Nowa szczepionka na miażdżycę – jak działa?

Szczepionka na miażdżycę – co warto o niej wiedzieć?

Zespół naukowców pod kierownictwem polskiego kardiologa, prof. Macieja Banacha, pracuje nad przełomowym narzędziem do walki z dyslipidemią i miażdżycą. To w dużym uproszczeniu szczepionka na cholesterol, która celuje w obniżenie poziomu LDL (tzw. „złego cholesterolu”) będącego jedną z głównych przyczyn miażdżycy. Preparat hamuje białko PCSK9 mające wpływ na metabolizm LDL^[1].

Szczepionka przeciw miażdżycy może być milowym krokiem w walce z chorobami układu krążenia, które są główną przyczyną zgonów w Polsce^[2]. 

Miażdżyca co to takiego i jak powstaje?

By lepiej zrozumieć znaczenie opisanej wyżej szczepionki dla zdrowia publicznego, warto przybliżyć, co to jest miażdżyca, jak powstaje oraz jakie może mieć skutki:

• Miażyca co to: miażdżyca (ang. ASCVD, atherosclerotic cardiovascular disease) zwana również arteriosklerozą lub aterosklerozą, jest przewlekłą chorobą układu krążenia odpowiadającą w Polsce za około 160 tys. zgonów rocznie^[3]. 
• Przyczyna miażdżycy: źródłem choroby jest dyslipidemia, czyli zaburzenia lipidowe; dochodzi wówczas do stopniowego zwężania światła naczyń krwionośnych (dużych i średnich tętnic) przez blaszki miażdżycowe, czyli ogniskowe zmiany zbudowane z nadmiaru cholesterolu.

W zależności od tego, w którym miejscu nagromadzi się nadmiar cholesterolu, występuje miażdżyca nóg, serca albo mózgu^[4].

Pierwszym krokiem skutecznej profilaktyki jest rozpoznanie symptomów choroby, dlatego podpowiadamy, jakie są pierwsze objawy miażdżycy w poszczególnych zakamarkach ciała.

Miażdżyca mózgu

Odpowiada za 80% wszystkich udarów mózgu. Pozostałe 20% jest spowodowane krwotokami wewnętrznymi (tzw. wylew) lub zakrzepicą zatok żylnych mózgowia^[5]. W rozpoznaniu choroby może pomóc zaprezentowany poniżej akronim.

Udar spowodowany miażdżycą objawy:

• Utrudniona mowa – chory może mieć problem z mówieniem i rozumieniem tego, co mówią inni.
• Dłoń opadnięta – charakterystycznym objawem jest paraliż lub drętwienie kończyn, często tylko po jednej stronie ciała. Próba podniesienia obu rąk kończy się opadnięciem jednej z nich
• Asymetria ust – powyższy symptom dotyczy nie tylko kończy, ale i twarzy; uśmiech chorego na udar jest asymetryczny, po jednej stronie „gnie się” ku dołowi.
• Rozmazane widzenie – problemy ze wzrokiem, plamy w polu widzenia i podwójne widzenie to kolejne typowe objawy udaru.

Udar to niespodziewana i niezwykle groźna choroba, która nie daje żadnych wcześniejszych oznak. Szczepionka na miażdżycę mogłaby być przydatnym narzędziem w profilaktyce.

„Zatkanie” tętnic mózgowych powoduje niedokrwienie, a to z kolei uśmierca komórki nerwowe. Miażdżyca mózgu może doprowadzić do niepełnosprawności lub zgonu, a więc po rozpoznaniu objawów ważna jest natychmiastowa pomoc lekarska.

Choroba wieńcowa

Blaszki miażdżycowe w tętnicach wieńcowych mogą prowadzić do choroby niedokrwiennej serca, na którą cierpi aż 1,6 mln Polaków^[6]. 

Pierwsze objawy miażdżycy podczas choroby wieńcowej to nadmierne zmęczenie, przyrost wagi oraz duszności i ból podczas wysiłku fizycznego, łagodniejące stopniowo po zaprzestaniu aktywności. Skutkiem może być zawał serca, a nawet śmierć spowodowana arytmią.

