Jak prezentują się statystyki szczepień w Polsce?

Szczepienia w Polsce statystyki: jakie są najnowsze dane?

Angelika Karnasiewicz | 2023-12-13 (ostatnia aktualizacja: 2024-10-28)
Obowiązkowa immunizacja, mimo jej skuteczności, jest zaniedbywana, co może prowadzić do powrotu polio, błonicy itd. Raport przedstawia poziom wyszczepienia zarówno refundowanymi, jak i nierefundowanymi przez NFZ preparatami ochronnymi, w niektórych przypadkach także z podziałem na województwa

Niepokojące statystyki szczepień w Polsce – ile osób ich unika?

Program Szczepień Ochronnych (PSO) to dokument zawierający wytyczne dotyczące immunizacji dzieci i młodzieży w Polsce. Według najnowszych zaleceń, jest 8 szczepień obowiązkowych (a więc refundowanych), które zapobiegają rozwojowi 12 chorób. Szczegóły w: kalendarz szczepień 2023.

Skuteczność szczepień
Obowiązkowe szczepienia (m.in. w Polsce) doprowadziły do erydykacji ospy prawdziwej; intensywna akcja likwidacyjna nastąpiła w 1966 roku, a już w 1980 Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) ogłosiła całkowite wykorzenienie tej choroby.

Niestety, coraz więcej osób zaniedbuje obowiązek immunizacji, co grozi powrotem chorób takich jak polio czy błonica. Raport szczepień w Polsce opublikowany przez PZH pokazuje, że w ciągu ostatnich 5 lat liczba osób uchylających się od szczepień wzrosła ponad dwukrotnie! (z 30090 osób w 2017 do 72736 osób w 2022).

Wykres uchylania się od szczepień w PolsceNiepokojący raport o szczepieniach w Polsce

Ciekawym przypadkiem są szczepienia na błonicę, tężec i krztusiec (DTP). Są one wykonywane obowiązkowo, jednak tylko do 14. lub 19. roku życia. Następnie trzeba wykonywać dawki przypominające (już pełnopłatne)

Dlaczego szczepienia i dawki przypominające są ważne?

Szczepienia na błonicę, tężec i krztusiec dają około 10-letnią odporność, toteż dla uzyskania ciągłości ochrony, trzeba pamiętać o dawkach przypominających, które nie są refundowane. 

Stan zaszczepienia w Polsce a błonica
Jak wspomniano wcześniej, szczepienia mogą prowadzić do erydykacji choroby; stało się tak z błonicą w Polsce – od 2001 roku nie odnotowuje się żadnych nowych zachorowań.

Uodpornienie na krztusiec jest szczególnie ważne dla kobiet w ciąży, na tężec dla osób narażających się na skaleczenia w niehigienicznych warunkach (np. żołnierzy, grotołazów), a na błonicę dla osób podróżujących – m.in. do Indonezji czy krajów Afryki Subsaharyjkiej. Niestety, raport o szczepieniach w Polsce pokazuje, że choroby, które udało się wyeliminować/ograniczyć, mogą w najbliższym czasie powrócić. Dlaczego?

Zapobiegaj rozwojowi groźnych chorób

Zaplanuj szczepienia ochronne

Raport o szczepieniach w Polsce przedstawia niepokojące dane; warto uodpornić się na groźne choroby.
Podróżnym zagrażają choroby, które w Polsce nie występują; są to m.in. żółta febra czy błonica.
W niektórych przypadkach (np. KZM) szczepienie to jedyny środek ochrony, bo nie ma specyficznych lekarstw na te choroby.
Szeroki wybór szczepionek. Duża dostępność terminów. Wykwalifikowany personel.
kobieta po szczepieniu. szczepienia w Polsce raport Wybierz termin szczepienia

Wykres stan zaszczepienia na krztusiecSzczepienia w Polsce statystyki dla krztuśca

  • SPP (szczepienie podstawowe, pierwotne)
  • SPU (szczepienie podstawowe, uzupełniajce)

Powyższy wykres pokazuje, że stan zaszczepienia w Polsce na krztusiec stale maleje, a próg odporności zbiorowiskowej dla tej choroby jest szacowany na 92-94%. Jak widać, wartości w 2022 roku spadły poniżej tego poziomu. 

