Gorączka zachodniego Nilu – co musisz o niej wiedzieć?

Skąd wziął się wirus Zachodniego Nilu i jak się przenosi?

Wirus Zachodniego Nilu należy do rodziny Flawiwirusów – tej samej co patogen odpowiedzialny za żółtą febrę. Jego pierwszą udokumentowaną nosicielką była kobieta z Ugandy – obecność nowego wirusa w jej organizmie potwierdzono w 1937 roku. Geneza nazwy jest związana z lokalizacją tego odkrycia – miało ono miejsce w dystrykcie Zachodniego Nilu.

Późniejsze badania dowiodły, że ptaki są głównym rezerwuarem drobnoustrojów, a komary są wektorem, czyli organizmem przenoszącym chorobę ze zwierzęcia na człowieka. Także niektóre muchówki, meszki, ślepaki czy kleszcze (rzadko) są w stanie transmitować wirusa.

Główną przyczyną zakażeń wśród ludzi jest ukąszenie komara, który zostaje zainfekowany po spożyciu krwi chorego ptaka. W krótkim czasie patogeny dostają się do gruczołów ślinowych owada, a stamtąd – do organizmu człowieka. To główna droga, jaką rozprzestrzenia się wirus gorączki zachodniego Nilu; atakuje on nie tylko ludzi, ale i konie. 

Pozostałe możliwe, choć bardzo rzadkie sposoby transmisji to zakażenie drogą krwi (np. przy transfuzji) lub wertykalne – z matki na dziecko przez łożysko lub podczas karmienia piersią. Nie da się zarazić poprzez kichanie, uścisk dłoni czy wspólne spożywanie posiłków.

Dalekosiężne migracje ptaków sprzyjają rozprzestrzenianiu się wirusa po całym świecie. Nie dziwi więc, że obecnie przypadki zakażeń są odnotowywane na wszystkich kontynentach – nie tylko afrykańskim. Czy gorączka zachodniego Nilu w Polsce stanowi zagrożenie zdrowia publicznego?

Wirus Zachodniego Nilu mapa – gdzie jest ryzyko zakażenia?

Od drugiej połowy XX wieku odnotowuje się przypadki zakażenia wirusem Zachodniego Nilu w wielu krajach na świecie. Według WHO, największe epidemie miały miejsce w krajach takich jak:

• USA,
• Rosja,
• Rumunia,
• Grecja,
• Izrael^[1].

Z racji tego, że patogeny te mają bardzo ruchliwego gospodarza (ptaki), występują powszechnie niemal na całym świecie – głównie w Ameryce Północnej, Afryce, Europie oraz na zachodzie Azji.

Wirus Zachodniego Nilu w Europie

Według Europejskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC), w 2024 roku zgłoszono około 1400 zakażeń (w tym ponad 100 zgonów) na Starym Kontynencie. Najwięcej odnotowano ich we Włoszech i w Grecji^[2].

Wirus Zachodniego Nilu mapa Europy: cotygodniowe raporty (w formie mapy) dotyczące sytuacji epidemiologicznej w regionie europejskim można znaleźć na stronie ECDC^[3].

Wirus Zachodniego Nilu w Polsce

Gorączka Zachodniego Nilu w Polsce może stanowić zagrożenie ze względu na występowanie rezerwuarów i wektorów, a więc wszystkiego, co jest potrzebne do jej rozprzestrzeniania.

Wirus Zachodniego Nilu w Warszawie: od połowy lipca 2024 roku zauważono wzmożony pomór ptaków z rodziny krukowatych, głównie wron siwych. Badania potwierdziły obecność materiału genetycznego wirusa w większości próbek^[4].

Wśród ptaków zagrożonych w szczególnym stopniu wyróżnia się m.in. sójki, wrony, jastrzębie czy sokoły. Komar brzęczący (Culex Pipiens) występujący powszechnie na terenie kraju to główny wektor wirusa^[5]. Najchętniej żeruje o świcie i zmierzchu, chociaż może kąsać o każdej porze.

Postępujące zmiany klimatyczne, sprzyjające rozwojowi owadów, mogą w przyszłości doprowadzić do tego, że wirus Zachodniego Nilu w Polsce będzie stanowił zagrożenie dla zdrowia publicznego. Pierwszym krokiem w skutecznej profilaktyce jest znajomość zagrożenia, dlatego warto zapoznać się z przebiegiem choroby.

Gorączka zachodniego Nilu objawy – jak rozpoznać chorobę?

Okres wylęgania wirusa Zachodniego Nilu wynosi od 2 do 14 dni (średnio tydzień). W 8 na 10 przypadków nie wywołuje żadnych objawów. W pozostałych można zaobserwować pierwsze symptomy, dla których charakterystyczny jest nagły początek.

Wirus Zachodniego Nilu objawy początkowe:

• gorączka,
• ból brzucha i biegunka,
• nudności i/lub wymioty,
• obrzęk węzłów chłonnych,
• ból głowy, mięśni i stawów,
• osłabienie, złe samopoczucie.

Gorączka zachodniego Nilu wysypka: między 5. a 12. dniem choroby może pojawić się wysypka grudkowa. Występuje ona zazwyczaj na tułowiu.

Dla choroby, jaką jest gorączka zachodniego Nilu wysypka i obrzęk węzłów chłonnych nie są tak częste jak pozostałe wymienione wyżej dolegliwości. Trzeba mieć też na względzie, że choroba może przybrać inwazyjne stadium (1 na 150 zakażonych), podczas którego patogeny atakują układ nerwowy człowieka. To poważne zagrożenie zdrowia i życia.