Miażdżyca kończyn dolnych

U chorych, których dotknęła tego typu miażdżyca objawy obejmują skurcze, zimną i bladą skórę oraz dolegliwości bólowe nasilające się przy wysiłku fizycznym. Brak leczenia może skończyć się ostrym niedokrwieniem, a w ostateczności – martwicą tkanek prowadzącą do amputacji.

Miażdżyca nóg, mózgu czy serca prowadzą do poważnych komplikacji zdrowotnych, dlatego warto zapoznać się z zasadami profilaktyki i możliwości leczenia.

Miażdżyca leczenie i profilaktyka – jak walczyć z chorobą?

Kiedy wiadomo już, co to jest miażdżyca i czym grozi, warto sprawdzić sposoby leczenia i profilaktyki. Pierwszym krokiem powinna być zmiana trybu życia na zdrowszy, a więc:

• regularne ćwiczenia fizyczne i wychodzenie na spacery;
• zrzucenie wagi (nadwaga/otyłość zwiększają ryzyko miażdżycy);
• cykliczne badania profilaktyczne, tj. mierzenie ciśnienia tętniczego, EKG i USG;
• rzucenie palenia – choroby serca u palaczy są średnio czterokrotnie częstsze niż u niepalących^[7];
• zróżnicowanie diety – zdrowe oleje roślinne (np. słonecznikowy, z oliwek), tłuszcze z ryb morskich bogate w kwasy omega 3, owoce, warzywa i pieczywo pełnoziarniste to produkty działające zbawiennie na miażdżycę; w razie niedoborów w diecie, ważna jest suplementacja (po konsultacji lekarskiej).

Miażdżyca leczenie: u osób z wysokim poziomem cholesterolu LDL stosuje się leki hamujące rozwój blaszki miażdżycowej. Są to statyny, ezetymib, inhibitory PCSK9 lub kwas bempediowy^[8].

Wymienione wyżej leki dobiera się indywidualnie. Wysoką skuteczność wykazuje leczenie skojarzone, czyli unikalna dla każdego kombinacja leków. Duży wybór medykamentów pozwala pomagać szerokiemu gronu pacjentów, nawet tych, u których odnotowuje się jakieś przeciwwskazania (jak np. nietolerancja statyn).

Przełomowym sposobem dla osób zastanawiających się, jak cofnąć miażdżycę albo jak nie dopuścić do powstawania blaszek miażdżycowych, ma być właśnie wynalazek zespołu prof. Macieja Banacha, czyli szczepionka na cholesterol. 

Szczepionka przeciw miażdżycy

Chociaż miażdżyca kończyn dolnych, mózgu czy serca może być skutecznie powstrzymywana dzięki szerokiej palecie lekarstw, to tylko u co 4 pacjenta udaje się osiągnąć pożądany poziom LDL. W grupie osób z największym ryzykiem sercowo-naczyniowym cel ten osiąga mniej niż 10%. 

Ma to wiele przyczyn, od nieefektywnego planu leczenia, aż po nieprzestrzeganie zaleceń lekarskich przez osoby poddane kuracji. Innowacją w tym zakresie ma być właśnie szczepionka na miażdżycę. Po serii udanych badań przedklinicznych na zwierzętach, w połowie stycznia 2024 roku preparat wkroczył w fazę badań ludzkich^[9]. Ich wyniki są obiecujące, więc wynalazek ma szansę zostać wprowadzony na rynek farmaceutyczny.

FAQ - często zadawane pytania

Jak cofnąć miażdżycę?

By cofnąć miażdżycę, dbaj o aktywność fizyczną, zbilansowaną dietę i regularne badania profilaktyczne. W leczeniu miażdżycy stosuje się leki takie jak statyna, ezetymib, inhibitory PCSK9 czy kwas bempediowy, a w przyszłości – może szczepionkę na cholesterol.

Co jeść, żeby cofnąć miażdżycę?

Warzywa, owoce, pełnoziarniste pieczywo, tłuste ryby czy oleje roślinne to produkty spożywcze, które warto jeść przy miażdżycy.

Czego nie wolno jeść przy miażdżycy?

Przy miażdżycy warto unikać przetworzonej żywności i mięsa, a także słodzonych napojów i słodyczy.