Należy pamiętać, że PSO zawiera także nieobowiązkowe pozycje (np. żółtaczkę typu A), a niektórych chorób (m.in. tropikalnych) nie uwzględnia wcale. Jak wygląda raport szczepień w Polsce, które nie są refundowane przez NFZ?

Dodatkowe szczepienia w Polsce raport – ile osób je wykonuje?

Refundacją NFZ są objęte wyłącznie szczepienia obowiązkowe. Za te zaznaczone jako zalecane (np. na kleszczowe zapalenie mózgu) oraz przypominające (np. co 10 lat na błonicę, tężec i krztusiec), trzeba zapłacić z własnej kieszeni. 

Jak wygląda stan zaszczepienia w Polsce na choroby ujęte w PSO, ale nierefundowane przez NFZ?

Stan zaszczepienia w Polsce na WZW A

Wirusowe zapalenie wątroby (zwane żółtaczką) typu A to choroba, która przenosi się głównie drogą pokarmową – przez skażoną wodę i pokarm oraz brudnymi rękami. Warunki higieniczno-sanitarne w Polsce są na dobrym poziomie, więc WZW występuje raczej sporadycznie – odnotowuje się średnio kilkaset przypadków rocznie.

O ile zagrożenie żółtaczką w Polsce jest niewielkie, o tyle w pozostałych zakątkach świata (m.in. na Bliskim Wschodzie czy w Afryce) dużo łatwiej o infekcję. Na szczepienia decydują się więc głównie osoby podróżujące oraz narażone na zachorowanie podczas wykonywania obowiązków zawodowych (np. pracownicy zakładów wodno-kanalizacyjnych). 

Wybuch WZW A w Polsce
Do 2016 roku odnotowywano w Polsce po kilkadziesiąt przypadków WZW A rocznie; w 2017 nastąpił ponad 80-krotny wzrost zachorowań. Stało się tak przez brak jakiejkolwiek odporności na wirusa wśród dorosłych, którzy w życiu się z nim nie zetknęli.

Szczepienia w Polsce statystyki województwa a zachorowania na WZW typu A

Województwo               Liczba zaszczepionych osóbLiczba zachorowań na WZW A (zapadalność na 100 tys. osób)
Dolnośląskie447614 (0,48)
Kujawsko-Pomorskie9986 (0,3)
Lubelskie94510 (0,49)
Lubuskie6231 (0,1)
Łódzkie17629 (0,38)
Małopolskie398424 (0,7)
Mazowieckie1247243 (0,78)
Opolskie33912 (1,27)
Podkarpackie87622 (1,06)
Podlaskie363brak zachorowań
Pomorskie177318 (0,76)
Śląskie276223 (0,53)
Świętokrzyskie5415 (0,42)
Warmińsko-Mazurskie4961 (0,07)
Wielkopolskie296440 (1,14)
Zachodniopomorskie7565 (0,3)

Jak widać, w województwach Opolskim, Wielkopolskim i Podkarpackim zapadalność na WZW typu A jest największa – raport o szczepieniach w Polsce pokazuje, że pokrywa się to ze stanem immunizacji. W Opolskim wykonano zaledwie 528 szczepień; w Podkarpackim niemal 2 razy więcej, jednak zważywszy na ponad dwukrotnie większą liczbę mieszkańców, to także słaby wynik. W Wielkopolsce, trzecim pod kątem zaludnienia województwie, podano 4343 szczepionki na WZW A – nieco ponad 4 razy mniej niż w Mazowieckim (najludniejszym).

Raport szczepień w Polsce przeciw wściekliźnie

Podobna sytuacja jak w przypadku WZW typu A, dotyczy wścieklizny. To śmiertelna, wirusowa choroba, której można nabawić się wskutek pogryzienia przez zainfekowane zwierzę. Profilaktyka wścieklizny w Polsce, tj. immunizacja pupili i dzikich zwierząt oraz ludzi narażonych na zachorowanie (np. weterynarzy, leśników), jest na dobrym poziomie. Nie ma więc większego zagrożenia tą chorobą.

