Borelioza co to jest i jak się przenosi?
Borelioza to choroba bakteryjna wywołana przez krętki Borrelia. Są one transmitowane przez kleszcze: z zainfekowanych zwierząt lub ludzi będącymi nosicielami → do nowego żywiciela. Drobnoustroje namnażają się w jelicie owada, następnie wędrują do jego ślinianek i stamtąd, po ukłuciu, przenoszą się do organizmu kolejnego człowieka. Tam znów inkubują przez 3-30 dni (średnio tydzień) i wywołują chorobę. Jakie są jej objawy?
Borelioza objawy – jak przebiega choroba?
Pierwszym symptomem boreliozy jest charakterystyczny rumień/wysypka. Tego typu zmiany mogą przybierać różne kształty/kolory i pojawiać się w losowych miejscach – stąd nazwa „rumień wędrujący”. W jego identyfikacji może pomóc m.in. ta grafika od CDC.
Szybkie usunięcie kleszcza zmniejsza ryzyko infekcji. Zauważenie małego owada bywa jednak trudne i często nie udaje się wyciągnąć go na czas. W takim przypadku może dojść do rozwoju kolejnego, poważniejszego stadium boreliozy. Drobnoustroje chorobotwórcze mogą wówczas zaatakować:
- układ nerwowy (porażenie twarzy, zapalenie mózgu/rdzenia kręgowego, nerwobóle, sztywność karku),
- stawy (zapalenie, ból i obrzęk stawów: najczęściej kolan),
- układ krążenia (arytmia/kołatanie serca).
Szybka diagnoza umożliwia skuteczniejsze leczenie i zwiększa szansę na powrót do zdrowia. Jak wykrywa się boreliozę?
Na czym polega wykrywanie boreliozy?
Przede wszystkim każde ukąszenie kleszcza należy traktować poważnie. Owada należy jak najszybciej wyciągnąć w odpowiedni sposób, a następnie obserwować swoje ciało. Gdy pojawią się niepokojące objawy, powinien sprawdzić to lekarz – borelioza może być bowiem niebezpieczna. Diagnozowanie choroby ma zazwyczaj dwuetapowy przebieg, polegający na wykryciu przeciwciał w krwi pacjenta:
- ELISA borelioza – badanie można wykonać, mieszcząc się w 100 zł; na wyniki trzeba czekać średnio do 7 dni roboczych, a następnie (jeśli wynik jest dodatni) przeprowadza się drugi test.
- Borelioza Western Blot – cena waha się od 100 do 300 zł, w zależności od laboratorium. Koszt ten może być pokryty z funduszu NFZ, jeśli badanie zlecił lekarz chorób zakaźnych.
Należy pamiętać, żeby przeciwciał nie da się wykryć od razu po ukłuciu kleszcza. Badania boreliozy lekarz zleca zazwyczaj po upłynięciu określonego czasu (około 2-4 tygodnie). Jeśli wyniki potwierdzą chorobę, a u pacjenta występują objawy, niezbędne jest leczenie.
Lekarz borelioza – jak pomóc osobie chorej?
Leczenie boreliozy umożliwiają antybiotyki takie jak doksycyklina, amoksycylina czy cefuroksym. Są one najczęściej podawane doustnie. Przebieg kuracji (rodzaj lekarstw oraz dawkowanie) zależy od:
- wieku pacjenta,
- stopnia nasilenia choroby,
- indywidualnych przeciwwskazań (np. uczulenie na któryś ze związków),
- rodzaju boreliozy (stawowa/neurologiczna/układu krążenia).
Wiele placówek w Polsce oferuje pomoc osobom zakażonym krętkami Borrelia. Są to m.in.:
- leczenie boreliozy Wrocław (np. w centrum medycyny Biomedika),
- poradnia leczenia boreliozy Gdańsk (np. Szpitale Pomorskie)
Diagnozowanie i leczenie boreliozy przez lekarzy w Warszawie, Krakowie i innych polskich miastach zwiększa szanse na szybki powrót do zdrowia. Niestety, przebycie infekcji nie daje ochrony przed kolejnym zachorowaniem. Dlatego lepiej zapobiegać, niż leczyć. Jak to robić?
