Dur brzuszny leki – dlaczego są coraz mniej skuteczne?

Dur brzuszny leki – co stosujemy w zwalczaniu tyfusu?

Dur brzuszny to choroba zakaźna wywołana przez bakterie Salmonella Typhi. Aby złagodzić objawy (narastającą gorączkę, bezsenność, wysypkę, dolegliwości żołądkowo-jelitowe) oraz zmniejszyć ryzyko powikłań (uszkodzenie narządów wewnętrznych), stosuje się odpowiednio dobrany antybiotyk na dur brzuszny. Jakie są możliwości?

Dur brzuszny czym leczyć:

• Antybiotyki pierwotne – ampicylina, chloramfenikol i kotrimoksazol.
• Chinolony – niefluorowane (kwas nalidyksowy) lub fluorochinolony (cyprofloksacyna).
• Cefalosporyny III generacji – ceftriakson^[1].
• Azytromycyna – lek zaliczający się do antybiotyków makrolidowych.
• Karbapenemy – leki „ostatniej szansy” o silnym i szerokim działaniu antybakteryjnym (np. imipenem i cylastatyna)^[2].

Warto zaznaczyć, że dobór i dawkowanie poszczególnych leków powinno być poprzedzone dokładną diagnostyką. Źle dobrany antybiotyk na dur brzuszny będzie nie tylko nieskuteczny, ale także przyczyni się do rosnącego w ostatnich latach problemu lekooporności. Co wiemy na ten temat?

Dlaczego leczenie duru brzusznego przestaje być skuteczne?

Salmonella Typhi, podobnie jak wszystkie inne organizmy żywe, adaptuje się do nowych warunków. Wytwarza więc coraz skuteczniejszą lekooporność, szczególnie w przypadku nieodpowiedniego stosowania antybiotyków.

Opracowane na dur brzuszny leki pierwszego rzutu były skuteczne do końca lat 80. XX wieku, lecz z czasem pojawiły się bakterie MDR (wielooporne), czyli niewrażliwe na wszystkie trzy antybiotyki.

Próby stosowania nowszych zamienników także zaczęły tracić na skuteczności. Z czasem zaobserwowano nawet szczepy XDR (wysoce wielolekooporne), niewrażliwe nie tylko na antybiotyki pierwotne, ale także fluorochinolony i cefalosporyny III generacji^[3]. 

Leczenie duru brzusznego staje się coraz bardziej problematyczne nie tylko ze względu na zdolności adaptacyjne bakterii S. Typhi i nieumiejętne stosowanie antybiotyków, ale także przez globalne migracje. 

Podróże do regionów występowania pałeczek duru brzusznego ułatwiają rozprzestrzenianie się zarazków. To szczególnie niebezpieczne w krajach, których mieszkańcy nie mają żadnej naturalnej odporności na S. Typhi, a szczepienia nie są zbyt popularne.

Gdzie ryzyko zakażenia durem brzusznym jest największe?

Polska należy do krajów, gdzie dur brzuszny nie występuje, więc Polacy mają praktycznie zerową odporność na bakterie S. Typhi. Oznacza to dla nich wzmożone ryzyko zakażenia w razie podróży do krajów endemicznych, które są znajdują się głównie w następujących regionach:

• Afryka,
• Bliski Wschód,
• Azja Południowo-Wschodnia.

To głównie w tych miejscach odnotowuje się zakażenia pałeczką duru brzusznego, która co roku wywołuje kilka milionów zakażeń i ponad 100 tys. zgonów^[4]. Poniżej przedstawiamy najciekawsze przykłady krajów, gdzie odnotowano zjawisko lekooporności.

Dur brzuszny w Pakistanie

Najgłośniejszym przykładem szczepu XDR, wykazującego wysoką lekooporność, jest epidemia duru brzusznego w Pakistanie, która rozpoczęła się w 2016 roku. Od tamtego czasu prowadzone są badania, które potwierdziły lekooporność lokalnych bakterii na:

• kwas nalidyksowy (92%), 
• ampicylinę (80%)
• cyprofloksacynę (64%)
• azytromycynę (7%)
• meropenem (2%)^[5].

Początek epidemii miał miejsce w prowincji Sindh, skąd szybko rozprzestrzeniła się m.in. na Pendżab czy Chajber Pasztunchwa^[6]. Z racji tego, że znajdują się tam największe atrakcje (m.in. Meczet Wazir Chana czy Fort Rohtas), turyści są narażeni na zakażenie. Opieka zdrowotna w tym kraju pozostaje na nikim poziomie, co oznacza, że leczenie duru brzusznego może być znacznie utrudnione.

Dur brzuszny w Indiach i Nepalu

Powszechne stosowanie chinolonów, które były odpowiedzią na szczepy MDR, doprowadziło w Nepalu do wytworzenia przez S. Typhi oporności na kwas nalidyksowy oraz zmniejszonej wrażliwości na fluorochinolony. W niektórych zakątkach Indii wskaźnik niewrażliwości bakterii na kwas nalidyksowy sięgnął wówczas 60%^[7]. Z czasem na dur brzuszny leki z cefalosporyną trzeciej generacji także przestały działać tak jak należy. 

Dur brzuszny czym leczyć: zaskakującym zwrotem akcji są doniesienia z Indii i Nepalu o szczepach wrażliwych na antybiotyki pierwszego rzutu. 