Wykres szczepień na wściekliznę po i przedekspozycyjnychSzczepienia w Polsce raport [wścieklizna]

Szczepienia na wściekliznę działają nie tylko profilaktycznie (skorzystało z tego 8801 osób w Polsce), ale i leczniczo, jeśli szybko poda się szczepionkę oraz immunoglobulinę. Z powodu pogryzień immunizacji musiało poddać się 9596 osób. Dzięki podejmowanym działaniom profilaktycznym od 2002 roku nie odnotowuje się śmiertelnych przypadków wśród ludzi w Polsce.

Śmiertelna wścieklizna
Jedyną osobą na świecie, która przeżyła wściekliznę mimo braku szczepienia, była Jeanna Giese-Frassetto. Po wybudzeniu ze śpiączki farmakologicznej, kobieta potrzebowała jednak kilkunastotygodniowej rehabilitacji, by powrócić do sprawności fizycznej i umysłowej.
 

O ile stan zaszczepienia zwierząt w Polsce jest zadowalający, o tyle w pozostałych częściach świata nie jest tak samo. Indie, Kolumbia czy RPA to tylko niektóre kraje, w których dużo łatwiej spotkać chore zwierzę, a wściekliznę odnotowuje także wśród ludzi. Osoby podróżujące do takich miejsc powinny rozważyć profilaktyczne szczepienie przed wyjazdem.

Statystyki szczepień w Polsce na KZM

Kleszczowe zapalenie mózgu to choroba, która zagraża w Europie i Azji, dlatego na szczepienia ochronne decydują się zarówno osoby pozostające w kraju, jak i wyjeżdżające na wakacje zagraniczne w obszary występowania wirusa. Nie ma specyficznego lekarstwa na KZM, a szybkie usunięcie kleszcza wkłutego w skórę nie zapobiega infekcji. Dlatego tak ważna jest immunizacja.

Całkowity stan zaszczepienia w Polsce wynosi 83020 – tyle osób poddało się immunizacji. Co ciekawe, obszary najbardziej obciążone WZW A w Polsce (wg zgłoszeń lekarzy) to Podlasie oraz Warmia i Mazury, a wskaźnik szczepień w tych województwach jest:

  • poniżej średniej (wynoszącej ~5189) na Podlasiu,
  • powyżej średniej w Warmii i Mazurach.

Nie dziwi fakt, że najwięcej osób (26341) uodporniło się na KZM w województwie Mazowieckim, który jest najludniejszy ze wszystkich. Bardzo dużo, bo aż 8842 szczepienia wykonano w Małopolsce.

Tropikalne szczepienia w Polsce statystyki – jak szczepią się podróżni?

Szczepienia dodatkowe, czyli nieuwzględnione w PSO chronią też przed chorobami tropikalnymi, które z reguły nie występują w Polsce. Są one albo transmitowane przez określone gatunki komarów (żółta gorączka, japońskie zapalenie mózgu), albo przenoszące się drogą pokarmową (dur brzuszny, cholera). Jak wygląda raport o szczepieniach w Polsce przed wyjazdem na wakacje zagraniczne (m.in. w tropiki)?

Ile osób szczepi się na dur brzuszny w Polsce?

Dur brzuszny (inaczej tyfus) to jedna z tzw. chorób brudnych rąk, która występuje głównie tam, gdzie jest problem z dostępem do bieżącej wody i kanalizacji. Do pogorszenia warunków higieniczno-sanitarnych może dojść nawet w każdej chwili, m.in. wskutek kataklizmu – trzęsienia ziemi czy powodzi.

Szczepienia na dur brzuszny w Polsce
Po II wojnie światowej dur brzuszny stanowił poważny problem zdrowia publicznego w Polsce, a w latach 60. i 70. szczepienia przeciw tej chorobie figurowały w PSO. Poprawa warunków higieniczno-sanitarnych pozwoliła wyeliminować chorobę; obecnie zachorowania są sporadyczne i najczęściej zawleczone z podróży zagranicznej.

Szczepienia na dur brzuszny w Polsce wykonują przede wszystkim osoby podróżujące do regionów zaznaczonej na poniższej mapie:

Mapa przedstawiająca występowanie duru brzusznego na świecieGdzie występuje dur brzuszny?