Jak wygląda profilaktyka boreliozy?
Szybkie usunięcie kleszcza zmniejsza ryzyko zachorowania na boreliozę. Robi się to sterylną pęsetą, która służy do chwycenia owada jak najbliżej skóry i zdecydowanego pociągnięcia go do góry. Wykręcanie lub wyszarpywanie zwiększa ryzyko uszkodzenia kleszcza i pozostawienia którejś z jego części pod skórą. Po usunięciu wszystkich elementów, miejsce ukłucia należy wyczyścić i zdezynfekować za pomocą mydła i środka odkażającego.
Najlepiej jest jednak zapobiegać ukąszeniom – służą do tego repelenty (czyli środki odstraszające owady) i odpowiedni ubiór, najlepiej z długimi rękawami i nogawkami. Zaleca się też dokładne oględziny ciała po każdej wycieczce w miejsca, gdzie kleszcze mogą występować (tereny zielone: las, łąka).
Borelioza ma charakter sezonowy, której szczyt zachorowań wiąże się z aktywnością przenoszących ją kleszczy. Jest to okres od kwietnia do października, czyli średnio połowa roku. Owady te są naprawdę niebezpieczne. Przenoszą bowiem wszelakie drobnoustroje – nie tylko bakterie Borrelia, ale i wirusy dużo groźniejszej choroby – KZM. W przeciwieństwie do boreliozy, można zapobiegać jej dzięki szczepieniom ochronnym, natomiast leczenie (np. antybiotyki) – nie istnieje.
Czy jest szczepienie na boreliozę dzieci i dorosłych?
Szczepienie przeciwko boreliozie dla dzieci i dorosłych niestety nie jest jeszcze dostępne na polskim rynku farmaceutycznym. Trwają jednak prace nad preparatem VLA15, który powstaje w wyniku współpracy dwóch koncernów: Pfizer i Valneva. Ma on zapobiegać boreliozie wywołanej przez północnoamerykańskie i europejskie szczepy bakterii. Pierwsze próbne szczepienie dzieci przeciwko boreliozie już się odbyło – preparat podano m.in. w dwóch grupach wiekowych: 5-11 i 12-17 lat. Ostatnia, trzecia faza badań klinicznych rozpoczęła się m.in. w Białymstoku w sierpniu 2022 roku.
Proces testowania i wprowadzania szczepionki na rynek jest naprawdę długotrwały – analiza skuteczności, a co najważniejsze: bezpieczeństwa preparatów jest bowiem traktowana bardzo poważnie. Dlatego prawdopodobnie trzeba będzie jeszcze sporo poczekać, zanim pojawi się szczepionka na boreliozę – cena preparatu także nie jest jeszcze nieznana.
Ochronę przed chorobą przenoszoną przez kleszcze daje natomiast szczepienie na KZM. Jest ono bezpieczne i odznacza się dużą skutecznością (około 95%). Daje minimum 3 lata odporności. Na polskim rynku farmaceutycznym są dostępne dwa rodzaje preparatów
- Enceptur – „Adults” dla dorosłych i młodzieży od 12. roku życia oraz „K” dla dzieci w wieku 1-11 lat;
- FSME-IMMUN – dawka 0,5 ml od 16. roku życia i 0,25 ml (Junior) dla najmłodszych (1-15 lat).
W przeciwieństwie do boreliozy, nie udało się opracować skutecznej metody leczenia tej niebezpiecznej infekcji. Jej przebieg oraz możliwe powikłania są dużo większym zagrożeniem dla zdrowia i życia pacjenta (sprawdź porównanie borelioza a KZM). Dodatkowo, ryzyko choroby pojawia się tuż po ukłuciu przez kleszcza – nawet szybkie usunięcie go nie zmniejsza prawdopodobieństwa zakażenia wirusem KZM.
Szczepienia ochronne na KZM i inne choroby przenoszone przez owady (np. japońskie zapalenie mózgu czy żółtą febrę) są dostępne w TropicalMed. Chcąc cieszyć się zdrowymi i bezpiecznymi wakacjami na łonie natury, warto skorzystać z immunizacji.
Serdecznie zapraszamy na szczepienie!
Katarzyna Ślusarz 
Zarezerwuj termin szczepienia!