie (do 200 tys. zachorowań w ciągu roku) występowały co 2-3 lata. Zgony i trwałe powikłania były wówczas powszechne.

Obecnie obowiązkowe szczepienia na odrę w Polsce przysługują w dwóch przypadkach:

• Profilaktyczne – od 1991 roku stosuje się dwudawkowy schemat immunizacji, a od 2019 roku do dnia dzisiejszego drugi zastrzyk wykonuje się u dzieci w wieku 6 lat. Ma to wyeliminować drobnoustroje chorobotwórcze oraz zmniejszać ryzyko ciężkiego przebiegu i poważnych powikłań.
• Poekspozycyjne – w przypadku narażenia się na czynnik zakaźny, czyli np. kontaktu z osobą chorą, można wykonać poeksozycyjne szczepienie na odrę (do 72h od styczności z wirusem). Podobnie jak w przypadku immunizacji dorosłych, nie jest ono jednak refundowane.

Obowiązkowa szczepionka odra świnka różyczka sprawiła, że choroba w Polsce została zminimalizowana do zaledwie kilkudziesięciu przypadków rocznie^[4]. Jak przebiega masowa immunizacja?

W jakim wieku szczepi się dzieci?

Szczepienia na odrę w Polsce wykonuje się w dwudawkowym schemacie, zapewniającym dożywotnią odporność:

• pierwszy zastrzyk podaje się w 13-15 miesiącu życia (92% skuteczności),
• druga dawka jest stosowana u dzieci w 6. roku życia (efektywność wzrasta do 98-99%).

Darmowe szczepienia na odrę przysługują wyłącznie najmłodszym. Bardzo ważne jest bowiem uodpornienie ich jeszcze przed pójściem do szkoły, gdzie transmisja drobnoustrojów chorobotwórczych jest wzmożona. 

Dlaczego szczepienie na odrę dla dorosłych jest ważne?

Immunizacja jest bardzo ważna, szczególnie u osób nieuodpornionych na odrę. W poniższej tabeli można sprawdzić swój rocznik, a co za tym idzie – zasadność szczepienia na odrę.

W ochronie przed odrą szczepienia wykazują największą skuteczność. Oto kilka argumentów przemawiających za tym, by uzupełnić ewentualne braki w swojej książeczce szczepień.

Szeroki zasięg odry

Zagrożenie infekcją występuje nie tylko w regionie europejskim, ale także w wielu innych częściach świata. Ta mapa pokazuje obszary, gdzie ryzyko transmisji wirusa odry jest duże.

Według danych CDC, wśród najbardziej obciążonych krajów można wyróżnić m.in. Jemen, Pakistan i Indie^[5]. Immunizacja jest więc ważna nie tylko w Polsce, ale także na wakacjach zagranicznych. Odwiedź nasz ośrodek medycyny podróży, aby uodpornić się na wszystkie choroby zagrażające w danym regionie!

Bezpieczeństwo szczepienia

Szczepionki przeszły szereg badań klinicznych i jest stosowana od przeszło 50 lat, co wpływa na jej bezpieczeństwo. Aby chronić dzieci przed zachorowaniem, zaleca się szczepienia na odrę dla dorosłych – szczególnie tych, którzy pracują w przedszkolach, szkołach czy przychodniach. 

Zważywszy na duże ryzyko powikłań po 20. roku życia, oraz widmo epidemii odry w Europie, warto rozważyć immunizację nie tylko ze względu na ochronę najmłodszych przed zakażeniem, ale także dla własnego bezpieczeństwa.

Brak możliwości leczenia odry

Zważywszy na to, że nie ma specyficznego leczenia wirusa odry, a pomoc choremu polega wyłącznie na łagodzeniu objawów i uzupełnianiu witaminy A (jej niedobór grozi ciężką infekcją), to warto się zaszczepić. 

Osoby, które nie zostały poddane immunizacji w wieku niemowlęcym i dzieciństwie, zastanawiają się, ile kosztuje szczepionka na odrę. Zakup, przechowanie i dostarczenie preparatu leżą bowiem w ich obowiązku, gdyż refundacja obejmuje wyłącznie roczniki uwzględnione w obowiązującym kalendarzu. Rozwiązanie tego problemu oferuje TropicalMed.

Ile kosztuje szczepionka Priorix w TropicalMed?

Immunizacja wśród dorosłych, którzy urodzili się przed wprowadzeniem obowiązkowych szczepień, jest ważna, jednak nierefundowana. W ofercie TropicalMed znajduje się szczepionka Priorix, którą można przyjąć bez zamartwiania się o zdobycie recepty i samodzielny zakup preparatu. 

Odra szczepienia w TropicalMed cena: dawka preparatu Priorix kosztuje 199 zł; przed podaniem zastrzyku niezbędna jest kwalifikacja lekarska, za którą należy zapłacić 70 zł.

Z racji powrotu odry do Europy, ryzyko zakażenia jest większe. Ważna jest więc profilaktyka, której celem jest całkowita eliminacja tego problemu. Więcej informacji o preparacie można znaleźć na naszym blogu. Sprawdź: szczepionka Priorix.

Szczepionka przeciwko odrze czeka – serdecznie zapraszamy na wizytę szczepienną!

FAQ - często zadawane pytania

Jak odróżnić ospę od odry?

Dla obu chorób charakterystyczna jest wysypka, którą poprzedzają objawy takie jak złe samopoczucie czy gorączka. Przed wystąpieniem wysypki spowodowanej wirusem odry można jednak zaobserwować dodatkowy symptom – tzw. białe plamki Koplika w jamie ustnej. To główny

Co jest przyczyną odry?

Odrę wywołuje wirus, który rozprzestrzenia się kropelkową. Do zakażenia może dojść w wyniku bezpośredniego kontaktu z nosicielem/chorym lub rzadziej pośrednio, przez przedmioty skażone wydzielinami dróg oddechowych osoby chorej/zakażonej.

Kto może zachorować na odrę?

Na odrę może zachorować każdy, kto nie przeszedł pełnego, dwudawkowego szczepienia na odrę w dzieciństwie. Odsetek osób, które zachorowały mimo pełnej immunizacji wynosi kilka-kilkanaście procent. Pozostałe osoby to w większości niezaszczepieni lub rzadziej ci, którzy przyjęli tylko jedną dawkę szczepionki.

Komu zaleca się szczepienie na odrę?

Szczepienie na odrę zaleca się wszystkim nieuodpornionym dorosłym, jednak w szczególności osobom pracującym wśród dzieci (np. w szkole, poradni). Najmłodsi są bowiem najbardziej narażeni na poważne powikłania, takie jak ubytek słuchu czy zapalenie płuc.

Czy szczepienie na odrę jest bezpieczne?

Mimo wielu mitów, żywa szczepionka MMR przeciw odrze (oraz śwince i różyczce) jest bezpieczna. Dodatkowo, standardem przed każdym podaniem preparatu jest kwalifikacja lekarska, podczas której wykluczamy u pacjenta ciążę, karmienie piersią, upośledzenie odporności i inne przeciwwskazania. GIS przeprowadza też kontrole każdej partii szczepionek, które trafiają do naszego ośrodka.