Raport szczepień w Polsce wskazuje, że na dur brzuszny w 2022 roku uodporniło się łącznie 27766 osób. Co ciekawe, ponad 91% z nich to osoby w wieku ≥20 lat, a to właśnie wśród dzieci ryzyko infekcji jest największe. Przyczyną takiego stanu rzeczy może być to, że większość szczepionek zarejestrowanych w Polsce można stosować dopiero od 5. roku życia; preparat Typhim Vi jest jednak przeznaczony dla pacjentów, którzy ukończyli 2. rok życia.

Jak wygląda raport szczepień w Polsce przeciw cholerze?

Cholera przenosi się w podobny sposób jak dur brzuszny i też stanowi problem zdrowia publicznego głównie tam, gdzie panują gorsze warunki higieniczno-sanitarne.

Aktualną sytuację epidemiologiczną na świecie śledzi ECDC (Europejskie Centrum Zapobiegania i Kontroli Chorób). Wybierając się w podróż, warto sprawdzić raporty oraz skonsultować się z lekarzem medycyny podróży w sprawie immunizacji. Ile osób podjęło takie kroki w 2022 roku?

Statystyki szczepień w Polsce województwa [cholera]

Województwo               Liczba zaszczepionych osób
Dolnośląskie307
Kujawsko-Pomorskie113
Lubelskie56
Lubuskie5
Łódzkie386
Małopolskie659
Mazowieckie1320
Opolskie2
Podkarpackie40
Podlaskie58
Pomorskie751
Śląskie225
Świętokrzyskie8
Warmińsko-Mazurskie91
Wielkopolskie424
Zachodniopomorskie25

Podobnie jak w przypadku duru brzusznego, większość zaszczepionych (92%) to osoby w wieku ≥20 lat. Na polskim rynku farmaceutycznym są dostępne dwa różne preparaty doustne, które można stosować już od 2. roku życia. Nic nie stoi więc na przeszkodzie, żeby uodpornić dziecko przed podróżą.

Profilaktyka biegunek w podróży
Szczepionka Dukoral przeciw cholerze może wytwarzać też pewną odporność na bakterie E. coli, będące najczęstszą przyczyną biegunek podróżnych. Jako że dzieci znoszą je szczególnie źle, warto pomyśleć o immunizacji.

Jak prezentuje się stan zaszczepienia Polaków na żółtą febrę?

Żółta gorączka jest przenoszona przez komary w Afryce Subsaharyjskiej i Ameryce Łacińskiej. Jest szczególnie niebezpieczna dla nieuodpornionych turystów. Gdzie dokładnie występuje?

Mapy Afryki i Ameryki Południowej z regionami zagrożenia żółtą febrąGdzie występuje żółta gorączka?

Certyfikat szczepienia przeciw tej chorobie jest wymagany od przyjezdnych do wielu krajów. Obowiązek immunizacji może być:

  • selektywny – czyli dla wybranych turystów: przybywających z krajów zagrożonych transmisją wirusa (podróżując bezpośrednio z Polski nie trzeba certyfikatu);
  • bezwzględny – dla wszystkich, także Polaków (m.in. w Kamerunie, Angoli, Gujanie Francuskiej).

Więcej szczegółów w: „Żółta książeczka – jak ją uzyskać?”. Mimo braku obowiązkowej immunizacji na żółtą febrę w większości krajów (poza 20 wyjątkami), raport o szczepieniach w Polsce pokazuje aż 11301 osób, które zdecydowały się na uodpornienie. W których zakątkach Polski mieszka ich najwięcej?

Żółta febra – szczepienia w Polsce statystyki województwa 

Województwo               Liczba zaszczepionych osób
Dolnośląskie831
Kujawsko-Pomorskie338
Lubelskie147
Lubuskie146
Łódzkie430
Małopolskie730
Mazowieckie3254
Opolskie36
Podkarpackie188
Podlaskie1818
Pomorskie1047
Śląskie977
Świętokrzyskie62
Warmińsko-Mazurskie180
Wielkopolskie840
Zachodniopomorskie277

Bezpieczeństwo szczepienia na żółtą febrę
Stamaril na żółtą gorączkę zawiera śladowe ilości kurzego jaja; alergia jest jednym z przeciwwskazań do szczepienia. W razie konieczności preparat podaje się metodą seryjnych rozcieńczeń pod specjalistyczną opieką medyczną.