Powtórna wrażliwość na leki, które w przeszłości traciły na skuteczności to znak, że stałe badania nad bakteriami S. Typhi są kluczowe dla zachowania skuteczności leczenia.

Dur brzuszny w krajach rozwiniętych

Zachorowania na dur brzuszny, choć sporadyczne, zdarzają się w krajach rozwiniętych, takich jak chociażby Polska czy USA. Są to z reguły zakażenia zawleczone z podróży do krajów występowania choroby.

Według raportu CDC, co roku w USA na dur choruje kilka tysięcy osób. Już w 2017 roku oporność S. Typhi na cyprofloksacynę sięgnęła tam 74%^[8].

W Polsce odnotowuje się zaledwie kilka zakażeń rocznie^[9]; praktycznie zawsze są one związane z podróżami zagranicznymi. Jak zwiększyć swoje bezpieczeństwo podczas wyjazdu?

Jak skutecznie chronić się przed durem brzusznym?

Zważywszy na to, że na dur brzuszny leki nie zawsze działają, zasada „lepiej zapobiegać niż leczyć” ma szczególne znaczenie. Najskuteczniejsza profilaktyka obejmuje przestrzeganie zasad higieny osobistej i żywienia oraz szczepienie ochronne.

Higiena osobista i żywienia

Pałeczki duru brzusznego rozprzestrzeniają się drogą fekalno-oralną, czyli po spożyciu skażonej wody/żywności lub włożeniu brudnych rąk do ust. Aby tego uniknąć, należy:

• regularne mycie lub dezynfekcja rąk,
• rezygnacja ze spożycia surowych produktów,
• rezygnacja ze street foodu w niehigienicznych warunkach,
• uzdatnianie wody przed wypiciem (np. poprzez przegotowanie),
• unikanie lodu w napojach (może być zrobiony ze skażonej wody).

Nawet mikroskopijna ilość kału nosiciela wprowadzona do ust z piciem, jedzeniem lub na brudnych rękach wystarczy do wywołania zakażenia. Przestrzeganie powyższych zaleceń jest więc kluczowe.

Szczepienia ochronne

Uzupełnieniem ochrony, jaką daje przestrzeganie zaleceń higienicznych, są szczepienia. Do wyboru są dwa rodzaje preparatów:

• iniekcyjny – w formie pojedynczego wstrzyknięcia, zazwyczaj w ramię;
• doustny – w formie trzech kapsułek doustnych, podanych w dniu 1, 3 i 5.

Oba warianty są dostępne w sieci ośrodków TropicalMed, gdzie nie trzeba dostarczać recept ani skierowań, a szczepionki są dostępne na miejscu. Gdzie można nas znaleźć?

Gdzie zaszczepić się na dur brzuszny i ile to kosztuje?

Szczepienia na dur brzuszny warto wykonać w najbliższym TropicalMed (sprawdź adresy). Aby to zrobić, wystarczy skorzystać z wygodnego systemu rejestracji online i zgłosić się na wizytę w wybranym przez siebie terminie. 

Koszt szczepionki iniekcyjnej wynosi 299 zł, natomiast doustnej – 299 zł. Niezależnie od wybranego wariantu, przed podaniem preparatu niezbędna jest kwalifikacja medyczna w cenie 70 zł.

Do dyspozycji naszych pacjentów są też profilowane pakiety, zawierające najważniejsze szczepienia (w tym na dur brzuszny) do kilku kluczowych regionów. Sprawdź cennik TropicalMed i przekonaj się sam/a.

Biorąc pod uwagę obecną sytuację epidemiologiczną na świecie, profilaktyka jest znacznie skuteczniejsza niż nawet najlepszy antybiotyk na dur brzuszny. Zadbaj o swoje zdrowie przed podróżą i zgłoś się na szczepienie już dziś.

Serdecznie zapraszamy!

FAQ - często zadawane pytania

Ile trwa dur brzuszny?

Dur brzuszny rozwija się przez 1-3 tygodnie, po czym pojawiają się pierwsze objawy. Gorączka, zaparcia, wzdęcia, bezsenność i inne objawy choroby utrzymują się średnio przez kolejne 3 tygodnie, po czym następuje stopniowy proces zdrowienia.

Czy dur brzuszny jest uleczalny?

W przeciwieństwie do chorób wirusowych, dur brzuszny można leczyć antybiotykami. Warunkiem skuteczności jest dokładna diagnoza i dobranie odpowiedniego leku. Dobrze dobrana antybiotykoterapia obniża śmiertelność duru brzusznego do poniżej 2%.

Jakie antybiotyki na dur brzuszny?

Na dur brzuszny stosuje się chinolony, cefalosporyny III generacji, azytromycynę czy karbapenemy. Odpowiedni dobór lekarstwa ma ogromne znaczenie nie tylko dla skuteczności kuracji, ale także dla ograniczenia problemu coraz większej lekooporności pałeczek duru brzusznego.

Jaka bakteria wywołuje dur brzuszny?

Dur brzuszny jest wywołany przez bakterię Salmonella enterica serotyp Typhi (w skrócie S. Typhi). Do zakażenia dochodzi drogą fekalno-oralną, czyli po spożyciu skażonej wody lub żywności oraz po wprowadzeniu brudnych rąk do ust.