Poradnik: jak chronić się przed wężami w podróży?

Poradnik: jak chronić się przed wężami w podróży?

Węże, w szczególności jadowite, są poważnym zagrożeniem w wielu zakątkach świata. Szacuje się, że co roku dochodzi do około 5,4 miliona ukąszeń (w tym 1,8-2,7 miliona zatruć), z czego od ponad 81 000 do prawie 138 000 przypadków kończy się zgonem^[1]. Aby nie narażać się na takie niebezpieczeństwo, warto wiedzieć, jak chronić się przed wężami. Niniejszy poradnik jest poświęcony właśnie tej kwestii.

Gdzie najczęściej występują węże na świecie?

Świadomość zagrożenia jest pierwszym krokiem w skutecznej profilaktyce, dlatego warto zastanowić się najpierw, gdzie występują węże. Gęste zarośla, sterty liści, drewniane kłody, pola ryżowe, rozpadliny i rumowiska skalne to tylko niektóre z miejsc, gdzie można natknąć się na te niebezpieczne zwierzęta. 

W niektórych krajach (m.in. w Indiach, Sri Lance, Wietnamie, Brazylii, Meksyku i Nepalu)^[2] to ryzyko jest zdecydowanie wyższe niż w pozostałych. Gdzie żyją najgrożniejsze i najbardziej jadowite gatunki węży na świecie?

Węże w Azji

Według WHO, co roku węże azjatyckie gryzą do 2 milionów ludzi, chociaż dane z indyjskiego Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej mówią o 3-4 milionach ukąszeń w samych Indiach^[3]. Według szacunków, w kraju dochodzi do 50 tys. zgonów z tego powodu, co stanowi aż połowę przypadków śmiertelnych na całym świecie! 

Węże azjatyckie, takie jak niemrawiec zwyczajny, kobra indyjska, żmija łańcuszkowa czy żmija piłowata, zaliczające się do tzw. wielkiej czwórki, odpowiadają za większość ukąszeń. 

Wyzwaniem dla zdrowia publicznego na kontynencie są nie tylko same węże w Azji, ale także braki w wykwalifikowanej kadrze medycznej oraz niedostateczna liczba placówek zajmujących się leczeniem pokąsanych osób. Przed podróżą warto więc zaopatrzyć się w solidne ubezpieczenie turystyczne, pokrywające koszty transportu medycznego i zapewniające dostęp do najlepszych klinik w razie niebezpieczeństwa. 

Szczegóły dla podróżujących chcących zadbać o zdrowie w: szczepienia do Azji.

Węże w Afryce

Wśród miejsc, gdzie najczęściej występują węże, WHO wymienia też Afrykę. Na kontynencie można spotkać ponad 130 jadowitych gatunków, których ukąszenia powodują około 500 tys. zatruć i 30 tys. zgonów rocznie^[4]. I w tym przypadku przed wyjazdem warto wykupić solidną polisę. W wielu afrykańskich krajach system opieki zdrowotnej jest niewydolny. 

W środkowej, południowej i zachodniej części można natknąć się na słynną czarną mambę, która swoją nazwę zawdzięcza nie umaszczeniu ciała, a barwie wnętrza pyska. Jeśli chodzi o węże w Afryce, to najbardziej jadowity gatunek, charakteryzujący się także niezwykłą szybkością.

Więcej informacji o przygotowaniu zdrowotnym w: szczepienia do Afryki.

Węże w Australii

Istnieją różne gatunki węży na świecie, a najbardziej jadowity to tajpan pustynny występujący właśnie w Australii. Według statystyk, każdego roku na kontynencie dochodzi do 3000 ukąszeń jadowitych węży, z czego średnio tylko 2 kończą się zgonem^[5].

Leczenie tego typu przypadków w Australii jest na bardzo wysokim poziomie, jednak problemem dla podróżnych pozostają ogromne koszty. Według MSZ, doba w szpitalu może kosztować nawet 800 AUD^[6]. Chociaż z innych przyczyn niż w Azji i Afryce, warto zatem wyposażyć się w dobre ubezpieczenie – węże w Australii są bowiem niebezpieczne nie tylko dla zdrowia, ale i portfela.

O immunizacji przed podróżą pisaliśmy w: szczepienia do Australii.

Węże w Amazonii

Dżungla amazońska to miejsce, gdzie żyją największe węże świata, czyli anakondy zielone. Nie są one jadowite, ale mogą udusić i zjeść dużą ofiarę, taką jak np. człowiek (szczególnie dziecko). Takie przypadki zdarzają się jednak niezwykle rzadko.