Zważywszy na to, że nie ma specyficznej metody zwalczania wirusa żółtej febry, a leczenie polega jedynie na łagodzeniu objawów, warto zaszczepić się przed podróżą do krajów widniejących na mapie. Za immunizacją przemawia też fakt, że daje ona dożywotnią odporność.

Japońskie zapalenie mózgu szczepienia w Polsce raport 

Japońskie zapalenie mózgu także jest transmitowana przez komary, jednak nie w Afryce i Ameryce, a w Azji. Według szacunków WHO, co roku niemal 68 tys. osób zapada na tę groźną chorobę układu nerwowego. 

Mapa świata przedstawiająca kraje zagrożone JZMGdzie występuje japońskie zapalenie mózgu?

Raport szczepień w Polsce pokazuje, że naprawdę niewiele osób chroni się przed tą chorobą. Występuje ona bowiem tylko na określonym obszarze, znacznie mniejszym niż w przypadku tyfusu czy żółtej gorączki. Podróż do Azji (w miejsca zaznaczone na mapie) powinna być jednak poprzedzona szczepieniem. Ile osób się na nie zdecydowało?

JZM statystyki szczepień w Polsce województwa 

Województwo               Liczba zaszczepionych osób
Dolnośląskie542
Kujawsko-Pomorskie66
Lubelskie37
Lubuskie14
Łódzkie148
Małopolskie335
Mazowieckie1075
Opolskie1
Podkarpackie29
Podlaskie13
Pomorskie1479
Śląskie52
Świętokrzyskie4
Warmińsko-Mazurskie25
Wielkopolskie152
Zachodniopomorskie18

Wszystkie dane statystyczne wykorzystane do opracowania niniejszego artykułu pochodzą z portalu Szczepienia.info oraz biuletynów rocznych Zakładu Epidemiologii Chorób Zakaźnych i Nadzoru.

Szczepienia w Polsce statystyki a praktyka – co daje immunizacja?

Układ odpornościowy człowieka codziennie zwalcza drobnoustroje chorobotwórcze. To nie lada wyzwanie z kilku powodów. 

Po pierwsze, wirusy, bakterie i pasożyty mogą zakażać na mnóstwo różnych sposobów – m.in. drogą pokarmową czy kropelkową. Po drugie, rozprzestrzeniają się one jeszcze przed pojawieniem się pierwszych symptomów choroby, a czasami wywołują nawet bezobjawową infekcję – trudno jest więc lokalizować i unikać zakażonych osób

Bezobjawowe nosicielstwo
Zjawisko bezobjawowego nosicielstwa jest powszechne szczególnie w przypadku dwoinek zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych – szacuje się, że bezobjawowi nosiciele meningokoków stanowią 2-25% populacji i nawet do 70% w zamkniętych społecznościach, np. w akademikach czy koszarach.

Po trzecie, patogeny rozwijają się (mutują), stanowiąc coraz poważniejsze zagrożenie dla zdrowia. Dzieje się tak m.in. ze względu na zdolności adaptacyjne wirusów, bakterii i pasożytów – wytwarzają one odporność na leki stosowane do ich zwalczania. 

Dlatego bardzo ważna jest powszechna immunizacja, która nie tylko chroni przed zachorowaniami, ale także ogranicza rozprzestrzenianie się drobnoustrojów chorobotwórczych.

Dlaczego warto zaszczepić się w TropicalMed?

Jak wspomniano wcześniej, za wszystkie nieobowiązkowe i przypominające szczepienia musi zadbać sam zainteresowany. Zdobycie recepty, a następnie zakup oraz przechowanie i dostarczenie preparatu do punktu w odpowiednich warunkach może być kłopotliwe, co zniechęca do immunizacji.

W TropicalMed żadna z wymienionych wyżej trudności nie musi zaprzątać Ci głowy – preparaty są dostępne na miejscu, podobnie jak konsultacja lekarska i immunizacja (ze specjalistyczną kwalifikacją). Wszystkie szczepienia dodatkowe i przypominające wymienione w artykule są dostępne w naszych punktach (sprawdź cennik).

Serdecznie zapraszamy na szczepienia ochronne!

Chcesz zapobiegać groźnym chorobom?

Zgłoś się na szczepienie do TropicalMed
Wybierz termin szczepienia
Czytaj więcej: