Ochrona przed słońcem: jak uniknąć szkodliwego działania UV?

Ochrona przed słońcem – jak uniknąć oparzenia słonecznego?

Słońce oddziałuje na organizm człowieka i w pozytywny i w negatywny sposób. Odpowiednio dawkowane stymuluje syntezę witaminy D i poprawia samopoczucie. W nadmiarze może natomiast wywołać wiele różnych szkód, dlatego ochrona przed słońcem jest kluczowa. Promieniowania ultrafioletowe (UV) występuje w trzech wariantach:

• UVA dociera w najgłębsze warstwy skóry; odpowiada m.in. za tworzenie wolnych rodników odpowiedzialnych za starzenie skóry, za niszczenie kolagenu, elastyny i kwasu hialuronowego czy za obniżanie zdolność wiązania wody.
• UVB działa na powierzchni i w warstwie rogowej; powoduje rumień i pieczenie (oparzenia słoneczne), jest też najbardziej rakotwórcze.
• UCV nie oddziałuje na człowieka z tego prostego powodu, że jest pochłaniane przez warstwę ozonową Ziemi.

Oparzenia słoneczne mają nie tylko dokuczliwy przebieg, ale także poważne skutki – przyspieszają fotostarzenie skóry, osłabiają odporność i zwiększają ryzyko wystąpienia raka skóry. Czerniak jest w świecie medycyny nazywany "cichym zabójcą", bo często przez długi czas pozostaje bezobjawowy, a powoduje szybkie przerzuty.

Aby zapobiegać najczarniejszym scenariuszom, ważna jest odpowiednia ochrona przed słońcem na plaży (nad akwenami), w mieście, a także… w górach! Oparzenie słoneczne zimą lub podczas wspinaczek wysokogórskich jest szczególnie groźne, gdyż ludzie zapominają o zasadach profilaktyki. Jakich?

1. Jaki krem z filtrem do twarzy i ciała wybrać? 

Krem z filtrem UVA i UVB jest kluczowym elementem profilaktyki dla osób narażonych na oparzenie słoneczne. Tego typu produkty mają różne wskaźniki SPF (Sun Protection Factor), czyli ochrony przed słońcem:

• SPF 15 (niska),
• SPF 30 (średnia),
• SPF 50 lub 50+ (wysoka i bardzo wysoka).

Ochrona przed słońcem na plaży i/lub kiedy promieniowanie jest naprawdę intensywne, powinna obejmować stosowanie produktów ze wskaźnikiem SPF 30-50, w zależności od indywidualnych predyspozycji. 

Warto zaopatrzyć się w osobny krem z filtrem do twarzy i do ciała, aby zapobiec problemom skórnym. 

Ważne jest nie tylko to, jaki krem na oparzenia słoneczne się wybierze, ale też to, kiedy zostanie zastosowany. Tego typu produkt zazwyczaj zaczyna działać po 15-20 minutach (instrukcje znajdują się na opakowaniu), a więc trzeba posmarować skórę przed wyjściem z domu, a nie już w trakcie pobytu na zewnątrz.

Należy pamiętać, że krem z filtrem może się zetrzeć, spłynąć wraz z potem czy spłukać się podczas kąpieli (np. w morzu, jeziorze), a więc konieczne jest nakładanie kolejnych warstw co około 2-3 godziny lub po wyjściu z wody – szczególnie jeśli produkt nie jest wodoodporny.

2. Jak sprawdzić bezpieczny czas opalania?

Trzeba wiedzieć, że poszczególne osoby są mniej lub bardziej podatne na szkodliwe działania promieniowania UV, w zależności od fototypu skóry. Jest on określony na sześciostopniowej skali, od mlecznobiałej skóry pokrytej licznymi piegami (fototyp I) aż do ciemnobrązową/czarną (fototyp VI). Bezpieczny czas opalania bez żadnych kremów jest najniższy w pierwszym z wymienionych przypadków i wynosi mniej niż 10 minut.

Osoby o jasnej karnacji, z piegami i rudymi/blond włosami, które mają mało melaniny, są bardziej podatne na oparzenie słoneczne i powinny stosować kremy z wysokim faktorem SPF i podjąć dodatkowe środki ochrony przed słońcem. Podobnie wygląda ochrona tatuażu przed słońcem oraz pielęgnacja delikatnej i cieniutkiej dziecięcej skóry czy blizny sprzed mniej niż 6 miesięcy – potrzebny jest wówczas solidny bloker.

3. Kiedy zrezygnować z opalania, bo słońce jest najintensywniejsze?

Między godziną 10:00 a 14:00 promieniowanie słoneczne jest najintensywniejsze. W tym czasie warto przebywać w pomieszczeniu lub zacienionym miejscu. Ochronę przed słońcem na plaży zapewniają parasolki, proste namioty lub żagle. 

Jeśli nie ma możliwości zorganizowania zacienionej przestrzeni, trzeba dokładnie posmarować się kremem z filtrem i odpowiednio się ubrać. „Odpowiednio” czyli jak?

4. Co założyć, by uniknąć oparzenia słonecznego?

Przewiewne ubrania o luźnym splocie, zakrywające jak największą powierzchnię skóry, skutecznie chronią przed promieniowaniem słonecznym. W tym celu warto wybierać tkaniny naturalne (np. len) lub sztuczne (np. wiskozę), które dobrze przepuszczają powietrze. Warta rozważenia jest też specjalna odzież z filtrem UV; w jej produkcji wykorzystuje się m.in. nici poliamidowe. 