Wirus Zachodniego Nilu objawy inwazyjnego zakażenia:

• zaburzenia świadomości (otępienie, dezorientacja),
• ból głowy i sztywność karku,
• zaburzenia czucia/paraliż,
• wysoka gorączka,
• śpiączka,
• drgawki.

Wymienione wyżej dolegliwości utrzymują się średnio 3-10 dni, jednak dolegliwości bólowe i zmęczenie może trwać nawet kilka tygodni. Jak wspomniano wcześniej, inwazyjne zakażenie to stan zagrażający zdrowiu i życiu.

Gorączka zachodniego Nilu objawy a śmiertelność: szacuje się, że w 17% przypadków kończy się śmiercią^[6]. 

Kto jest szczególnie narażony na ciężki przebieg choroby?

Prawdopodobieństwo wystąpienia inwazyjnej choroby występuje w każdej grupie, jednak szczególnie wysokie jest w wymienionych niżej grupach:

• osoby powyżej 50 r.ż.
• pacjenci mający guza mózgu
• ludzie nadużywające alkoholu
• osoby z obniżoną odpornością
• przewlekle chorzy (np. na cukrzycę, nadciśnienie)

Według danych GIS, wirus gorączki zachodniego Nilu wywołuje zapalenie mózgu (głównie u seniorów) lub zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (szczególnie u dzieci). Może też doprowadzić do porażenia wiotkiego^[7].

Gorączka Zachodniego Nilu leczenie – jak zwalczać chorobę?

Obserwując niepokojące objawy u siebie lub kogoś z otoczenia, należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem. Specjalista wykonuje wówczas badanie surowicy lub płynu mózgowo-rdzeniowego w celu wykrycia przeciwciał IgM specyficznych dla wirusa Zachodniego Nilu.

Jeśli testy potwierdzą infekcję, a pacjent wymaga opieki, stosuje się leczenie wspomagające – nie ma bowiem specyficznego medykamentu, który zwalczałby infekcję. 

U ciężko chorych, których dotknęła gorączka zachodniego Nilu leczenie często odbywa się w szpitalu. Tego typu pacjenci często wymagają wspomagania oddychania czy dostarczania płynów dożylnie. Osoby cierpiące na zapalenie mózgu spowodowane zakażeniem muszą być stale monitorowani w celu kontroli ciśnienia śródczaszkowego.

Jak chronić się przed zakażeniem wirusem Zachodniego Nilu?

Z racji braku bezpośredniego lekarstwa, na które wirus gorączki zachodniego Nilu byłby wrażliwy, szczególnie ważne jes stosowanie się do zasad profilaktyki. Jest to ochrona przed ukąszeniami komarów, czyli:

• używanie moskitier i/lub ekranów na drzwi i okna,
• przebywanie w klimatyzowanych/wentylowanych pomieszczeniach,
• wybieranie ubrań z długimi rękawami i nogawkami oraz nakrycia głowy,
• ograniczanie wychodzenia z domu w czasie wzmożonej aktywności komarów,
• stosowanie środków przeciw komarom, szczególnie po zmierzchu (sprawdź: jakie repelenty?),
• usuwanie przedmiotów napełnionych wodą, gdzie komary mogłyby składać jaja (np. w wiadrach, donicach),
• gorączka zachodniego Nilu szczepionka dla koni zapewnia pośrednią ochronę dla osób zajmujących się hodowlą tych zwierząt.

Powyższe zasady profilaktyki działają nie tylko w przypadku gorączki zachodniego Nilu, ale także w przypadku wielu innych chorób przenoszonych przez owady i pajęczaki. Są wśród nich takie, na które także nie ma szczepionek (np. malaria) oraz te, przed którymi można się chronić za pomocą immunizacji. Sprawdź szczegóły w: choroby przenoszone przez komary i kleszcze. 

Żółtej febrze, dendze, oraz kleszczowemu i japońskiemu zapaleniu mózgu można zapobiegać za pomocą szczepionek dostępnych w TropicalMed. Sprawdź cennik TropicalMed zawierający preparaty solo i w profilowanych pakietach, np. Azja Południowo-Wschodnia za 1999 zł czy Afryka Light za 869 zł.

Zapraszamy na konsultację lekarską i/lub szczepienia ochronne! 

FAQ - często zadawane pytania

Jakie są objawy gorączki zachodniego Nilu?

Według szacunków, 8 na 10 infekcji jest bezobjawowych. U pozostałych gorączka zachodniego Nilu objawia się podwyższoną temperaturą ciała, bólem głowy i mięśni, nudnościami i wymiotami, a czasami wysypką. Choroba może doprowadzić do porażenia wiotkiego, zapalenia mózgu czy opon mózgowo-rdzeniowych.

Czy gorączka Zachodniego Nilu jest niebezpieczna?

Około 20% zakażeń wirusem Zachodniego Nilu ma formę objawową, z czego jakieś 17% kończy się śmiercią. Nie można zapomnieć też o trwałych powikłaniach, więc nie warto lekceważyć choroby.

Gdzie występuje gorączka zachodniego Nilu?

Gorączka zachodniego Nilu rozpowszechniła się w wielu zakątkach świata, m.in. Ameryce Północnej, Afryce, na południu i zachodzie Azji, a także w Europie.

Czy jest szczepionka na gorączkę zachodniego Nilu?

Na chorobę wywołaną przez wirus Zachodniego Nilu szczepionka dla ludzi nie istnieje. Jest natomiast dostępny preparat dla koni o nazwie Proteq West Nile.