Zdecydowanie większe zagrożenie stanowią jadowite gatunki węży na świecie, takie jak np. żararaka pospolita czy groźnica niema. Przykładowo, w samym stanie Amazonas w Brazylii odpowiadają one nawet za 235 ukąszeń/100 tys. mieszkańców^[7]. 

Chociaż surowica przeciwjadowa jest dostępna w większych, miejskich szpitalach, to wyzwaniem jest szybkie dotarcie do kliniki z odległych zakątków kraju (np. przy pogryzieniu przez węże w Amazonii). I w tym przypadku przyda się więc odpowiednie ubezpieczenie, pokrywające koszty transportu medycznego.

Kompleksowy poradnik dla podróżnych znajduje się tutaj: szczepienia do Ameryki Południowej.

Czy są jadowite węże w Europie i USA?

Kiedy mowa o miejscach, gdzie najczęściej występują węże realnie zagrażające człowiekowi, USA czy kraje europejskie raczej nie przychodzą nikomu na myśl. To błąd! Chociaż tego typu gatunków jest zdecydowanie mniej niż w Azji, Afryce czy Ameryce Łacińskiej, to jednak ukąszenia się zdarzają.

W Stanach Zjednoczonych odnotowuje się ich 7-8 tys. rocznie, z czego średnio 5 kończy się zgonem. Wśród najgroźniejszych węży w USA wyróżnia się grzechotniki, mokasyny miedziogłowce i błotne czy węże koralowe^[8]. Trzeba pamiętać, że usługi medyczne są w tym kraju niezwykle kosztowne.

Na terenie UE działa EKUZ, jednak trzeba pamiętać, że karta nie zawsze pokrywa wszystkie koszty leczenia – szczegóły w odnośniku. Jadowite węże w Europie, takie jak żmija rogata, łąkowa czy zygzakowata (jedyny taki gatunek w Polsce) stanowią zagrożenie dla człowieka. Dlatego warto wiedzieć, jak chronić się przed wężami i nie dopuścić do ukąszenia.

Jak uważać na węże, by nie doszło do ukąszenia?

Kiedy wiadomo już, gdzie żyją największe węże świata i te najbardziej jadowite, warto zapoznać się z zasadami ostrożności, których warto przestrzegać w każdej podróży (poza Antarktydą, gdzie węży nie ma wcale). 

Do większości ukąszeń dochodzi w wyniku nadepnięcia albo zaniepokojenia zwierzęcia, dlatego warto uważnie obserwować środowisko – ostrożnie stawiać kroki, nie sięgać gołą ręką w szczeliny, zerknąć na miejsce, na którym chce się usiąść. 

Buty z wysokimi cholewkami oraz spodnie z długimi nogawkami z grubego materiału mogą uchronić przed ukąszeniem. Odpowiedni ubiór jest szczególnie ważny w miejscach, gdzie występują węże (wspomniane już rozpadliny skalne, zarośla czy drewniane kłody).

Wiele groźnych dla człowieka gatunków prowadzi nocny tryb życia, a więc ukąszenie węża jadowitego jest bardziej prawdopodobne podczas nocnych wędrówek czy biwakowania. Podejmując tego typu aktywności trzeba zachować szczególną ostrożność. Bezwzględnie odradza się dotykanie jakichkolwiek węży, nawet martwych!

Ugryzienie węża objawy – jak reaguje ludzki organizm?

Ukąszenie węża jadowitego zostawia na skórze dwa punkty zamiast rzędu zębów w kształcie półkola. Nie zawsze oznacza jednak zatrucie toksyną – w minimum 20% przypadków są to tzw. ugryzienia suche („ostrzegawcze”, bez jadu); u zdradnicowatych i węży morskich odsetek ten jest jeszcze wyższy^[9].

W pozostałych przypadkach zwierzę wprowadza do organizmu człowieka jad zawierający neurotoksyny i kardiotoksyny (najczęstsze, wpływające na układ nerwowy i krążenia), a także miotoksyny (porażające mięśnie) czy nefrotoksyn (niszczące nerki). Jaki wpływ na organizm człowieka mają te substancje?