Ważne jest także nakrycie głowy, które nie tylko chroni głowę przed przegrzaniem, ale także działa profilaktycznie na oparzenia słoneczne twarzy – kapelusz z dużym rondem czy czapka z daszkiem dają cień, chroniąc przed promieniowaniem. 

5. Dlaczego słońce to zdrowsza alternatywa solarium?

Badania dowodzą, że korzystanie w solarium jest obarczone znacznie większym ryzykiem wystąpienia nowotworów skóry (w tym czerniaka) niż przebywanie na słońcu. Chcąc uzyskać opaleniznę, lepiej skorzystać z naturalnej alternatywy.

6. Gdzie najbardziej zagraża oparzenie słoneczne?

Światło bardzo dobrze odbija się nie tylko od lustra wody, ale także od betonu czy śniegu. Dlatego stosowanie się do zasad profilaktyki oparzeń słonecznych jest ważne nie tylko na plaży, ale także podczas wyprawy w góry, wyjazdu na narty czy wypadu na miasto. To szczególnie ważne dla osób z małą ilością pigmentu oraz po zabiegach kosmetycznych (np. ochrona tatuażu przed słońcem).

Ochrona przed słońcem na plaży powinna obejmować dokładne wytarcie się po kąpieli. Kropelki wody pozostające na skórze działają jak małe soczewki, które skupiają promieniowanie słoneczne, przyspieszając powstawanie oparzeń słonecznych.

7. Jak chronić oczy przed promieniowaniem słonecznym?

Promieniowanie UV może nie tylko wywołać problemy skórne, ale także pogorszyć wzrok. Dlatego okulary przeciwsłoneczne to niezbędny element wyposażenia, m.in. na plaży czy w górach. Żeby ochrona była skuteczna, warto zwrócić uwagę na atest CE oraz normy jakościowe.

8. Co jeść i pić, żeby zmniejszyć negatywny wpływ słońca na organizm?

Najważniejszą zasadą jest odpowiednie nawodnienie. O ile to dość oczywiste w przypadku ochrony przed słońcem na plaży, o tyle na śniegu już niekoniecznie. Upały w słoneczne dni nad morzem czy innym akwenem sprawiają, że chce się pić. Podczas wspinaczki na ośnieżone szczyty jest podobnie, ale wypoczywając w zimowej scenerii, często zapomina się o spożywaniu odpowiedniej ilości wody. To błąd, bo dobrze nawodniona skóra lepiej radzi sobie z promieniowaniem UV.

Słońce w nadmiarze przyspiesza produkcję wolnych rodników odpowiadających za starzenie się skóry. Odpowiedzią na to powinno być częstsze spożywanie produktów bogatych w antyoksydanty, które wykazują odwrotne działanie. Są to niektóre sezonowe owoce (np. maliny, truskawki) oraz m.in. buraki czy jarmuż. Pełnowartościowa dieta pozwala cieszyć się młodym wyglądem na dłużej nawet wtedy, gdy lubi się przebywanie na słońcu. 

Jak łagodzić oparzenia słoneczne?

Złota zasada „lepiej zapobiegać niż leczyć” działa także w przypadku oparzenia słonecznego. Niestety, ludzie często zapominają o przestrzeganiu wymienionych wyżej zasad lub bagatelizują zagrożenie związane z nadmierną ekspozycją na promieniowanie UVA i UVB. 

Kiedy już dojdzie do uszkodzenia skóry, warto wiedzieć, jaki krem na oparzenia słoneczne zastosować oraz jakie domowe sposoby są warte rozważenia. Wszystkie te informacje można znaleźć na blogu TropicalMed. Sprawdź: sposoby na oparzenia słoneczne.

FAQ - często zadawane pytania

Dlaczego warto chronić się przed słońcem?

Odpowiednio dawkowane, słońce ma zbawienny wpływ na organizm, jednak trzeba chronić się przed jego nadmiarem ze względu na negatywne skutki promieniowania UV. Są to: zwiększone ryzyko wystąpienia czerniaka, przedwczesne starzenie się skóry, poparzenia słoneczne, uszkodzenia oczu oraz udar związany z gorącem.

Co na ochronę włosów przed słońcem?

Długotrwała ekspozycja na słońce może prowadzić do uszkodzeń struktury włosów, co prowadzi do przesuszenia, rozdwajania końcówek czy utraty elastyczności. Pamiętanie o nakryciu głowy i stosowaniu specjalnych produktów z filtrem UV może pomóc zadbać o swoją fryzurę. Olejki dostosowane do indywidualnych potrzeb włosów (np. kokosowy, arganowy) także bywają pomocne.

Kiedy słońce szkodzi?

Bezpieczny czas opalania jest uzależniony od fototypu skóry. Dzieci oraz osoby dorosłe z jasną karnacją i licznymi pieprzykami (fototyp I) mogą spędzić na słońcu do około 10 minut. Im ciemniejsza skóra, oczy i włosy (tj. więcej pigmentu zwanego melaniną), tym dłuższy czas bezpiecznego opalania. Należy pamiętać, że oparzenia słoneczne grożą nie tylko na plaży, ale także w górach, na śniegu czy w mieście.

Kto nie może się opalać?

Osoby z bardzo jasną karnacją (tzw. fototyp I), dzieci z delikatną i cienką skórą oraz chorzy np. na atopowe zapalenie skóry powinni ograniczać ekspozycję na promieniowanie UV do minimum. Niektóre leki (np. antybiotyki) czy alergia na słońce całkowicie wykluczają natomiast opalanie.