Ugryzienie węża objawy:

• paraliż,
• gorączka,
• drgawki,
• znaczne osłabienie,
• nudności i wymioty,
• niewyraźne widzenie,
• wzmożone pragnienie, 
• trudności z oddychaniem,
• przebarwienia i martwica skóry,
• krwawienie i ból w miejscu ukąszenia.

Jako że dorośli z reguły są więksi i ciężsi niż dzieci, mają korzystniejszy stosunek masy ciała do jadu wprowadzonego do organizmu, a co za tym idzie – większe szanse na przeżycie. Kiedy zdarzy się ukąszenie węża pierwsza pomoc jest jednak potrzebna każdemu, bez względu na wiek. Jak należy postępować w takiej sytuacji?

Ukąszenie węża pierwsza pomoc – co robić, a czego nie robić?

Mimo wiedzy na temat tego, jak uważać na węże, może dojść do ukąszenia w podróży. W takim przypadku warto znać zasady pierwszej pomocy oraz mity dotyczące postępowania z poszkodowanym. O tym, co robić, a czego nie robić w takiej sytuacji, mówi poniższa tabela.

Kiedy wiadomo już, jak chronić się przed wężami i jak postępować w razie ewentualnego pokąsania, warto zastanowić się nad pozostałymi zagrożeniami dla zdrowia w podróży do Azji, Afryki, Ameryk czy nawet Europy.

Jakie inne zagrożenia dla zdrowia czyhają w podróży?

Jadowite węże w Europie, podobnie jak schorzenia tropikalne, nie stanowią większego zagrożenia. Należy jednak pamiętać o ryzyku zakażenia krztuścem, grypą, meningokokami i innymi chorobami zakaźnymi występującymi powszechnie na Starym Kontynencie.

Dalsze, egzotyczne podróże, są obciążone ryzykiem wspomnianych już chorób tropikalnych, na które przeciętny Polak/Europejczyk nie ma żadnej odporności. W Azji jest to m.in. japońskie zapalenie mózgu czy denga, a w Afryce i Ameryce Łacińskiej żółta febra i wiele innych dolegliwości. Trzeba pamiętać, że w niektórych miejscach (np. w Burundi, Kamerunie czy Gujanie Francuskiej) wymagana jest Międzynarodowa Książeczka Szczepień.

Po spersonalizowane zalecenia profilaktyczne (wraz z receptami) i szczepienia (wraz z certyfikatem) warto zgłosić się do TropicalMed. Oferowane przez nas pakiety dla podróżnych pozwalają znacznie zaoszczędzić na immunizacji – sprawdź cennik.

Jeśli o oszczędności mowa, nie sposób zapomnieć, że czas to pieniądz. W TropicalMed kwalifikacja lekarska i szczepienie/a odbywają się podczas jednej wizyty, a preparaty są dostępne na miejscu. Jest to zatem zacznie szybszy i wygodniejszy sposób na kompleksowe przygotowanie się do podróży pod kątem zdrowotnym.

Serdecznie zapraszamy na wizytę!

FAQ - często zadawane pytania

Co zrobić, gdy ukąsi Cię wąż?

Po pierwsze, niezwłocznie wezwij pomoc lekarską i zapamiętaj wygląd węża. Po drugie, zachowaj spokój i nie wykonuj gwałtownych ruchów, a miejsce zranienia trzymaj poniżej linii serca. Czekając na lekarzy, oczyść ranę wodą z mydłem oraz zdejmij biżuterię i inne ciasne elementy

Czy w Europie są jadowite węże?

Jadowite węże w Europie nie są zbyt liczne, chociaż żmija rogata, łąkowa czy zygzakowata występują na terenie Starego Kontynentu. Ostatni z wymienionych osobników występuje także w Polsce.

W którym kraju jest najwięcej węży?

Według World Population Review, najwięcej gatunków węży można znaleźć w Brazylii, Meksyku i Indonezji. Do największej liczby jadowitych ukąszeń dochodzi natomiast w Indiach, Sri Lance, Wietnamie, Brazylii, Meksyku i Nepalu.

Jaki jest najgroźniejszy wąż na świecie?

To zależy od kryterium oceny. Najsilniejszy jad wśród węży lądowych ma tajpan pustynny z Australii. Czarna mamba występująca w Afryce jest szybka, agresywna i także posiada silny jad. Anakonda zielona to największy wąż, niebezpieczny ze względu na swoją ogromną siłę – nie jest jednak jadowity. Żmija sykliwa jest natomiast głównym sprawcą śmiertelnych ukąszeń w Afryce.